Φυσικό Πρόσωπο

Παξινού, Κατίνα

1900-1973

Η Κατίνα Παξινού (Αικατερίνη Κωνσταντοπούλου) γεννήθηκε το 1900 στον Πειραιά. Ήταν κόρη του αλευροβιομηχάνου Βασιλείου Κωνσταντόπουλου και της συζύγου του Ελένης Μαλανδρίνου κι είχε έξι αδέρφια.

Η Κατίνα Παξινού πέρασε τα μαθητικά της χρόνια στη Σχολή Χιλ, στη Σχολή Καλογραιών της Τήνου και εσωτερική σε σχολείο της Ελβετίας. Το 1917 αποφοίτησε από το Κονσερβατουάρ της Γενεύης (Conservatoire de musique de Genève), ενώ είχε ήδη εμφανιστεί σε μουσικές εκδηλώσεις στο Δημοτικό Θέατρο Αθηνών και στο Βασιλικό Θέατρο. Την ίδια χρονιά παντρεύτηκε τον επιχειρηματία Γιάννη Παξινό, με τον οποίο απέκτησε δύο κόρες, την Έθελ και την Ιλεάνα (Ελένη). Το ζευγάρι χώρισε το 1923. Στη διάρκεια του γάμου της κι ώς το 1926 η Παξινού έλαβε μέρος σε παραγωγές λυρικού θεάτρου στην Αθήνα και συνέχισε τις μουσικές σπουδές της στην Κωνστάντζα της Ρουμανίας, τη Βιέννη και το Βερολίνο. Στη σκηνή εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 1920, ερμηνεύοντας το ρόλο της Βεατρίκης στο ομότιτλο, γραμμένο ειδικά για την Παξινού, μελόδραμα του Δημήτρη Μητρόπουλου.

Ο Αλέξης Μινωτής κι η Κατίνα Παξινού γνωρίστηκαν το 1928. Το Δεκέμβριο του ίδιου έτους, η Παξινού ξεκίνησε τη συνεργασία της με το θίασο Κοτοπούλη, στο έργο του Ανρύ Μπατάιγ Η γυμνή γυναίκα. Το 1931, εν αναμονή της έναρξης λειτουργίας του Εθνικού Θεάτρου, η Παξινού κι ο Μινωτής συνεργάστηκαν με τον Αιμίλιο Βεάκη. Στην κρατική σκηνή ανέλαβαν πρωταγωνιστικούς ρόλους από την πρώτη παραγωγή της (Αγαμέμνων του Αισχύλου 1932) ως το 1941. Μάρτιο του 1940 παντρεύτηκαν στην Αθήνα κι η Παξινού έφυγε για το Λονδίνο, όπου υποδύθηκε την κυρία Άλβιγκ στους Βρικόλακες του Ίψεν (Duchess Theatre, θίασος του Charles Cochran).

Το 1941 ο Μινωτής συνελήφθη από τους Γερμανούς, οδηγήθηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης, δραπέτευσε και κατέφυγε στη Χίο, συνελήφθη εκ νέου και φυλακίστηκε. Το 1942 διέφυγε στην Τουρκία, στο Κάιρο και από εκεί, με διπλωματικό διαβατήριο, στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου είχε εγκατασταθεί μετά από περιπέτειες η Παξινού.

Έως το 1950 ζήσανε στη Νέα Υόρκη και το Λονδίνο, έλαβαν μέρος σε αντιπολεμικές και φιλανθρωπικές εκδηλώσεις κι ενέργειες κι εμφανίστηκαν στο θέατρο και τον κινηματογράφο. Το 1943 η Κατίνα Παξινού υποδύθηκε την Πιλάρ στην κινηματογραφική ταινία του Σαμ Γουντ Για ποιον χτυπά η καμπάνα, ερμηνεία για την οποία τιμήθηκε τον επόμενο χρόνο με το Όσκαρ δεύτερου γυναικείου ρόλου. Το 1949 τιμήθηκε με το βραβείο Κοκτώ για την ερμηνεία της στην κινηματογραφική απόδοση του έργου του Ευγένιου Ο’Νηλ Το πένθος ταιριάζει στην Ηλέκτρα, σε σκηνοθεσία του Ντάντλεϋ Νίκολς. Το 1951 υποδύθηκε τη Μπερνάρντα Άλμπα στη Νέα Υόρκη (The American National Theatre and Academy Playhouse). Το καλοκαίρι του ίδιου χρόνου το Εθνικό Θέατρο παρουσίασε τον Οιδίποδα τύραννο του Σοφοκλή στο αρχαίο θέατρο Δελφών, σε σκηνοθεσία του Αλέξη Μινωτή, με τον ίδιο στο ρόλο του Οιδίποδα και την Παξινού στο ρόλο της Ιοκάστης. Ακολούθησαν περιοδεία του κρατικού θιάσου στις ΗΠΑ και παράλληλη ανεξάρτητη κινηματογραφική και θεατρική δραστηριότητα των Παξινού και Μινωτή στην Αγγλία και την Αμερική.

Το 1953 το ζευγάρι ήρθε σε ρήξη με το Γιώργο Θεοτοκά. Από το 1955 –όταν ο Αιμίλιος Χουρμούζιος ανέλαβε τη διεύθυνση του Εθνικού Θεάτρου– ως το 1968 διατήρησαν μόνιμη συνεργασία με την κρατική σκηνή ως πρωταγωνιστές, ο Μινωτής και ως σκηνοθέτης, σε έργα του παγκόσμιου σύγχρονου και κλασικού ρεπερτορίου και τα καλοκαίρια σε αρχαίες τραγωδίες, στο πλαίσιο των φεστιβάλ Επιδαύρου και Αθηνών.

Τον Αύγουστο του 1968 ο Μινωτής κι η Παξινού ανακοίνωσαν την αποχώρησή τους από το Εθνικό Θέατρο και δημιούργησαν δικό τους θίασο, με τον οποίο έδωσαν παραστάσεις στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη ως το 1973. Ο τελευταίος ρόλος της Κατίνας Παξινού ήταν η Μάνα Κουράγιο στο ομότιτλο έργο του Μπρεχτ. Πέθανε στις 22 Φεβρουαρίου 1973.

Κορυφαίες μορφές του ελληνικού θεάτρου του 20ού αιώνα, η Κατίνα Παξινού κι ο Αλέξης Μινωτής είχαν διεθνή αναγνώριση κι ακτινοβολία και τιμήθηκαν επανειλημμένως για την καλλιτεχνική προσφορά τους.

[Η σύνταξη του βιογραφικού σημειώματος βασίστηκε στο: Πλάτων Μαυρομούστακος, «Χρονολόγιο», στο Πλάτων Μαυρομούστακος (επιμ.), Παξινού – Μινωτής. Μίμησις πράξεως σπουδαίας και τελείας, Αθήνα, ΜΙΕΤ, 1997, σ. 19-60].

Δελτίο περιγραφής ΕΛΙΑ Αθήνας