Ιστορικό Αρχείο Ιδρύματος Βορειοηπειρωτικών Ερευνών

• Ι.Α.Ι.Β.Ε.

• Ιδιωτικός αρχειακός φορέας

Το Ίδρυμα Βορειοηπειρωτικών Ερευνών (Ι.Β.Ε.) έχει έδρα τα Ιωάννινα και ιδρύθηκε το Φθινόπωρο του 1974 από μία ομάδα Ηπειρωτών, οι οποίοι φιλοδοξούσαν να συστήσουν ένα φορέα, που θα ανελάμβανε να προωθήσει την παντός είδους επιστημονική έρευνα της πολιτισμικής παραγωγής των περιοχών της Ηπείρου. Οι άνθρωποι του Ι.Β.Ε. ταυτοχρόνως σχεδόν με την ίδρυση του φιλεπιστημονικού τους φορέα συνέλαβαν και την ιδέα της συγκέντρωσης ιστορικού υλικού αφορώντος στη Βόρειο Ήπειρο με σκοπό σε πρώτη φάση τη διάσωσή του και ακολούθως τη χρήση του από επιστήμονες. Προς την κατεύθυνση αυτή και μεταξύ των λοιπών συλλογών ιστορικού, λαογραφικού και εθνογραφικού ενδιαφέροντος συγκέντρωσαν και έναν αριθμό αρχειακού υλικού, το οποίο περιήλθε τμηματικά στην κατοχή του Ιδρύματος, είτε κατόπιν δωρεάς από τους ιδίους τους πρώην ιδιοκτήτες του, είτε από απογόνους ή φίλους των.

Στην προσπάθεια συλλογής του αρχειακού υλικού που διαθέτει σήμερα το Ι.Β.Ε. πρωτοστάτησαν ήδη από το τέλος του 1974 και μέχρι σήμερα οι κ.κ. Ξενοφών Κοντούρης, Μενέλαος Ζώτος και Παύλος Τσούκας και οι τρεις εκ των ιδρυτικών μελών του Ιδρύματος, οι δε δύο πρώτοι Πρόεδρος και Αντιπρόεδρος αντιστοίχως σήμερα του Διοικητικού Συμβουλίου. Το μεγαλύτερο τμήμα του αρχειακού υλικού συγκεντρώθηκε καθ' όλο του δεύτερο ήμισυ της δεκαετίας του '70.

Δυστυχώς κατά την παράδοση και παραλαβή τμημάτων αρχειακού υλικού δεν συνετάχθησαν ποτέ σχετικά πρακτικά, ούτε οι άνθρωπο του Ιδρύματος κράτησαν ποτέ σημειώσεις επί των δραστηριοτήτων τους. Έτσι δεν είναι γνωστές με ακρίβεια λεπτομέρειες της ιστορίας καθνεός από τα τμήματα του αρχειακού υλικού, όπως για παράδειγμα τις ακριβείς ημερομηνίες που κάθε τμήμα περιήλθε στην κατοχή του Ιδρύματος. Ακόμη δεν είναι γνωστό με σαφήνεια οι λόγοι για τους οποίους οι κάτοχοι κάθε αρχειακής ενότητας, ή γενικώς αρχειακού υλικού, αποφάσισαν να παραδώσουν το υλικό αυτό στο Ίδρυμα. Διαφαίνεται ωστόσο ότι κάθε τμήμα του Αρχείου ακολούθησε εντελώς διαφορετική πορεία έως ότου περιλήθε στην κατοχή και κυριότητα του Ιδρύματος.

Το Ιστορικό Αρχείο του Ι.Α.Ι.Β.Ε. αποτελείται από 23 ανεξάρτητες αρχειακές ενότητες, που δημιουργήθηκαν με βάση τα τμήματα αρχείων ιδιωτών ή ιδιωτικών και δημοσίων φορέων, που περιήλθαν στην κατοχή του Ιδρύματος. Πολλές από τις αρχειακές ενότητες διαιρούνται με τη σειρά τους σε υπο-ενότητες βάσει της θεματικής τους. Συνολικά οι 24 αρχειακές ενότητες περιλαμβάνουν 77 αρχειακές ενότητες.

Το Ι.Β.Ε., εκτός του ταξινομημένου πλέον Ιστορικού Αρχείου, διαθέτει και συνεχώς εμπλουτίζει μια συλλογή από ιστορικό υλικό μεγάλης αξίας:
α) Το Ιστορικό Αρχείο,
β) Αρχείο Αποκομμάτων Τύπου (1983-2001),
γ) Αρχείο πιστοποιητικών χορηγουμένων σε Έλληνες βορειοηπειρωτικής καταγωγής (1991-1998),
δ) Εσωτερικό αρχείο Ι.Β.Ε. (1997-2001), το οποίο περιλαμβάνει αλληλογραφία-διοικητικά (1977-2001), φωτογραφικό αρχείο (εκδηλώσεις-επισκέψεις-αρχαιολογικές θέσεις στη Βόρεο Ήπειρο-μνημεία-παραδοσιακές ενδυμασίες-κοσμήματα-κεντήματα), αρχείο ήχου και εικόνας από τη Βόρειο Ήπειρο (ιστορικές μαρτυρίες Ελλήνων και παραδοσιακά τραγούδια), παραδοσιακές φορεσιές-ενδυμασίες από όλες τις επαρχίες της Βορείου Ηπείρου, αρχείο παλαιών και νέων διεθνών ιστορικών χαρτών Βορείου Ηπείρου και Αλβανίας και αρχείο Τύπου (περιέχει εκατοντάδες τεύχη βορειοηπειρωτικού και ελλαδικού Τύπου- κάποια δεμένα σε τόμους, 1880-σήμερα).

Επισήμανση: Το Ιστορικό Αρχείο του Ιδρύματος Βορειοηπειρωτικών Ερευνών: κατάλογος ταξινομημένου αρχειακού υλικού/Μαγκαφά, Π. Κ., Παπαδόπουλου, Β. Γ. , Ίδρυμα Βορειοηπειρωτικών Ερευνών-Τμήμα Εκδόσεων Ιστορικής και Πολιτικής Επιστήμης, Ιωάννινα, 2005