Νομικό Πρόσωπο

Νομαρχία Πρεβέζης

Οι Γενικές ∆ιοικήσεις
Η Πρέβεζα, όπως και οι υπόλοιπες Νέες Χώρες (Μακεδονία, Ήπειρος, Κρήτη, Νησιά ανατολικού Αιγαίου) ενσωµατώθηκε στο ελληνικό βασίλειο µε τους Βαλκανικούς Πολέµους του 1912-1913 και τις συνθήκες του Λονδίνου και του Βουκουρεστίου. Η εδαφική αυτή επέκταση της Ελλάδας καθιστούσε αναγκαία τον καθορισµό διοικητικών δοµών και τη διοικητική οργάνωση των Νέων Χωρών. Με τον Νόµο 4134 «περί διοικήσεως των στρατιωτικώς κατεχοµένων χωρών» της 1ης Μαρτίου 1913 διατηρήθηκε η διοικητική διαίρεση της οθωµανικής περιόδου, ορίστηκε ως εκπρόσωπος της ελληνικής κυβέρνησης στις απελευθερωθείσες περιοχές ο Γενικός ∆ιοικητής και εισήχθη ένα αποκεντρωτικό διοικητικό σύστηµα που στηριζόταν στις ευρύτατες διοικητικές και νοµοθετικές αρµοδιότητες της Γενικής ∆ιοίκησης. ∆ηµιουργήθηκαν πέντε Γενικές ∆ιοικήσεις: Μακεδονίας, Ηπείρου, Κρήτης, Νήσων Αιγαίου και Σάµου. Η Πρέβεζα εντάχθηκε στη Γενική ∆ιοίκηση Ηπείρου. Με τον Νόµο 524 του 1914 «περί διοικητικής διαίρεσης των Νέων Χωρών» καταργήθηκε η Γενική ∆ιοίκηση Ηπείρου και µε το Β.∆. «περί διοικητικής διαίρεσης των Νέων Χωρών» του 1915 παγιώθηκε η διοικητική διαίρεση των Νέων Χωρών σε Νοµούς και Υποδιοικήσεις, εισάγοντας ουσιαστικά το σύστηµα διοικητικής διαίρεσης της Παλαιάς Ελλάδας. Στην Ήπειρο δηµιουργήθηκαν οι Νοµοί Ιωαννίνων και Πρέβεζας. Το 1918 µε τον Νόµο 1149 η κυβέρνηση Βενιζέλου επανέφερε τον θεσµό των Γενικών ∆ιοικήσεων µε αυξηµένες αρµοδιότητες και µε τον Γενικό ∆ιοικητή να έχει τον βαθµό Υπουργού. Στις επόµενες δεκαετίες ακολουθεί µια αλληλουχία υποβαθµίσεων-αναβαθµίσεων των αρµοδιοτήτων του θεσµού των Γενικών ∆ιοικήσεων και καταργήσεων-επανιδρύσεων Γενικών ∆ιοικήσεων. Σε γενικές γραµµές από το 1918 µέχρι τη δικτατορία του Μεταξά – µε κάποιες εξαιρέσεις – ο θεσµός των Γενικών ∆ιοικήσεων τείνει να παγιωθεί ως θεσµός αποκεντρωµένων υπηρεσιών τρίτου επιπέδου µε τις διευθύνσεις τους να αντιπροσωπεύουν στη ζώνη ευθύνης τους τα αντίστοιχα κεντρικά Υπουργεία. Την ίδια περίοδο, µε τους Νόµους 3265/1925 και 4392/1929 καθορίζονται οι αρµοδιότητες του Γενικού ∆ιοικητή στον οποίο µεταβιβάζονται αποθετικά στη ζώνη ευθύνης του οι αρµοδιότητες των υπουργών (πλην των υπουργείων Στρατιωτικών, Ναυτικών και ∆ικαιοσύνης), µε το τεκµήριο της αρµοδιότητας να είναι υπέρ του Γενικού ∆ιοικητή και όχι του Υπουργού. Από το 1936 και τον Α.Ν. 130/1936 «περί επεκτάσεως αρµοδιότητος του Νοµάρχη» µέχρι την οριστική κατάργηση των Γενικών ∆ιοικήσεων µε τον Νόµο 3200/1955 ο θεσµός των Γενικών ∆ιοικήσεων συνεχώς υποβιβάζεται µε τη µεταβίβαση των αρµοδιοτήτων του Γενικού ∆ιοικητή στον Νοµάρχη, γεγονός που προκαλούσε συνεχώς ζητήµατα σύγκρουσης δικαιοδοσίας και αρµοδιοτήτων ανάµεσα σε Γενικές ∆ιοικήσεις και Νοµαρχίες.

∆ιοικητικά όρια Νοµαρχίας Πρεβέζης
Ο Νοµός Πρέβεζας δηµιουργήθηκε, όπως αναφέρθηκε, µε το Β.∆. «περί διοικητικής διαίρεσης των Νέων Χωρών» του 1915. Ο Νοµός αποτελούνταν από δύο υποδιοικήσεις: α) την Υποδιοίκηση Πρέβεζας µε έδρα την Πρέβεζα, στην οποία υπήχθη και µέρος της τέως Υποδιοίκησης Φιλιππιάδος (το υπόλοιπο εντάχθηκε στον Νοµό Άρτας) και β) την Υποδιοίκηση Μαργαριτίου µε έδρα την Πάργα. Το 1916 η έδρα της Υποδιοίκησης Μαργαριτίου µεταφέρεται από την Πάργα στο Μαργαρίτι. Το 1925 η Υποδιοίκηση Λευκάδας αποσπάστηκε από τον Νοµό Κερκύρας και εντάχθηκε στον Νοµό Πρέβεζας. Τον Νοέµβριο του 1927 οι Υποδιοικήσεις µετονοµάζονται σε Επαρχίες˙ ο Νοµός Πρέβεζας διαιρούνταν σε τέσσερις Επαρχίες: Πρέβεζας, Λευκάδας, Μαργαριτίου και Φιλιππιάδος. Το 1928 η Υποδιοίκηση Πρέβεζας µετονοµάστηκε σε Νικοπόλεως. Το 1936 µε τον Α.Ν. 353 «περί συστάσεως Νοµού Θεσπρωτίας», η Επαρχία Μαργαριτίου (εκτός έξι κοινοτήτων) ενσωµατώθηκε στον νεοσυσταθέν Νοµό και ο Νοµός Πρέβεζας αποτελούνταν, πλέον, από τις Επαρχίες Λευκάδας, Νικοπόλεως και Φιλιππιάδος. Το 1940 ο Νοµός Πρέβεζας διαιρούνταν σε δύο Επαρχίες: Νικοπόλεως και Λευκάδας. Το 1946 οι κοινότητες Αγιάς, Αµµουδιάς, Ανθούσης, Θεµέλου, Καστρίου, Κορώνης, Μεσοποτάµου, Πάργας, Σταυροχωρίου, Τουρκοπαλούκου, που το 1936 είχαν υπαχθεί στον Νοµό Θεσπρωτίας, επανήλθαν διοικητικά στον Νοµό Πρέβεζας. Την ίδια χρονιά µε τον Α.Ν. 953 η Επαρχία Λευκάδας αποσπάστηκε από τον Νοµό Πρέβεζας αποτελώντας ξεχωριστό Νοµό. Μετά τις νέες αυτές εξελίξεις στο διοικητικό χάρτη της χώρας, ο Νοµός Πρέβεζας διέθετε µόνο µία Επαρχία, αυτήν της Νικοπόλεως που από το 1948 µε το Β.∆. «περί διοικητικών µεταβολών µεταξύ οµόρων Νοµών και Επαρχιών» µετονοµάστηκε σε Επαρχία Νικοπόλεως και Πάργας.

Αρµοδιότητες Νοµάρχη
Για την περίοδο που αφορά το αρχείο της Νοµαρχίας Πρεβέζης που απόκειται στην Κ.Υ. των ΓΑΚ (1945-1950) οι αρµοδιότητες του Νοµάρχη και το οργανόγραµµα των υπηρεσιών της Νοµαρχίας καθορίζονται, αρχικά, από τους Αναγκαστικούς Νόµους 1179/13.4.1938 «Περί των Νοµαρχών» και 1488/22.11.1938 «Περί οργανώσεως των διοικητικών υπηρεσιών του Υπουργείου των Εσωτερικών» και το εκτελεστικό Βασιλικό ∆ιάταγµα του τελευταίου (Β.∆. 20.3.1939 «Περί εκτελέσεως του υπ’ αριθ. 1488/1938 Α. Νόµου περί οργανώσεως των διοικητικών υπηρεσιών του Υπουργείου των Εσωτερικών»3. Σύµφωνα µε την παραπάνω νοµοθεσία, οι Νοµάρχες προΐστανται των πολιτικών υπηρεσιών της περιοχής τους – πλην των δικαστικών – καθώς και των αστυνοµικών και λιµενικών υπηρεσιών και ασκούν αρµοδιότητες των υπουργείων, είτε αποκλειστικά είτε µετά από µεταβίβασή τους από την κεντρική εξουσία. Ειδικότερα, ο Νοµάρχης εποπτεύει τη δηµόσια τάξη και ασφάλεια της περιοχής δικαιοδοσίας του και εγκρίνει τις αστυνοµικές διατάξεις, ασκεί εποπτεία επί των υπηρεσιών των λιµενικών αρχών όσον αφορά τη δηµόσια τάξη και υγεία, ασκεί εποπτεία σε όλες τις ενώσεις και τα σωµατεία του Νοµού, ασκεί πειθαρχική εξουσία επί πάντων των υπηρετούντων στην περιφέρεια του Νοµού πολιτικών υπαλλήλων, αίρει τις µεταξύ διοικητικών και δικαστικών αρχών εγειρόµενες συγκρούσεις καθηκόντων κ.ά. Το Β΄ κεφάλαιο του Αναγκαστικού Νόµου 1179 καθορίζει λεπτοµερώς τις αρµοδιότητες που ασκεί ο Νοµάρχης ανά υπουργείο (Εσωτερικών, Εθνικής Παιδείας και Θρησκευµάτων, Οικονοµικών, Εθνικής Οικονοµίας, Συγκοινωνίας, Γεωργίας, Κρατικής Υγιεινής και Αντιλήψεως, Σιδηροδρόµων και Αυτοκινήτων και των Υφυπουργείων Αγορανοµίας και Εργασίας) εξειδικεύοντας µάλιστα ανά ∆ιευθύνσεις υπουργείων. Στις αρµοδιότητες αυτές ανά υπουργείο θα γίνει εκτεταµένη αναφορά στις σχετικές υποσειρές του αρχείου. Ο Νοµάρχης, όσον αφορά την υπαλληλική του κατάσταση, υπάγεται στο υπουργείο Εσωτερικών, ενώ για τους Νοµούς που υπάγονται σε Γενικές ∆ιοικήσες – όπως ο Νοµός Πρέβεζας – άµεσος προϊστάµενος των Νοµαρχών είναι ο Γενικός ∆ιοικητής.

Το 1949 µε το Βασιλικό ∆ιάταγµα «Περί κωδικοποιήσεως εις ενιαίον κείµενον νόµου των ισχυουσών διατάξεων νόµων περί Νοµαρχών, Επάρχων, Νοµαρχιών και Γραφείων Επάρχων»4 συστηµατοποιήθηκαν τα ζητήµατα υπηρεσιακής κατάστασης των Νοµαρχών. Όσον αφορά τις αρµοδιότητες των Νοµαρχών, αυτές εξακολουθούσαν να καθορίζονται από τον Αναγκαστικό Νόµο 1179 του 1938, ενώ στο Βασιλικό ∆ιάταγµα του 1949 συµπεριλήφθηκαν και κάποιες επιµέρους τροποποιήσεις αρµοδιοτήτων των Νοµαρχών ή προσθήκες νέων, που σχετίζονταν, κυρίως, µε τη σύσταση και την κατάργηση υπουργείων και τη συνακόλουθη αναδιάταξη των αρµοδιοτήτων τους. Έτσι, ο Νοµάρχης ασκεί αρµοδιότητες των υπουργείων Εσωτερικών, Θρησκευµάτων και Εθνικής Παιδείας, Οικονοµικών, Εθνικής Οικονοµίας, Εργασίας, ∆ηµοσίων Έργων, Τ.Τ.Τ., Γεωργίας, Κοινωνικής Πρόνοιας, Υγιεινής και του υπουργείου Μεταφορών. Με νέα Βασιλικά ∆ιατάγµατα µεταβιβάζονταν στο Νοµάρχη και επιπλέον αρµοδιότητες των υπουργείων, όπως, για παράδειγµα, µε το Βασιλικό ∆ιάταγµα της 26ης Ιανουαρίου 1950 καθορίζονταν οι αρµοδιότητες του Νοµάρχη επί θεµάτων του υπουργείου Θρησκευµάτων και Εθνικής Παιδείας5. Το 1950 µε τον Α. Ν. 1489 «περί επεκτάσεως της αρµοδιότητος των Νοµαρχών» που κυρώθηκε από τον Ν. 1673/1951 οι Νοµάρχες ασκούν, πλέον, στα όρια της δικαιοδοσίας τους τις αρµοδιότητες που µέχρι τότε ασκούσε ο Γενικός ∆ιοικητής.

Οργάνωση της εσωτερικής υπηρεσίας των Νοµαρχιών και κατανοµή των αρµοδιοτήτων
Το οργανόγραµµα της εσωτερικής υπηρεσίας των Νοµαρχιών και η κατανοµή των αρµοδιοτήτων για την περίοδο 1945-1950 καθορίστηκε από το Βασιλικό ∆ιάταγµα της 20ής Μαρτίου 1939 «περί εκτελέσεως του υπ’ αριθ. 1488/1938 Αναγκαστικού Νόµου περί οργανώσεως των ∆ιοικητικών Υπηρεσιών του υπουργείου Εσωτερικών».

Σύµφωνα µε το Βασιλικό ∆ιάταγµα του 1939, η εσωτερική υπηρεσία της Νοµαρχίας αποτελούνταν από: α) το Γραφείο Νοµάρχου, β) το Τµήµα ∆ιοικήσεως, γ) το Τµήµα Τοπικής Αυτοδιοικήσεως, δ) το Τµήµα Αποκεντρώσεως ε) το Τµήµα ∆ιεκπεραιώσεως Αρχείου και Καταχωρίσεως. Επικεφαλής των τεσσάρων Τµηµάτων της Νοµαρχίας, αρµόδιος εν γένει για τη λειτουργία της εσωτερικής υπηρεσίας της Νοµαρχίας και αναπληρωτής του Νοµάρχη σε περίπτωση απουσίας ή κωλύµατος του τελευταίου ήταν ο Γενικός Γραµµατέας. Με το Νοµοθετικό ∆ιάταγµα 147/1941 «περί καταργήσεως των θέσεων των Γενικών Γραµµατέων των Νοµαρχιών» τα καθήκοντα και οι αρµοδιότητες του Γενικού Γραµµατέα ασκούνται πλέον από τον ∆ιευθυντή της Νοµαρχίας. Σύµφωνα µε το Βασιλικό ∆ιάταγµα του 1939, παρά τη Νοµαρχία λειτουργούσαν, επίσης, το Γραφείο Αγροτικής Ασφάλειας, η Μηχανική Υπηρεσία ∆ήµων και Κοινοτήτων καθώς και άλλες ειδικές υπηρεσίες και γραφεία.

Γραφείο Νοµάρχου
Στην αρµοδιότητα του Γραφείου Νοµάρχου υπάγονταν ο συντονισµός και η εναρµόνιση των ενεργειών των Αρχών του Νοµού µε τις γενικές γραµµές της κυβερνητικής πολιτικής, η εποπτεία της δηµόσιας τάξης και της δηµόσιας υγείας, η σύνταξη εκθέσεων για τη διοίκηση του Νοµού, για τους υπαλλήλους της Νοµαρχίας και για όλους τους δηµόσιους λειτουργούς του Νοµού, η ενέργεια επί των εµπιστευτικών εγγράφων, η τήρηση του εµπιστευτικού πρωτοκόλλου και αρχείου καθώς και τα ζητήµατα που αφορούσαν τη φυσική αγωγή και την οργάνωση της νεολαίας.

Τµήµα ∆ιοικήσεως
Το Τµήµα ∆ιοικήσεως αποτελούνταν από τρία Γραφεία (Γραφείο I, II και III).
Γραφείο I
Στην αρµοδιότητα του Γραφείου I εντάσσονταν τα ζητήµατα που αφορούσαν την εν γένει διοίκηση του Νοµού και τη διαρρύθµιση των διοικητικών του ορίων, την υπηρεσιακή κατάσταση των δηµοσίων υπαλλήλων του Νοµού, την άσκηση εποπτείας και ελέγχου σε σωµατεία, ενώσεις και Νοµικά Πρόσωπα ∆ηµοσίου ∆ικαίου, τη διαχείριση εράνων, την οργάνωση εκθέσεων και διαλέξεων, την τήρηση της εθιµοτυπίας, την τέλεση δηµοσίων εορτών, τα ζητήµατα των σχέσεων του Νοµάρχη µε τους αντιπροσώπους των ξένων κρατών καθώς και τα ζητήµατα που σχετίζονταν µε τη λειτουργία του παρά τη Νοµαρχία Γνωµοδοτικού Συµβουλίου.
Γραφείο II
Στην αρµοδιότητα του Γραφείου II υπάγονταν τα ζητήµατα που αφορούσαν την αστική, δηµοτική και στρατολογική κατάσταση των πολιτών, την αποδηµία στο εξωτερικό και τη µετανάστευση, την αστυνοµική επιτήρηση συνεπεία δικαστικής απόφασης καθώς και τον διορισµό και αντικατάσταση των ληξιάρχων.
Γραφείο III
Στην αρµοδιότητα του Γραφείου III υπάγονταν τα ζητήµατα που αφορούσαν την προπαρασκευή της πολιτικής επιστράτευσης, την οργάνωση της παθητικής αεράµυνας, τις στρατιωτικές εισφορές και επιτάξεις και κάθε άλλο ζήτηµα αρµοδιότητας των υπουργείων Στρατιωτικών, Ναυτικών και Αεροπορίας.

Τµήµα Τοπικής Αυτοδιοικήσεως
Το Τµήµα Τοπικής Αυτοδιοικήσεως αποτελούνταν από δύο Γραφεία (Γραφείο I και II).
Γραφείο I
Στην αρµοδιότητα του Γραφείου I υπάγονταν ζητήµατα που αφορούσαν τη σύσταση, διοίκηση και λειτουργία ∆ήµων, Κοινοτήτων και δηµοτικών-κοινοτικών ιδρυµάτων, την υπηρεσιακή κατάσταση των υπαλλήλων τους, τους οργανισµούς των εσωτερικών υπηρεσιών τους, τις καταλογιζόµενες ευθύνες και τις επιβαλλόµενες ποινές σε εκπροσώπους της αυτοδιοίκησης, τη λειτουργία δηµοτικών και κοινοτικών αγορών, τη µίσθωση και εκποίηση δηµοτικής ή κοινοτικής περιουσίας, την εκτέλεση έργων, τον έλεγχο των αποφάσεων των δηµοτικών και κοινοτικών συµβουλίων κ.ά.
Γραφείο II
Στην αρµοδιότητα του Γραφείου II υπάγονταν τα ζητήµατα που αφορούσαν την οικονοµική διοίκηση, τον φορολογικό και λογιστικό έλεγχο ∆ήµων, Κοινοτήτων και δηµοτικών ή κοινοτικών φιλανθρωπικών ιδρυµάτων ή άλλων νοµικών προσώπων.

Τµήµα Αποκεντρώσεως
Το Τµήµα Αποκεντρώσεως αποτελούνταν από δύο Γραφεία (Γραφείο I και II) και στην αρµοδιότητα του υπάγονταν οι υποθέσεις που δεν χειρίζονταν από τα παραπάνω Τµήµατα και ανάγονταν στην αρµοδιότητα όλων των υπουργείων – πλην των Εσωτερικών – αρµοδιότητα που βάσει νόµου µεταβιβάστηκε στη δικαιοδοσία του Νοµάρχη.
Γραφείο I
Το Γραφείο Ι χειριζόταν τις υποθέσεις που ανάγονταν στην αρµοδιότητα των υπουργείων Οικονοµικών, Εθνικής Οικονοµίας, Συγκοινωνίας και Γεωργίας.
Γραφείο ΙΙ
Το Γραφείο ΙΙ χειριζόταν τις υποθέσεις που ανάγονταν στην αρµοδιότητα των υπουργείων Εξωτερικών, ∆ικαιοσύνης, Θρησκευµάτων και Εθνικής Παιδείας, Κρατικής Υγιεινής και Αντιλήψεως, Σιδηροδρόµων και Αυτοκινήτων και των Υφυπουργείων Τύπου και Τουρισµού, Εργασίας, Αγορανοµίας και Εµπορικής Ναυτιλίας.

Τµήµα ∆ιεκπεραιώσεως, Αρχείου και Καταχωρίσεως
Το Τµήµα ∆ιεκπεραιώσεως, Αρχείου και Καταχωρίσεως αποτελούνταν από δύο Γραφεία (I και II).
Γραφείο Ι
Στην αρµοδιότητα του Γραφείου Ι υπάγονταν η παραλαβή, χαρακτηρισµός, πρωτοκόλληση και ευρετηρίαση των εισερχοµένων εγγράφων, η συσχέτισή τους µε προγενέστερα έγγραφα που τηρούνται στο αρχείο, η κατανοµή και παράδοση στα οικεία Τµήµατα και Γραφεία των εισερχοµένων εγγράφων και των εξερχοµένων που χαρακτηρίζονται «επιστρεπτέα», η τοποθέτηση των παραπεµποµένων στο αρχείο εγγράφων στις οικείες θυρίδες και φακέλους, η ανεύρεση εγγράφων από το αρχείο κ.ά.
Γραφείο ΙΙ
Στην αρµοδιότητα του Γραφείου ΙΙ υπάγονταν η αντιγραφή και παραβολή των ενεργουµένων εγγράφων, η διεκπεραίωση και ταχυδρόµησή τους κ.ά.

Με το ίδιο Βασιλικό ∆ιάταγµα καθορίζονταν ο αριθµός των υπαλλήλων και η κατανοµή του στα Τµήµατα της Νοµαρχίας, τα καθήκοντα του προσωπικού της Νοµαρχίας, αλλά και τα βιβλία που τηρούσε το Γραφείο Νοµάρχου και τα Τµήµατα της εσωτερικής υπηρεσίας της Νοµαρχίας.

Το οργανόγραµµα της εσωτερικής υπηρεσίας των Νοµαρχιών και η κατανοµή των αρµοδιοτήτων τους καθορίστηκε εκ νέου µε το Βασιλικό ∆ιάταγµα 864 της 28ης ∆εκεµβρίου 1960, το οποίο όµως αφορά περίοδο για την οποία δεν υπάρχει υλικό στο αρχείο της Νοµαρχίας Πρεβέζης. Σηµειώνεται µόνο ότι η διαίρεση των Τµηµάτων σε επιµέρους Γραφεία που προβλεπόταν από το Βασιλικό ∆ιάταγµα του 1939 δεν υφίσταται πλέον.

Δελτίο περιγραφής ΓΑΚ-ΚΥ