Αρχείο ADM014 - Αρχείο Πολιτικού Γραφείου Πρωθυπουργού

Περιοχή αναγνώρισης

Κωδικός αναγνώρισης της ενότητας περιγραφής

GRGSA-CSA- ADM014

Τίτλος

Αρχείο Πολιτικού Γραφείου Πρωθυπουργού

Χρονολογία(ες)

  • 1917-1928 (Δημιουργία)

Επίπεδο περιγραφής

Αρχείο

Μέγεθος και υπόστρωμα της ενότητας περιγραφής (ποσότητα, όγκος ή διαστάσεις)

1.029 φάκελοι, 94 υπηρεσιακά βιβλία, 9 χάρτες, 6 εκλογικούς καταλόγους, 36 δέσμες ΦΕΚ και 110 έντυπα

Περιοχή πλαισίου παραγωγής

Όνομα του παραγωγού

Διοικητική ιστορία

Η υπηρεσία του Πολιτικού Γραφείου του Πρωθυπουργού ιδρύθηκε στις 7/20 Σεπτεμβρίου 1917 βάσει του νόμου 866 «περί συστάσεως Πολιτικού Γραφείου Πρωθυπουργού». Για τη στέγαση της υπηρεσίας μισθώθηκε μέχρι τον Οκτώβριο του 1922 η τριώροφη οικία του ιδιώτη Μιχαήλ Γαλάτη επί της οδού Ηπίτου 15, όπου σήμερα στεγάζεται το 1ο Ενιαίο Πειραματικό Λύκειο Αθηνών. Το Πολιτικό Γραφείο του Πρωθυπουργού σύμφωνα με τον ιδρυτικό νόμο ήταν: «αυτοτελής υπηρεσία υπαγομένη εις τας αμέσους διαταγάς του Προέδρου του Υπουργικού Συμβουλίου». Σκοπός της σύστασης του Πολιτικού Γραφείου, σύμφωνα με το άρθρο 2 του νόμου 866, ήταν:

  1. Να τηρεί την αλληλογραφία του προέδρου του υπουργικού συμβουλίου

  2. Να δέχεται και να εξετάζει τις αιτήσεις, τις αναφορές ή τα παράπονα των πολιτών και να μεριμνά για την νόμιμη ικανοποίησή τους

  3. Να εισηγείται στον πρόεδρο του υπουργικού συμβουλίου τα απαραίτητα στοιχεία για τη διεκπεραίωση υποθέσεων στις οποίες κρίνεται αναγκαία η παρέμβασή του.

Η οργάνωση και λειτουργία της υπηρεσίας καθορίστηκαν από το οργανόγραμμα και τον εσωτερικό κανονισμό που συντάχθηκαν από τον πρώτο γενικό διευθυντή του Πολιτικού Γραφείου Α. Αδοσίδη. Σύμφωνα με αυτά, το Πολιτικό Γραφείο διαιρέθηκε σε δύο Τμήματα και οκτώ Γραφεία. Το Α΄ Τμήμα που διαιρούνταν σε πέντε Γραφεία, είχε στην αρμοδιότητά του:

1) Tη συγκέντρωση, αποσφράγιση και κατανομή της όλης αλληλογραφίας, 2) Tα γενικά ζητήματα και τις υποθέσεις εμπιστευτικής φύσεως, 3) Tα ζητήματα που αφορούν τα υπουργεία Εσωτερικών, Δικαιοσύνης, Οικονομικών, Παιδείας, Γεωργίας και Εθνικής Οικονομίας, 4) Tα ζητήματα που αφορούν τις εισφορές που αποστέλλονται προς τον πρόεδρο της Κυβερνήσεως υπέρ του Εθνικού Aγώνα και την πολιτική οργάνωση εν γένει, 5) την υπηρεσία του Πρωτοκόλλου αρχείου και διεκπεραιώσεως καθώς και την προμήθεια και τη διαχείριση της γραφικής ύλης.

Οι αρμοδιότητες του Α΄ Τμήματος επιμερίζονταν στα πέντε Γραφεία που περιλάμβαναν, συγκεκριμένα:

Γραφείο Α΄: αρμόδιο για τη συγκέντρωση, αποσφράγιση και κατανομή της όλης αλληλογραφίας, για την τήρηση του μητρώου των υπαλλήλων καθώς και για την προμήθεια και διαχείριση της γραφικής ύλης.

Γραφείο Β΄: αρμόδιο για τη διεκπεραίωση εγγράφων και υποθέσεων που υπόκεινται στη δικαιοδοσία των υπουργείων Εσωτερικών, Δικαιοσύνης και Οικονομικών.

Γραφείο Γ΄: αρμόδιο για τη διεκπεραίωση ζητημάτων που αφορούν εισφορές προς τον πρόεδρο της Κυβερνήσεως υπέρ του Εθνικού Αγώνα, για τις απαντήσεις συγχαρητηρίων τηλεγραφημάτων και επιστολών, καθώς και για την πολιτική οργάνωση.

Γραφείο Δ΄: αρμόδιο για τη διεκπεραίωση εγγράφων και υποθέσεων που υπόκεινται στη δικαιοδοσία των υπουργείων Παιδείας, Εθνικής Οικονομίας και Γεωργίας.

Γραφείο Ε΄: αρμόδιο για την τήρηση του βιβλίου πρωτοκόλλου και ευρετηρίου, για την αντιγραφή και παραβολή των τελικώς υπογεγραμμένων εγγράφων και για τη διεκπεραίωση της όλης αλληλογραφίας.

Επιπλέον, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων του εντάσσεται η τήρηση του γενικού αρχείου του Γραφείου και ειδικώς των σειρών της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως, η τήρηση βιβλίου προσωπικού του Γραφείου, η διενέργεια των αναγκαίων διατυπώσεων που σχετίζονται με τις μεταβολές του προσωπικού του Πολιτικού Γραφείου και η εν γένει λογιστική υπηρεσία.

Το Β΄ Τμήμα διαιρούνταν σε τρία Γραφεία και είχε στην αρμοδιότητά του:

1) υποθέσεις της δικαιοδοσίας των υπουργείων Περιθάλψεως, Συγκοινωνίας, Επισιτισμού, Εξωτερικών, Ανωτάτης Διευθύνσεως Μεταφορών 2) ζητήματα που ανάγονται σε σχέσεις με ξένα κράτη.

Οι αρμοδιότητες του Β΄ Τμήματος επιμερίζονταν στα τρία Γραφεία, συγκεκριμένα:

Γραφείο Ζ΄: αρμόδιο για τη διεκπεραίωση των εγγράφων και υποθέσεων που υπάγονται στην αρμοδιότητα των υπηρεσιών ξένων κρατών της χώρας.

Γραφείο Η΄: αρμόδιο για τη διεκπεραίωση των εγγράφων και υποθέσεων που υπόκεινται στη δικαιοδοσία των υπουργείων Συγκοινωνίας, Περιθάλψεως και των φιλανθρωπικών ιδρυμάτων.

Γραφείο Θ΄: αρμόδιο για τη διεκπεραίωση των εγγράφων και υποθέσεων που υπόκεινται στη δικαιοδοσία των υπουργείων Επισιτισμού, Εξωτερικών και της Ανωτάτης Διευθύνσεως Μεταφορών.

Ξεχωριστή υπηρεσία στο πλαίσιο του Πολιτικού Γραφείου που τηρούσε ξεχωριστό πρωτόκολλο και είχε διαβιβαστικά έγγραφα με δική του σφραγίδα αποτελούσε το Στρατιωτικό Γραφείο του Πρωθυπουργού ή Γραφείο Ι΄, στην αρμοδιότητα του οποίου ήταν τα ζητήματα στρατιωτικής και ναυτικής φύσης. Μάλιστα το προσωπικό του Στρατιωτικού Γραφείου, σε αντίθεση με το υπόλοιπο προσωπικό της υπηρεσίας, αποτελούνταν από αποσπασμένους στρατιωτικούς. Επιπλέον, το Πολιτικό Γραφείο τηρούσε σε ξεχωριστούς φακέλους τα έγγραφα που χαρακτηρίζονταν εμπιστευτικά και τα οποία έφεραν ειδική σφραγίδα και αριθμό πρωτοκόλλου.
Το προσωπικό του Πολιτικού Γραφείου, σύμφωνα με τον ιδρυτικό νόμο, αποτελούνταν από ένα γενικό διευθυντή, δύο τμηματάρχες, έξι με οκτώ γραμματείς, δύο με τέσσερις δακτυλογράφους και τέσσερις κλητήρες. Ο νόμος προβλέπει επίσης την ενίσχυση του προσωπικού της υπηρεσίας με αποσπάσεις υπαλλήλων από τις Κεντρικές Υπηρεσίες των Υπουργείων. Την περίοδο 1917-1918 το προσωπικό του Πολιτικού Γραφείου αριθμούσε 19 υπαλλήλους, χωρίς να προσμετρούνται σε αυτούς οι υπάλληλοι του Στρατιωτικού Γραφείου.
Την περίοδο 1919-1920 η πληθώρα των υποθέσεων που διαχειριζόταν το Πολιτικό Γραφείο οδήγησε σε αύξηση των Γραφείων σε σχέση με την περίοδο 1917-1918 και κατά συνέπεια σε μεγαλύτερο επιμερισμό των αρμοδιοτήτων της υπηρεσίας. Συγκεκριμένα, το Α΄ Τμήμα περιλάμβανε πλέον επτά Γραφεία με τις εξής αρμοδιότητες:

Γραφείο Α΄: αρμόδιο για τη ρύθμιση ζητημάτων λειτουργίας της εσωτερικής υπηρεσίας του Πολιτικού Γραφείου.

Γραφείο Β΄: αρμόδιο για τη διεκπεραίωση των εγγράφων και υποθέσεων που υπόκεινται στη δικαιοδοσία του υπουργείου Εσωτερικών.

Γραφείο Γ΄: αρμόδιο για την διεκπεραίωση των εγγράφων και υποθέσεων που υπόκεινται στη δικαιοδοσία του υπουργείου Δικαιοσύνης.

Γραφείο Δ΄: αρμόδιο για τη διεκπεραίωση των εγγράφων και υποθέσεων που υπόκεινται στη δικαιοδοσία του υπουργείου Δημόσιας Εκπαίδευσης και Εκκλησιαστικών.

Γραφείο Ε΄: αρμόδιο για τη διεκπεραίωση των εγγράφων και υποθέσεων που υπόκεινται στη δικαιοδοσία του υπουργείου Οικονομικών.

Γραφείο Ζ΄: αρμόδιο για τη διεκπεραίωση των εγγράφων και υποθέσεων που υπόκεινται στη δικαιοδοσία του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας.

Γραφείο Η΄: αρμόδιο για τη διεκπεραίωση των εγγράφων και υποθέσεων που υπόκεινται στη δικαιοδοσία του υπουργείου Γεωργίας.

Το Β΄ Τμήμα, με τη σειρά του, περιλάμβανε τέσσερα Γραφεία τα οποία είχαν τις εξής αρμοδιότητες:

Γραφείο Θ΄: αρμόδιο για τη διεκπεραίωση των εγγράφων και υποθέσεων που υπόκεινται στη δικαιοδοσία του υπουργείου Συγκοινωνίας και της Ανώτατης Διεύθυνσης Μεταφορών.

Γραφείο Ι΄: αρμόδιο για τη διεκπεραίωση των εγγράφων και υποθέσεων που υπόκεινται στη δικαιοδοσία του υπουργείου Επισιτισμού.

Γραφείο Κ΄: αρμόδιο για τη διεκπεραίωση των εγγράφων και υποθέσεων που υπόκεινται στη δικαιοδοσία του υπουργείου Περιθάλψεως.

Γραφείο Λ΄: αρμόδιο για τη διεκπεραίωση των εγγράφων και υποθέσεων που υπόκεινται στη δικαιοδοσία του υπουργείου Εξωτερικών.

Το Στρατιωτικό Γραφείο του Πρωθυπουργού ή Γραφείο Σ΄ που ήταν υπεύθυνο για ζητήματα αρμοδιότητας των υπουργείων Στρατιωτικών και Ναυτικών εξακολουθούσε να λειτουργεί, όπως και στην προηγούμενη διετία, ως ξεχωριστή υπηρεσία.

Η αύξηση των Γραφείων του Πολιτικού Γραφείου συνεπαγόταν και την αύξηση του προσωπικού της υπηρεσίας. Έτσι, με το νόμο 1143 του 1918 «περί προσθήκης θέσεων εις το προσωπικόν του Πολιτικού Γραφείου του Πρωθυπουργού» οι υπάλληλοι της υπηρεσίας αυξάνονται σε 29 από 19 που προέβλεπε ο ιδρυτικός νόμος, ενώ συνεχιζόταν η στελέχωση και με αποσπάσεις δημοσίων υπαλλήλων και στρατιωτικών.

Το 1921 τροποποιείται η οργάνωση της υπηρεσίας του Πολιτικού Γραφείου με σχετική ημερήσια διαταγή του νέου γενικού διευθυντή Χ. Χρηστουλάκη. Το Πολιτικό Γραφείο διαιρείται πλέον σε 12 Τμήματα με τις ακόλουθες αρμοδιότητες:

Τμήμα Προσωπικού: αρμόδιο για την επίβλεψη των υπαλλήλων, για τα μητρώα και τους ατομικούς φακέλους του προσωπικού καθώς και για τα ζητήματα τα σχετικά με τον Τύπο.

Τμήμα Διεκπεραίωσης: αρμόδιο για τις υπηρεσίες Πρωτοκόλλου και Αρχείου, για τα ζητήματα που ανάγονται στη δικαιοδοσία των ύπατων αρμοστών Κωνσταντινούπολης και Σμύρνης, για τα ζητήματα που ανάγονται στη δικαιοδοσία των Γενικών Διοικήσεων καθώς και για τις απαντήσεις στις γενικής φύσεως επιστολές και στα τηλεγραφήματα.

Τμήμα Ναυτικών: αρμόδιο για τη διεκπεραίωση των εγγράφων και υποθέσεων που υπόκεινται στη δικαιοδοσία του υπουργείου Ναυτικών.

Τμήμα Στρατιωτικών: αρμόδιο για τη διεκπεραίωση των εγγράφων και υποθέσεων που υπόκεινται στη δικαιοδοσία του υπουργείου Στρατιωτικών.

Τμήμα Χωροφυλακής και Αστυνομίας: αρμόδιο για τη διεκπεραίωση των εγγράφων και υποθέσεων που υπόκεινται στη δικαιοδοσία του Αρχηγείου Χωροφυλακής και των Αστυνομικών Διευθύνσεων.

Τμήμα Εσωτερικών και Παιδείας: αρμόδιο για τη διεκπεραίωση των εγγράφων και υποθέσεων που υπόκεινται στη δικαιοδοσία των υπουργείων Εσωτερικών και Δημόσιας Εκπαίδευσης.

Τμήμα Επισιτισμού και Περιθάλψεως: αρμόδιο για τη διεκπεραίωση των εγγράφων και υποθέσεων που υπόκεινται στη δικαιοδοσία των υπουργείων Επισιτισμού και Περιθάλψεως.

Τμήμα Γεωργίας και Εθνικής Οικονομίας: αρμόδιο για τη διεκπεραίωση των εγγράφων και υποθέσεων που υπόκεινται στη δικαιοδοσία των υπουργείων Γεωργίας και Εθνικής Οικονομίας.

Τμήμα Εξωτερικών και Οικονομικών: αρμόδιο για τη διεκπεραίωση των εγγράφων και υποθέσεων που υπόκεινται στη δικαιοδοσία των υπουργείων Εξωτερικών και Οικονομικών.

Τμήμα Δικαιοσύνης: αρμόδιο για τη διεκπεραίωση των εγγράφων και υποθέσεων που υπόκεινται στη δικαιοδοσία του υπουργείου Δικαιοσύνης.

Τμήμα Συγκοινωνίας και Δημοσίων Έργων: αρμόδιο για τη διεκπεραίωση των εγγράφων και υποθέσεων που υπόκεινται στη δικαιοδοσία του υπουργείου Συγκοινωνίας και Δημοσίων Έργων.

Τμήμα Γενικού Λογιστηρίου και Ελεγκτικού Συνδέσμου: αρμόδιο για τη διαχείριση του προϋπολογισμού του Πολιτικού Γραφείου και τη μισθοδοσία των υπαλλήλων.

Η δομή αυτή του Πολιτικού Γραφείου διατηρήθηκε σε γενικές γραμμές την περίοδο 1921-1924, με μικρές μόνο αλλαγές που επέφεραν η αφαίρεση ή προσθήκη αρμοδιοτήτων στην υπηρεσία. Έτσι, με την επανάσταση των ελληνικών στρατιωτικών δυνάμεων στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου το Σεπτέμβριο του 1922 και την εγκαθίδρυση της κυβέρνησης της «Επαναστατικής Επιτροπής-Επανάστασης 1922» μέρος των αρμοδιοτήτων του Πολιτικού Γραφείου, που συνεχίζει κανονικά τη λειτουργία του, μεταβιβάζεται στο υπουργείο Στρατιωτικών και συγκεκριμένα στο ΙΙ Γραφείο της Επανάστασης. Το Δεκέμβριο του 1923, οπότε γίνονται εκλογές στην Ελλάδα που σηματοδοτούν την επαναφορά στην κοινοβουλευτική άσκηση της εξουσίας, το ΙΙ Γραφείο της Επανάστασης μεταβίβασε τις αρμοδιότητές του στα υπουργεία Στρατιωτικών, Εξωτερικών και στο Πολιτικό Γραφείο του Πρωθυπουργού. Σύμφωνα με τηλεγράφημα του Αρχηγού της Επανάστασης Νικολάου Πλαστήρα, το ΙΙ Γραφείο της Επανάστασης μεταβιβάζει στο Πολιτικό Γραφείο την αρμοδιότητα για τις υποθέσεις αντικατασκοπίας και για όλα τα άλλα ζητήματα, εκτός από εκείνα που αφορούν τη δράση της κομμουνιστικής προπαγάνδας στο στράτευμα, την κατασκοπεία εις βάρος του στρατεύματος και τη δράση και τις ενέργειες της εξωτερικής προπαγάνδας για τα οποία αρμόδια ήταν τα δύο προαναφερθέντα υπουργεία. Επιπλέον, το ΙΙ Γραφείο παραδίδει και τα οικεία τμήματα του αρχείου του στα δύο παραπάνω υπουργεία και στο Πολιτικό Γραφείο. Επίσης, με ψήφισμα της Δ΄ Συντακτικής Συνέλευσης το Μάιο του 1924 συστήνεται Επιτροπή Οικονομιών με αρμοδιότητα τον περιορισμό των δαπανών και του προσωπικού των δημόσιων υπηρεσιών, η οποία εξαρτάται από το Πολιτικό Γραφείο του Πρωθυπουργού.

Οι πολιτικές αλλαγές της περιόδου 1921-1924, η αύξηση ή ο περιορισμός αρμοδιοτήτων του Πολιτικού Γραφείου επιφέρουν και αλλαγές στο προσωπικό της υπηρεσίας. Το γενικό διευθυντή του Πολιτικού Γραφείο Χ. Χρηστουλάκη αντικαθιστούν μετά το Σεπτέμβριο του 1922 οι Κ. Πολυχρονιάδης, Π. Τσιμπιδάρος και Γ. Βουτσινάς. Ανάλογες αλλαγές γίνονται και στο υπόλοιπο προσωπικό της υπηρεσίας. Οι οργανικές θέσεις του προσωπικού του Πολιτικού Γραφείο συνεχίζουν να ρυθμίζονται από τον ιδρυτικό νόμο του 1917 και το νόμο 1143 του 1918. Ωστόσο, το 1921 το Πολιτικό Γραφείο αριθμεί 15 μόνιμους υπαλλήλους, αντί για 29 που προέβλεπε ο νόμος 1143. Την επόμενη χρονιά το προσωπικό της υπηρεσίας αποτελείται από 12 μόνιμους υπαλλήλους και 13 αποσπασμένους. Τον Οκτώβριο του 1924 με το νομοθετικό διάταγμα «περί περιορισμού των θέσεων του Πολιτικού Γραφείου του Πρωθυπουργού» ο αριθμός των υπαλλήλων της υπηρεσίας μειώνεται σε σχέση με όσους προέβλεπε ο νόμος 1143 του 1918. Σημειώνεται, επίσης, ότι η υπηρεσία του Πολιτικού Γραφείου μεταστεγάστηκε τον Οκτώβριο του 1922 στο μέγαρο Συγγρού επί της οδού Κηφισίας (σημερινή Βασιλίσσης Σοφίας), στο κτήριο, δηλαδή, όπου σήμερα στεγάζεται το υπουργείο Εξωτερικών.
Νέα αλλαγή στη διοικητική διάρθρωση του Πολιτικού Γραφείου πραγματοποιήθηκε το 1925 επί καθεστώτος Θ. Πάγκαλου. Σύμφωνα με την ημερήσια διαταγή του τότε γενικού διευθυντή Μ. Μανιατόπουλου, η νέα δομή της υπηρεσίας έχει ως εξής:

Τμήμα Α΄ - Γενικό: αρμοδιότητα του Γενικού Τμήματος είναι να τηρεί πίνακα των υπηρετούντων υπαλλήλων και των διευθύνσεών τους, να βοηθά στη διεκπεραίωση των υποθέσεων του Γραφείου του Γενικού Διευθυντή, να φυλάει τη σφραγίδα του Πολιτικού Γραφείου και να τηρεί υπευθύνως κατάσταση των επίπλων και των σκευών του Πολιτικού Γραφείου. Το Α΄ Τμήμα διαιρείται σε δύο επιμέρους τμήματα: α) Γραφείο Πρωτοκόλλου και Διεκπεραιώσεως και β) Αρχείο.

Τμήμα Β΄: αρμόδιο για τη διεκπεραίωση των εγγράφων και υποθέσεων που υπόκεινται στη δικαιοδοσία των υπουργείων Στρατιωτικών, Ναυτικών και Δικαιοσύνης.

Τμήμα Γ΄: αρμόδιο για τη διεκπεραίωση των εγγράφων και υποθέσεων που υπόκεινται στη δικαιοδοσία των υπουργείων Οικονομικών, Συγκοινωνίας και Εσωτερικών.

Τμήμα Δ΄: αρμόδιο για τη διεκπεραίωση των εγγράφων και υποθέσεων που υπόκεινται στη δικαιοδοσία των υπουργείων Εξωτερικών, Γεωργίας, Παιδείας, Εθνικής Οικονομίας και Πρόνοιας.

Γραφείο Γενικού Διευθυντή : περιλαμβάνει τα εξής δύο γραφεία: α) Γραφείο α΄, αρμόδιο για την παρακολούθηση όλων των εφημερίδων του ελληνικού και ξένου Τύπου καθώς και για την εκτέλεση μεταφράσεων ή τη σύνταξη απαντήσεων σε ξένη γλώσσα. β) Γραφείο β΄, αρμόδιο για τη συλλογή πληροφοριών του ΙΙ Γραφείου του Γενικού Επιτελείου Στρατού καθώς και του υπουργείου Εσωτερικών.

Ιδιαίτερο Γραφείο Πρωθυπουργού: αρμοδιότητα του Ιδιαίτερου Γραφείου του Πρωθυπουργού είναι να τηρεί την ατομική αλληλογραφία του Πρωθυπουργού και να απαντά επ’ αυτής σύμφωνα με τις οδηγίες του προέδρου της Κυβερνήσεως. Επιπλέον, το γραφείο αυτό δέχεται τα άτομα και τις αντιπροσωπείες που είναι εφοδιασμένες με δελτίο ακροάσεως και κανονίζει τη σειρά παρουσίασής τους στον πρωθυπουργό.

Η παραπάνω δομή του Πολιτικού Γραφείου διατηρήθηκε σε γενικές γραμμές την περίοδο 1925-1928. Ωστόσο, την παραπάνω περίοδο, η προσθήκη αρμοδιοτήτων στην υπηρεσία επέφερε και κάποιες μικρότερες αλλαγές στη δομή της, οι οποίες όμως δεν επηρέασαν το γενικό πλαίσιο της διοικητικής διάρθρωσης του Πολιτικού Γραφείου, όπως καθορίστηκε από την ημερήσια διαταγή του 1925. Έτσι, τον Ιούλιο του 1925 με απόφαση του προέδρου της Κυβέρνησης Θ. Πάγκαλου συγκροτήθηκε ΙΙ Γραφείο Πληροφοριών και Κατασκοπείας με τον τίτλο «Γραφείο Πληροφοριών του Πολιτικού Γραφείου του Πρωθυπουργού». Το Γραφείο Πληροφοριών αναλάμβανε την αλληλογραφία με τις στρατιωτικές, αστυνομικές και πολιτικές αρχές για ζητήματα πληροφοριών, κατασκοπείας και προπαγάνδας, τηρούσε ανεξάρτητο αρχείο και δική του σφραγίδα με τον τίτλο «Πολιτικό Γραφείο Πρωθυπουργού ΙΙ Γραφείο». Το Γραφείο Πληροφοριών διαιρούνταν σε πέντε τμήματα με τις εξής αρμοδιότητες:

Τμήμα Ι – Γραμματεία: αρμοδιότητά του η παραλαβή, η αποσφράγιση, ο χαρακτηρισμός, η πρωτοκόλληση και η διανομή των εγγράφων. Η παραλαβή των εκδιδόμενων διαταγών, η πρωτοκόλληση, δακτυλογράφηση, παραβολή και διεκπεραίωση των εγγράφων. Η τήρηση του αρχείο των σχεδίων των διαταγών, της σφραγίδας και των κρυπτογραφικών λεξικών.

Τμήμα ΙΙ – Κομμουνιστική Κίνηση: αρμοδιότητά του τα ζητήματα που αφορούν τον κομμουνισμό, το μπολσεβικισμό, τους κομμουνιστικούς συλλόγους, το Εργατικό Κέντρο, τους Παλαιούς Πολεμιστές, τα θύματα πολέμου Μοπρ (αρχικά στα ρωσικά Διεθνής Ένωση για την Περίθαλψη των Επαναστατών) και τις απεργίες.

Τμήμα ΙΙΙ – Εφεδρικό Ζήτημα: αρμοδιότητά του τα ζητήματα που αφορούν τις εφεδρικές οργανώσεις και τα αιτήματά τους, την εθνικιστική οργάνωσή τους, τον τάφο του Αγνώστου Στρατιώτη και τα μνημόσυνα υπέρ των πεσόντων.

Τμήμα IV – Εσωτερική Κίνηση: αρμοδιότητά του η παρακολούθηση του ελληνικού Τύπου και της κίνησης των διαφόρων πολιτικών ομάδων.

Τμήμα V – Εξωτερική Κίνηση: αρμοδιότητά του η παρακολούθηση του ξένου Τύπου, των ξένων προπαγανδών στην Ελλάδα και της κίνησης των πρακτόρων.

Το Γραφείο Πληροφοριών του Πολιτικού Γραφείου του Πρωθυπουργού συνέχισε να υφίσταται μέχρι και τις αρχές του 1926 οπότε και αντικαθίσταται από την Υπηρεσία Γενικής Ασφάλειας του Κράτους. Σύμφωνα με το νομοθετικό διάταγμα της 29ης Ιανουαρίου 1926 «περί συστάσεως Υπηρεσίας Γενικής Ασφάλειας του Κράτους» η νέα υπηρεσία εξαρτάται άμεσα από τον πρόεδρο της Κυβέρνησης αναλαμβάνοντας ουσιαστικά τις αρμοδιότητες του Γραφείου Πληροφοριών του Πολιτικού Γραφείου. Το 1927 η Υπηρεσία Γενικής Ασφάλειας του Κράτους καταργήθηκε και οι αρμοδιότητές της μεταβιβάστηκαν στο υπουργείο Εσωτερικών.

Με το νομοθετικό διάταγμα της 16ης Ιανουαρίου 1926 «περί συστάσεως θέσεως Υφυπουργού του Υπουργικού Συμβουλίου», στις αρμοδιότητες του Πολιτικού Γραφείου προστέθηκαν και αυτές του επίσημου Γραφείου του Υπουργικού Συμβουλίου, ενώ ο γενικός διευθυντής του Πολιτικού Γραφείου έλαβε και τη θέση του υφυπουργού του υπουργικού συμβουλίου. Σύμφωνα με το παραπάνω νομοθετικό διάταγμα, ο υφυπουργός είχε στην αρμοδιότητά του την έγκριση των σχεδίων νόμων των διαφόρων υπουργείων προτού υποβληθούν στο υπουργικό συμβούλιο, τη θεώρηση των δοκιμίων της Εφημερίδας της Κυβέρνησης, ενώ ασκούσε πειθαρχική δικαιοδοσία και στο προσωπικό του Εθνικού Τυπογραφείου. Με νομοθετικό διάταγμα στις 30 Αυγούστου 1926 η θέση και οι αρμοδιότητες του υφυπουργού του υπουργικού συμβουλίου καταργήθηκαν.

Ο αριθμός των υπαλλήλων του Πολιτικού Γραφείου καθορίστηκε εκ νέου με το νομοθετικό διάταγμα της 13ης Σεπτεμβρίου 1925 «περί τροποποιήσεως διατάξεων τινών του Νόμου 866 περί ιδρύσεως Πολιτικού Γραφείου Πρωθυπουργού». Συγκεκριμένα, προβλεπόταν η προσθήκη μιας θέσης ιδιαίτερου γραμματέα του Πρωθυπουργού, ενώ ρυθμιζόταν το ζήτημα της αναπλήρωσης του γενικού διευθυντή σε περίπτωση απουσίας καθώς και τα ζητήματα που αφορούσαν την απόσπαση υπαλλήλων στο Πολιτικό Γραφείο. Σύμφωνα λοιπόν με ημερήσια διαταγή του Πολιτικού Γραφείου το Σεπτέμβριο του 1925 που καθόριζε τις τοποθετήσεις του προσωπικού, η υπηρεσία στελεχωνόταν από 15 μόνιμους «τακτικούς» υπαλλήλους και 11 αποσπασμένους. Νέα τροποποίηση στον αριθμό των οργανικών θέσεων επέφερε απόφαση της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής επί των Οικονομιών το Νοέμβριο του 1927 περιορίζοντας τον αριθμό των υπαλλήλων της υπηρεσίας.

Το προσωπικό του Πολιτικού Γραφείου, και ιδιαίτερα τα υψηλόβαθμα στελέχη και οι αποσπασμένοι υπάλληλοι, εξαρτούσε την παραμονή του στην υπηρεσία από την εκάστοτε πολιτική κατάσταση. Συνεπώς, οι συχνές αλλαγές κυβερνήσεων και οι στρατιωτικές επαναστάσεις της περιόδου 1925-1928 (σε διάστημα τεσσάρων ετών αλλάζουν έξι διαφορετικές κυβερνήσεις) είχαν αποτέλεσμα και συχνές απολύσεις και διορισμούς υπαλλήλων στο Πολιτικό Γραφείο. Η άνοδος του Θ. Παγκάλου στην εξουσία τον Ιούνιο του 1925 είχε επακόλουθο την αντικατάσταση του γενικού διευθυντή του Πολιτικού Γραφείου Γεράσιμου Σολδάτου με τον Μιλτιάδη Μανιατόπουλο. Με την ανάληψη του πρωθυπουργικού αξιώματος από τον Αθ. Ευταξία τον Ιούλιο του 1926 διορίστηκε νέος γενικός διευθυντής ο Α. Πανόπουλος. Ένα μήνα αργότερα τα ηνία της χώρας ανέλαβε ο στρατηγός Γ. Κονδύλης και νέος γενικός διευθυντής του Πολιτικού Γραφείου ανέλαβε ο Γ. Βουτσινάς. Το Δεκέμβριο, τέλος, του 1926 ορκίστηκε η κυβέρνηση Αλ. Ζαΐμη και στη θέση του γενικού διευθυντή διορίστηκε ο Ε. Ζαχαρόπουλος. Ανάλογες αλλαγές έγιναν βέβαια και στο κατώτερο προσωπικό της υπηρεσίας του Πολιτικού Γραφείου.

Το Πολιτικό Γραφείο του Πρωθυπουργού συνεχίζει μέχρι τις μέρες μας τη λειτουργία του. Οι αρμοδιότητες βέβαια και η διοικητική διάρθρωση του έχουν τροποποιηθεί σε μεγάλο βαθμό. Μόνο το Ιδιαίτερο Γραφείο του Πρωθυπουργού και το Γραφείο Τύπου διατηρήθηκαν στο οργανόγραμμα της υπηρεσίας από την περίοδο 1917-1928 μέχρι σήμερα. Πάντως, όπως και στο παρελθόν, σύμφωνα με το προεδρικό διάταγμα 98/2005, το Πολιτικό Γραφείο, που θεωρείται αυτοτελής δημόσια υπηρεσία, έχει κύριο σκοπό την υποβοήθηση και εξυπηρέτηση του πρωθυπουργού στην άσκηση των αρμοδιοτήτων του.

Φορέας διατήρησης του αρχείου

Ιστορικό της ενότητας περιγραφής

Διαδικασία πρόσκτησης

Η εισαγωγή του αρχείου του Πολιτικού Γραφείου του Πρωθυπουργού στην Κεντρική Υπηρεσία των ΓΑΚ δεν ακολούθησε τις συνήθεις διαδικασίες, αφού δεν υπάρχει σχετική καταχώριση στο Βιβλίο Εισαγωγής Εγγράφων. Επομένως, δεν είναι γνωστό πότε εισήχθη στην Κεντρική Υπηρεσία. Η παλιότερη πάντως αναφορά στην ύπαρξη του αρχείου εντοπίζεται στο Δελτίο Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας του 1956 όπου ο Ν. Τωμαδάκης αναφέρει το αρχείο του Πολιτικού Γραφείου του Πρωθυπουργού στον κατάλογο των αταξινόμητων αρχείων των ΓΑΚ. Το αρχείο εντοπίστηκε τελικά εγκιβωτισμένο μαζί με το υλικό της Συλλογής Γεωργίου Λαδά κατά τη μετεγκατάσταση της Κεντρικής Υπηρεσίας των ΓΑΚ στο κτήριο του Ψυχικού, χωρίς να περιγράφεται η ύπαρξή του στο σχετικό πρωτόκολλο παράδοσης – παραλαβής. Εκ των υστέρων έλαβε τον Αριθμό Βιβλίου Εισαγωγής (ΑΒΕ) 1733.

Περιοχή περιεχομένου και διάρθρωσης

Παρουσίαση περιεχομένου

Στις αρμοδιότητες του Πολιτικού Γραφείου του Πρωθυπουργού εντασσόταν κυρίως η διευκόλυνση της επικοινωνίας των πολιτών με τους φορείς της δημόσιας διοίκησης και η προώθηση των υποθέσεών τους. Κατά συνέπεια ο κύριος όγκος του υλικού αποτελείται από αιτήσεις πολιτών, συλλόγων, σωματείων, ενώσεων, κοινοτήτων κ.λπ. οι οποίες διεκπεραιώνονταν από το Πολιτικό Γραφείο στα αρμόδια υπουργεία και στις υπηρεσίες, που με τη σειρά τους έστελναν τις σχετικές απαντήσεις στα αιτήματα και στις καταγγελίες αυτές. Τα αιτήματα αφορούσαν κυρίως διορισμούς, μεταθέσεις και προαγωγές δημοσίων υπαλλήλων και στρατιωτικών, πληρωμή αποζημιώσεων, διευκολύνσεις σε εμπόρους, εταιρείες και ιδιώτες, ενώ συχνές ήταν οι καταγγελίες για υπερβασίες εκπροσώπων των αρχών. Ανάλογος ήταν και ο ρόλος του Γραφείου στις σχέσεις κεντρικής και τοπικής εξουσίας. Πρόεδροι κοινοτήτων, νομάρχες και γενικοί διοικητές απευθύνονταν στο Πολιτικό Γραφείο ώστε να ασκήσουν πιέσεις στα διάφορα υπουργεία για τη λύση των προβλημάτων των περιοχών δικαιοδοσίας τους.

Βέβαια, το Πολιτικό Γραφείο αποτελούσε και τμήμα του κομματικού μηχανισμού της πολιτικής παράταξης που κάθε φορά βρισκόταν στην εξουσία, προωθώντας τις υποθέσεις των «ημετέρων» ή φροντίζοντας για την εκκαθάριση των αντιφρονούντων από τη δημόσια διοίκηση και το στράτευμα. Άλλωστε, το Πολιτικό Γραφείο ιδρύθηκε σε μια περίοδο που ο Εθνικός Διχασμός βρισκόταν στο απόγειό του. Το Σεπτέμβριο του 1917, οπότε και ψηφίστηκε ο ιδρυτικός νόμος της υπηρεσίας, ο Βενιζέλος μόλις είχε εγκατασταθεί στην Αθήνα από τη Θεσσαλονίκη επιτυγχάνοντας –με την απαραίτητη βοήθεια των συμμαχικών στρατευμάτων– την ενοποίηση του ελληνικού κράτους. Οι οπαδοί των Φιλελευθέρων ζητούσαν πλέον εκδίκηση και αποκατάσταση για τις διώξεις που υπέστησαν κατά τα Νοεμβριανά ή από τις φιλοβασιλικές οργανώσεις των Επιστράτων. Με τις εκλογές του Νοεμβρίου του 1920 και την ήττα του Βενιζέλου οι ρόλοι του θύτη και του θύματος αντιστράφηκαν. Οι φάκελοι του αρχείου απεικονίζουν πλήρως το κλίμα του Εθνικού Διχασμού στη χώρα, περιέχοντας πληθώρα υποθέσεων με διώξεις και απελάσεις «αντιδραστικών» πολιτών, υπαλλήλων και στρατιωτικών.

Παράλληλα, το Πολιτικό Γραφείο λειτουργούσε και ως ένα είδος προπαγανδιστικού μηχανισμού στήριξης της εκάστοτε κυβέρνησης. Στο πλαίσιο αυτό πολίτες, σύλλογοι και σωματεία έστελναν τηλεγραφήματα και ψηφίσματα με τα οποία εξέφραζαν την επιδοκιμασία τους σε ενέργειες της κυβέρνησης, τη στήριξή τους στο πρόσωπο του πρωθυπουργού και του εκάστοτε καθεστώτος και την αποδοκιμασία τους σε ενέργειες πολιτικών αντιπάλων. Χαρακτηριστικές είναι οι περιπτώσεις των φακέλων του αρχείου με τα τηλεγραφήματα καταδίκης της απόπειρας δολοφονίας του Ε. Βενιζέλου στο Παρίσι ή με τα τηλεγραφήματα στήριξης του καθεστώτος του Θ. Πάγκαλου.

Επιπλέον, το Πολιτικό Γραφείο λειτουργώντας επικουρικά στο έργο του πρωθυπουργού διεκπεραίωνε και υποθέσεις που σχετίζονταν με την εξωτερική πολιτική του ελληνικού κράτους. Έτσι, στο αρχείο έχουν διασωθεί σημαντικά έγγραφα που σκιαγραφούν τις ενέργειες της ελληνικής διπλωματίας, ιδιαίτερα της περιόδου 1917-1923. Υπενθυμίζεται ότι κατά την παραπάνω περίοδο σημειώθηκαν γεγονότα-ορόσημα για τη σύγχρονη ιστορία του ελληνικού κράτους: η συμμετοχή της Ελλάδας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η εδαφική επέκταση στη Θράκη και τη Μικρά Ασία, η υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών, η στρατιωτική ήττα στο Μικρασιατικό Μέτωπο, ο ξεριζωμός του ελληνικού πληθυσμού και η υπογραφή της Σύμβασης ανταλλαγής των πληθυσμών και της Συνθήκης Ειρήνης στη Λωζάννη. Το Πολιτικό Γραφείο ήταν επίσης μέρος του προπαγανδιστικού μηχανισμού στήριξης των διεκδικήσεων της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσονται φάκελοι του αρχείου, όπως για παράδειγμα, εκείνοι που συγκεντρώνουν τηλεγραφήματα διαμαρτυρίας για το βομβαρδισμό της Κέρκυρας από τους Ιταλούς ή την απέλαση του Οικουμενικού Πατριάρχη από την τουρκική κυβέρνηση.

Η υπηρεσία του Πολιτικού Γραφείου συγκέντρωνε ακόμη και πληροφορίες που αφορούσαν τις επιχειρήσεις και την οργάνωση του ελληνικού στρατεύματος, αλλά και την εσωτερική ασφάλεια της χώρας. Έτσι, υπάρχουν φάκελοι με πληροφορίες για τις επιχειρήσεις των ελληνικών δυνάμεων στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και στη Μικρασιατική Εκστρατεία με χάρτες διάταξης των ελληνικών, συμμαχικών και εχθρικών στρατευμάτων. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι φάκελοι εκείνοι που συγκεντρώνουν πληροφορίες για τη δράση κομμουνιστικών ομάδων, αντιφρονούντων, μειονοτικών ομάδων και κάθε είδους προπαγάνδας στο εσωτερικό της χώρας. Άλλωστε, στο πλαίσιο του Πολιτικού Γραφείου λειτουργούσαν υπηρεσίες που αποτελούσαν στην ουσία τους προδρόμους της ΕΥΠ, όπως η Υπηρεσία Πληροφοριών του Πολιτικού Γραφείου του Πρωθυπουργού και η Υπηρεσία Γενικής Ασφάλειας του Κράτους.

Η ενασχόληση με ζητήματα εσωτερικής ασφάλειας και η αντικομμουνιστική υστερία της περιόδου διασώζουν στα έγγραφα του αρχείου σημαντικά στοιχεία για τη δράση και την πολιτική σοσιαλιστικών και κομμουνιστικών ομάδων, εργατικών ενώσεων και συνδικάτων, ενώ δίνουν μια εικόνα για το εργατικό κίνημα στην Ελλάδα και για την πολιτική των ελληνικών κυβερνήσεων απέναντι στην εργατική τάξη και την πολιτική της εκπροσώπηση. Στο αρχείο λοιπόν φυλάσσονται σοσιαλιστικά και κομμουνιστικά έντυπα, προκηρύξεις του ΚΚΕ, ψηφίσματα και υπομνήματα της ΓΣΕΕ, Εργατικών Κέντρων, συνδικάτων, σωματείων και άλλο παρόμοιο υλικό.
Σημαντικά στοιχεία μπορούν να αντληθούν, επίσης, από το υλικό του αρχείου για την κοινωνική ιστορία της χώρας. Για παράδειγμα, η αποκατάσταση των προσφύγων μετά το 1922, ο πόνος του χαμού συγγενών τους και η εχθρική διάθεση των ντόπιων απέναντί τους είναι ζητήματα που διαπερνούν το υλικό του αρχείου. Υπάρχουν λοιπόν φάκελοι της Επιτροπής Αποκατάστασης Προσφύγων και της Ανώτατης Διεύθυνσης Προσφύγων, πληθώρα υπομνημάτων προσφυγικών οργανώσεων, ενώ ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει στους φακέλους με αιτήσεις συγγενών ελλήνων στρατιωτών και προσφύγων με τις οποίες ζητούσαν πληροφορίες για την τύχη των δικών τους που δεν είχαν επιστρέψει από τη Μικρά Ασία.

Το αρχείο του Πολιτικού Γραφείου του Πρωθυπουργού καλύπτει ακόμη ζητήματα οικονομικής και τοπικής ιστορίας, της καλλιτεχνικής ζωής του τόπου, ενώ παρέχει κάποιες πληροφορίες για τις ελληνικές κοινότητες του εξωτερικού. Εκτός από τα έγγραφα, οι παραπάνω πληροφορίες μπορούν να αντληθούν από διάφορα έντυπα, φυλλάδια, περιοδικά, εφημερίδες και φωτογραφικό υλικό.

Επιλογές, εκκαθαρίσεις και τελική διατήρηση

Προσθήκες υλικού

Αναμένονται προσθήκες υλικού το οποίο πλέον εντάσσεται βάσει του νόμου 2846/2000 στην Ειδική Υπηρεσία των Αρχείων του Πρωθυπουργού η οποία με το νόμο 3391/2005 ενσωματώθηκε στα ΓΑΚ.

Σύστημα ταξινόμησης

Το αρχείο στην αρχική του μορφή περιλάμβανε 856 φακέλους, 113 βιβλία, 86 δέσμες λυτών, 21 φακέλους αλληλογραφίας, 94 έντυπα, 6 τετράδια, 7 χάρτες, φύλλα ΦΕΚ και σημαντικό αριθμό χύδην εγγράφων που δεν ήταν σε δέσμες. Μια πρώτη ταξινόμηση του υλικού έγινε στο πλαίσιο της διπλωματικής εργασίας των Ε. Αλιματήρη-Μ. Σουρμπάτη στο πρόγραμμα μεταπτυχιακών σπουδών «Τεχνογλωσσία ΙΙΙ» . Από την πρώτη αυτή ταξινόμηση διατηρήθηκε η διαίρεση του υλικού σε τέσσερις χρονολογικές περιόδους που αποτελούν και αντίστοιχες αρχειακές σειρές. Η Α΄ περίοδος περιλαμβάνει τα έτη 1917-1918, η Β΄ τα έτη 1919-1920, η Γ΄ τα έτη 1921-1924 και η Δ΄ τα έτη 1925-1928. Ο διαχωρισμός έγινε με αρχειονομικά και όχι ιστορικά κριτήρια, κάθε περίοδος, δηλαδή, αντιστοιχεί σε τροποποιήσεις του οργανογράμματος και της λειτουργίας του Πολιτικού Γραφείου. Η παραπάνω αρχική ταξινόμηση βασίστηκε στις εξωτερικές ενδείξεις των φακέλων, ενώ δεν έγινε ένταξη των λυτών που ήταν σε δέσμες ή χύδην. Κατά τη δεύτερη λεπτομερέστερη επεξεργασία του αρχείου ταξινομήθηκαν τα λυτά έγγραφα, διαδικασία ιδιαίτερα χρονοβόρα αφού συνεπαγόταν την ένταξη κάθε τεκμηρίου σε φακέλους ανάλογα με την ένδειξη θυρίδας, τον αριθμό πρωτοκόλλου ή το περιεχόμενό του. Παράλληλα, διαπιστώνοντας ότι σε πολλές περιπτώσεις η εξωτερική ένδειξη του φακέλου δεν συμβάδιζε με το περιεχόμενο ή ότι υπήρχαν εντός των φακέλων πολλά παρατοποθετημένα έγγραφα, είτε διορθώθηκαν οι ενδείξεις των φακέλων είτε εντάχθηκαν τα παρατοποθετημένα έγγραφα στους οικείους φακέλους. Βρέθηκαν, μάλιστα, φάκελοι ή λυτά έγγραφα εντός υπηρεσιακών βιβλίων, δεσμών ΦΕΚ ή άλλων φακέλων. Συνέπεια της δεύτερης αυτής ταξινόμησης ήταν η προσθήκη εγγράφων του έτους 1928, γεγονός που επέφερε την τροποποίηση των ακραίων χρονολογιών του αρχείου. Επίσης, εντάχθηκαν φάκελοι και λυτά έγγραφα που βρέθηκαν εγκιβωτισμένα με υλικό των αρχείων των Εθνικών Κτημάτων και του υπουργείου Εσωτερικών.

Η ταξινόμηση ακολούθησε τις πληροφορίες των οργανογραμμάτων της υπηρεσίας του Πολιτικού Γραφείου του Πρωθυπουργού, σύμφωνα με τα οποία οι φάκελοι του αρχείου οργανώνονταν με βάση τις ενδείξεις θυρίδων καθεμία από τις οποίες αντιστοιχούσε σε μια θεματική ενότητα, ενώ από το 1921 και εξής με βάση τους αριθμούς πρωτοκόλλων των εγγράφων. Έτσι, σύμφωνα με τις πληροφορίες των οργανογραμμάτων, εντάχθηκαν τα λυτά και παρατοποθετημένα έγγραφα στους ήδη υπάρχοντες φακέλους, ενώ δημιουργήθηκαν νέοι φάκελοι που είτε δεν βρέθηκαν είτε διασώθηκαν κενοί. Ωστόσο, υπήρχαν περιπτώσεις που το υλικό δεν μπορούσε να ενταχθεί βάσει των πληροφοριών του οργανογράμματος και ταξινομήθηκε σε θεματικούς φακέλους. Σημειώνεται ότι στο ευρετήριο τα εισαγωγικά υποδηλώνουν ένδειξη φακέλου που βρέθηκε στο σύνολό του ή τμήμα του ή μόνο το εξώφυλλό του, ενώ όπου δεν υπάρχουν εισαγωγικά υποδηλώνεται ότι ο φάκελος δημιουργήθηκε στο σύνολό του από τον αρχειονόμο. Στο εσωτερικό των φακέλων η ταξινόμηση των εγγράφων έγινε βάσει χρονολογίας ή βάσει αύξοντος αριθμού πρωτοκόλλου. Τα στοιχεία που αντλήθηκαν από τα οργανογράμματα της υπηρεσίας διαμόρφωσαν και το ταξινομικό διάγραμμα του αρχείου, το οποίο περιλαμβάνει τις τέσσερις προαναφερθείσες αρχειακές σειρές καθώς και μια πέμπτη όπου συγκεντρώνονται τα υπηρεσιακά βιβλία, τα ΦΕΚ, οι εκλογικοί κατάλογοι, οι χάρτες και τα έντυπα του αρχείου. Η υποσειρά «διάφορα έντυπα» της τελευταίας αυτής αρχειακής σειράς περιλαμβάνει ποικίλης μορφής έντυπα (τεύχη περιοδικών, μονογραφίες, φυλλάδια, διαφημιστικά έντυπα) τα οποία δεν ήταν ενταγμένα σε φακέλους και δεν κατέστη δυνατό να επανατοποθετηθούν στους οικείους φακέλους. Οι υπόλοιπες υποσειρές του αρχείου αντιστοιχούν στα Τμήματα και τα Γραφεία της υπηρεσίας του Πολιτικού Γραφείου, με το καθένα από αυτά να έχει συγκεκριμένες αρμοδιότητες. Μετά την ολοκλήρωση της ταξινόμησης το υλικού του αρχείο αποτελείται πλέον από: 1.029 φακέλους, 97 υπηρεσιακά βιβλία, 9 χάρτες, 6 εκλογικούς καταλόγους, 35 δέσμες ΦΕΚ και 120 έντυπα.

Περιοχή όρων πρόσβασης και χρήσης

Όροι πρόσβασης

Δεν υπάρχουν περιορισμοί στην πρόσβαση.

Όροι αναπαραγωγής

Η αναπαραγωγή των εγγράφων υπόκειται στους ισχύοντες κανονισμούς των Γενικών Αρχείων του Κράτους.

Γλώσσα(ες) των τεκμηρίων

Αλφάβητο(α) των τεκμηρίων

Σημειώσεις για τη γλώσσα και γραφή των τεκμηρίων

Το αρχείο του Πολιτικού Γραφείου περιέχει τεκμήρια κυρίως στην ελληνική και κάποια στη γαλλική ή αγγλική γλώσσα. Συναντώνται, επίσης, ελάχιστα τεκμήρια στη γερμανική, τουρκική, ιταλική, ιαπωνική, ισπανική, αραβική και αρμενική γλώσσα.

Φυσικά χαρακτηριστικά και τεχνικές προϋποθέσεις

Σημαντικό μέρος των εγγράφων και των υπηρεσιακών βιβλίων βρίσκεται σε καλή κατάσταση. Ωστόσο, μεγάλος αριθμός εγγράφων και βιβλίων έχουν υποστεί ποικίλες αλλοιώσεις, αποτέλεσμα των κακών συνθηκών φύλαξης του υλικού και του γεγονότος της ύπαρξης μεγάλου όγκου λυτών εγγράφων. Χαρακτηριστικό της κακής κατάστασης του υλικού, ήδη από τα πρώτα έτη λειτουργίας της υπηρεσίας του Πολιτικού Γραφείου, είναι ένα έγγραφο της ειδικής επιτροπής που συστάθηκε από υπαλλήλους του Πολιτικού Γραφείου το 1921 με σκοπό την τακτοποίηση του αρχείου, στο οποίο σημειώνεται: «το Αρχείον τούτο ελλείψει αρχειοθηκών, ευρίσκεται εγκατεσπαρμένον και δη επί του δαπέδου εις το ήδη χρησιμοποιούμενον ως Διεκπεραίωσις δωμάτιον».

Εργαλεία έρευνας

Έντυπο: Αρχείο Πολιτικού Γραφείου Πρωθυπουργού, 1917-1928, Αναλυτικό ευρετήριο, επιμέλεια: Γιάννης Γκλαβίνας, Αθήνα 2009.
Το εργαλείο έρευνας διατίθεται σε ψηφιακή μορφή στο Αναγνωστήριο.

Περιοχή συμπληρωματικών πηγών

Εντοπισμός πρωτοτύπων

Εντοπισμός αντιγράφων

Συμπληρωματικές πηγές / σχετικές ενότητες περιγραφής

Περιοχή παρατηρήσεων

Σημείωση

Οι χρονολογίες των σειρών και των υποσειρών μπορεί να διαφέρουν από τις ακραίες των υποαρχείων, λόγω του ότι αναφέρονται στις ημερομηνίες συγκρότησης των φακέλων.

Μετά τη δημοσίευση του ευρετηρίου (2009) βρέθηκαν λυτά έγγραφα, τμήματα φακέλων καθώς και ολόκληροι φάκελοι. Το υλικό αυτό είτε εντάχθηκε στους ήδη υπάρχοντες φακέλους είτε συγκρότησε νέους φακέλους. Σε κάθε περίπτωση στις παρατηρήσεις των φακέλων των παραπάνω περιπτώσεων σημειώνεται ότι οι παρεμβάσεις αυτές στο ταξινομημένο αρχείο έγιναν εξαιτίας της εκ των υστέρων εύρεσης αρχειακού υλικού.

Εναλλακτικός(οί) κωδικός(οί) αναγνώρισης

Σημεία πρόσβασης

Περιοχή ελέγχου της περιγραφής

Κωδικός αναγνώρισης περιγραφής

Κωδικός αναγνώρισης του φορέα καθιέρωσης της εγγραφής

Κανόνες και/ή συμβάσεις

ΔΙΠΑΠ (2η έκδοση)

Ημερομηνίες δημιουργίας, αναθεώρησης ή κατάργησης της περιγραφής

2009

Αλφάβητο(α)

Πηγές

Παρατηρήσεις και Όνομα Αρχειονόμου

Γιάννης Γκλαβίνας

Περιοχή εισαγωγών