Ιστορικό Αρχείο Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ)

• ΙΑ.ΕΚΠΑ

• Αρχείο Εκπαιδευτικού Ιδρύματος

Το Ιστορικό Αρχείο του Πανεπιστημίου Αθηνών (ΙΑ.ΕΚΠΑ) στεγάζεται σε ένα μεσοπολεμικό κτίριο ιδιοκτησίας του Πανεπιστημίου, κληροδότημα του Κ. Κριεζή, στην οδό Σκουφά 45. Ιδρύθηκε το 1991 και αποτελεί ερευνητικό και διοικητικό κέντρο του Πανεπιστημίου.
Το αρχείο του Πανεπιστημίου έως το 1991 βρισκόταν κατεσπαρμένο σε πολλά κτίρια, σε όσα αντιστοίχως είχε διασπαρθεί το Πανεπιστήμιο κατά τη σταδιακή γιγάντωσή του, από την ίδρυσή του το 1837 μέχρι τις μέρες μας.
Πρώτο έργο του Ιστορικού Αρχείου ήταν ο εντοπισμός του υλικού. Και επειδή το υλικό ήταν τεράστιο, αποφασίστηκε να συγκεντρωθεί μεθοδικά, ανασυνθέτοντας τα επάλληλα οργανογράμματα του θεσμού. Με βάση αυτά προχώρησε η αναζήτηση του υλικού των παλαιότερων Σχολών, Τμημάτων και Διοικητικών Υπηρεσιών του Πανεπιστημίου. Έγγραφα του 19ου αιώνα συνυπήρχαν, χωρίς θεματολογική συνάφεια, με φακέλους πολύ πρόσφατων δεκαετιών. Έγινε όμως προσπάθεια και τελικώς αποκαταστάθηκαν οι συνέχειες στο υλικό αυτό. Σήμερα το υλικό, οργανωμένο πια, φυλάσσεται κατά το μεγαλύτερο μέρος του στο κτίριο του ΙΑ.ΕΚΠΑ.
Από το 1992, το Ιστορικό Αρχείο, στεγασμένο πλέον, έχει αναλάβει τη συγκέντρωση και ταξινόμηση του αρχειακού υλικού των ετών 1837-1970, τη συγκρότηση ηλεκτρονικών καταλόγων, καθώς και την ψηφιοποίηση του αρχείου. Διαμορφώθηκε έτσι υποδομή για τη μελέτη της ιστορίας των Πανεπιστημίων, καθώς και τη διεξαγωγή ειδικών ερευνών για τη νεότερη και σύγχρονη ιστορία της εκπαίδευσης και των επιστημών. Παράλληλα, το Ιστορικό Αρχείο: πραγματοποιεί γενικά ερευνητικά προγράμματα για τη νεότερη ελληνική και ευρωπαϊκή ιστορία, συνεργάζεται με ευρωπαϊκά πανεπιστήμια και ιδρύματα σε συναφείς ερευνητικούς τομείς, προκηρύσσει υποτροφίες, διεξάγει σεμινάρια, συμβάλλει, τέλος, στην οργάνωση αρχείων άλλων πανεπιστημίων, οργανισμών και επιχειρήσεων.

Ο πρώτος άξονας της θεσμικής λειτουργίας του ΙΑ.ΕΚΠΑ επικεντρώνεται στη συνεχή και διαρκή μέριμνα για τη διάσωση του αρχείου του Πανεπιστημίου Αθηνών, τόσο του υλικού που έχει παραχθεί στο παρελθόν και θεωρείται ήδη αρχειακό, όσο και του τρέχοντος υλικού που παράγεται στη συγχρονία και που θα καταστεί αρχειακό στο μέλλον. Σημαντικά και σταθερά βήματα γίνονται προς την εκπλήρωση αυτού του πρώτιστου στόχου. Μεγάλο τμήμα του αρχείου του Πανεπιστημίου είναι ήδη συγκεντρωμένο και καταγεγραμμένο. Στο βαθμό, ωστόσο, που το αρχείο του Πανεπιστημίου είναι ένας ζωντανός οργανισμός και που υπάρχει διαρκής παραγωγή και ροή αρχειακού υλικού, η ανάγκη για καταγραφή του υλικού είναι συνεχής.

Ιδιαίτερη φροντίδα δίνεται προς την κατεύθυνση της διάσωσης, της συλλογής και του εμπλουτισμού της αρχειακής συλλογής του Πανεπιστημίου Αθηνών με υλικό που λανθάνει και δεν απόκειται στις κεντρικές υπηρεσίες του Πανεπιστημίου (π.χ. προσωπικά αρχεία καθηγητών, τεκμηριωτικό υλικό για το φοιτητικό κίνημα, καθώς και για το συνδικαλιστικό κίνημα, κ.ά.). Για το σκοπό αυτό, το Ιστορικό Αρχείο βρίσκεται σε συνεχή επαφή και συνεργασία και με άλλες μη πανεπιστημιακές αρχειακές μονάδες, με ένα επιπλέον στόχο, να συμπεριληφθεί αυτό το υλικό στο ψηφιακό περιβάλλον της αρχειακής συλλογής του ΙΑ.ΕΚΠΑ. Τέλος, το Ιστορικό Αρχείο του Πανεπιστημίου Αθηνών έχει συμβάλει με συγκεκριμένες πρωτοβουλίες στην κινητοποίηση και άλλων Πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων, ώστε να δημιουργηθεί ένα κεντρικός αρχειακός θεσμός στην Ελλάδα, με αντικείμενο τα Αρχεία των Πανεπιστημίων. Στο πλαίσιο αυτών των πρωτοβουλιών, διοργάνωσε δύο συναντήσεις εργασίας και ενημέρωσης των υπευθύνων των Αρχείων όλων των ΑΕΙ της χώρας. Η πρώτη ημερίδα πραγματοποιήθηκε στις 2 Δεκεμβρίου 2004 στο κτήριο του Ιστορικού Αρχείου. Η δεύτερη ημερίδα πραγματοποιήθηκε στις 2 Φεβρουαρίου 2007 στην αίθουσα Προπυλαίων του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Το Ιστορικό Αρχείο του Πανεπιστημίου Αθηνών (ΙΑ.ΕΚΠΑ) στεγάζεται σε ένα μεσοπολεμικό κτίριο ιδιοκτησίας του Πανεπιστημίου, κληροδότημα του Κ. Κριεζή, στην οδό Σκουφά 45.

Οι αρχειακές συλλογές είναι οργανωμένες σε σειρές δεμένων βιβλίων και σε σειρές φακέλων με λυτά έγγραφα. Το ΙΑ.ΕΚΠΑ προσπάθησε να οργανώσει το υλικό αυτό έτσι ώστε να ανταποκρίνεται σε δύο κριτήρια: 1) ιστορικό - να διατηρήσει τη δομή που υποθέτουμε ότι είχε το αρχείο κατά την παραγωγή του, 2) πρακτικό - να δίνει εύκολες και άμεσες απαντήσεις στα επιτακτικότερα και συνηθέστερα ερευνητικά και διοικητικά αιτήματα.
Οι αρχειακές συλλογές αποτελούνται από:
Α) τέσσερα από τα μεγαλύτερα και σημαντικότερα σε πληροφοριακή ύλη διοικητικά αρχεία (Συγκλήτου, Πρωτοκόλλου, Εθιμοτυπίας –κυρίως δημοσιεύματα και φωτογραφικό υλικό– Αρχείο Διεύθυνσης Σχολών).
Β) τα αρχεία που τήρησαν οι γραμματείες των πέντε Σχολών του Πανεπιστημίου Αθηνών (Θεολογική, Νομική, Ιατρική, Φιλοσοφική, Φυσικομαθηματική).
Γ) προσωπικά αρχεία Καθηγητών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Τα αρχεία αυτά είναι πολύτιμα, καθώς προστιθέμενα στον πανεπιστημιακό πλούτο παρέχουν εξαιρετικά σημαντικές πληροφορίες για την ακαδημαϊκή και ευρύτερη επιστημονική ιστορία μας. Προς την κατεύθυνση του εμπλουτισμού αυτής της πολύτιμης και σπάνιας συλλογής στοχεύουν οι συντονισμένες προσπάθειες του Ιστορικού Αρχείου και των Ομότιμων Καθηγητών, προκειμένου να εντοπιστούν και να απογραφούν όσο το δυνατόν περισσότερα προσωπικά αρχεία. Η ανταπόκριση είναι άμεση και θερμή, δεδομένο που εγγυάται ότι σύντομα στο υπάρχον σχετικό αρχειακό υλικό θα προστεθούν και νέα προσωπικά αρχεία Καθηγητών του Πανεπιστημίου.
Δ) φωτογραφικό, ηχητικό και κινηματογραφικό υλικό από εκδηλώσεις του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Ε) συλλογή προσωπογραφιών των Καθηγητών του Πανεπιστημίου.
Στην αρχειακή συλλογή του Ιστορικού Αρχείου του Πανεπιστημίου Αθηνών συμπεριλαμβάνονται επίσης το υλικό που προέρχεται από: α) την Εφορεία του Αιγινητείου Νοσοκομείου, β) την Εφορεία του Πανεπιστημιακού Ναού των Εισοδίων της Θεοτόκου και Αγίας Βαρβάρας (Καπνικαρέας), γ) την Πανεπιστημιακή Λέσχη, δ) το Μαράσλειο Διδασκαλείο Δημοτικής Εκπαίδευσης.
Τέλος, στόχος του Ιστορικού Αρχείου είναι να συγκεντρωθεί κάθε τεκμήριο και κάθε μαρτυρία που σχετίζεται με το φοιτητικό κίνημα και τη δράση του

Δεύτερος άξονας λειτουργίας του Ιστορικού Αρχείου αφορά στην ψηφιοποίηση και ηλεκτρονική διαχείριση του τεράστιου αρχειακού υλικού.
Η ψηφιοποίηση αρχειακού υλικού ενισχύθηκε σημαντικά από την επιχορήγηση του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Κοινωνία της Πληροφορίας" (ΕΠ ΚτΠ. Μέτρο 1.3.: Τεκμηρίωση, Αξιοποίηση και Ανάδειξη του Ελληνικού Πολιτισμού, Πρόσκληση 65) του Υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών. Το Ιστορικό Αρχείο – και συγκεκριμένα τους τομείς που αφορούν στην ερευνητική του δραστηριότητα, στην ψηφιοποίηση, στην προκήρυξη υποτροφιών, στην προστασία του αρχείου του Πανεπιστημίου Αθηνών, στην αγορά τεχνολογικού εξοπλισμού, στις κτιριακές εργασίες, καθώς και στις αναδιαμορφώσεις χώρων – έχουν υποστηρίξει μέχρι τώρα οι εξής φορείς: η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, η Τεχνική Εταιρεία Βόλου, η Unesco, το A.G. Leventis Foundation, το Ίδρυμα Ιωάννου Φ. Κωστόπουλου, το Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας, το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, το Κοινωφελές Ίδρυμα Ιωάννη Σ. Λάτση, η Εταιρεία JT International Hellas και η Βουλή των Ελλήνων.

Οι ψηφιοποιημένες συλλογές είναι διαθέσιμες στο: https://pergamos.lib.uoa.gr/uoa/dl/frontend/el/browse/col_histarch?p.tpl=list

Εκτός από την τεκμηρίωση του ψηφιοποιημένου αρχειακού υλικού διατίθεται συνοπτικός κατάλογος της συλλογής του ΙΑ.ΕΚΠΑ στο πρόγραμμα Access: http://www.archive.uoa.gr/fileadmin/archive.uoa.gr/uploads/istweb/htmls/modx/files/static/vasi%20sinolou%20eggrafon%20arxeiou%20panepistimiou%20kai%20parartimaton.mdb

Δευτέρα, Τρίτη, Τετάρτη και Πέμπτη 9.30 - 14.30
Το Αναγνωστήριο παραμένει κλειστό κατά τις επίσημες αργίες και σύμφωνα με τις αποφάσεις των πρυτανικών αρχών
Σε έκτακτες περιπτώσεις το Ιστορικό Αρχείο τροποποιεί το ωράριο του Αναγνωστηρίου

Η πρόσβαση στο ψηφιοποιημένο υλικό (Πέργαμος) είναι ανοιχτή και επιτρέπεται στα τεκμήρια της χρονικής περιόδου από την ίδρυση του Πανεπιστημίου το 1837 έως τις 31/12/1941. Το 1941 τέθηκε ως όριο σύμφωνα με τους νομικούς περιορισμούς διάθεσης αρχειακού υλικού που είναι η 30ετία για το άνοιγμα των αρχείων και η 75ετία για πρόσωπα εν ζωή.
Το υλικό από το 1941 και εξής, στο οποίο δεν προσφέρεται πρόσβαση μέσω της «Περγάμου», διατίθεται από το ΙΑ.ΕΚΠΑ προς μελέτη και έρευνα σύμφωνα με τους κανονισμούς διάθεσης του αρχειακού υλικού του Ιστορικού Αρχείου

Στο Ιστορικό Αρχείο λειτουργεί Αναγνωστήριο όπου οι ερευνητές καθώς και το ευρύτερο κοινό μπορούν να συμβουλεύονται τις συλλογές του.
Διεύθυνση: Σκουφά 45, 10675, Αθήνα
Τηλ. επικοινωνίας: 210 3689529
Υπεύθυνη Αναγνωστηρίου: Ασημίνα Λιάζου

Επιτρέπεται περιορισμένος αριθμός φωτοτυπιών και επί πληρωμή. Τη φωτοτυπική αναπαραγωγή του υλικού αναλαμβάνει αποκλειστικά υπεύθυνος υπάλληλος του ΙΑ.ΕΚΠΑ. Η φωτοτυπική εργασία εκτελείται αναλόγως με το φόρτο εργασιών των υπαλλήλων του ΙΑ.ΕΚΠΑ. Οι φωτοτυπίες δεν παραδίδονται αναγκαστικώς αυθημερόν. Σε περιπτώσεις ευαίσθητων/φθαρμένων εγγράφων μπορεί να μην επιτραπεί η φωτοτυπική αναπαραγωγή τους.
Εκτυπώσεις του ψηφιοποιημένου αρχειακού υλικού επιτρέπονται υπό τους ίδιους όρους που ισχύουν και για τη φωτοαναπαραγωγή του.
Η φωτογράφηση αρχειακού υλικού επιτρέπεται. Προϋποθέτει όμως προηγούμενη απόφαση/άδεια του Προέδρου της Δ.Ε.
Η αναπαραγωγή με οποιονδήποτε από τους ανωτέρω τρόπους μιας ολόκληρης ενότητας του υλικού επιτρέπεται. Προϋποθέτει έγγραφη υποβολή εξηγητικού αιτήματος και απόφαση/άδεια του Προέδρου της Δ.Ε.

Τελικό

Μερική

http://www.archive.uoa.gr