Η Τζουμαγιά, σήμερα Ηράκλεια, είναι σημαντική κωμόπολη του νομού Σερρών. Η πόλη καταστράφηκε ολοσχερώς κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου καθώς βρέθηκε ανάμεσα σε στρατεύματα της Αντάντ και των Κεντρικών Δυνάμεων. Η κυβέρνηση Βενιζέλου του 1917-1920 και ο τότε υπουργός Συγκοινωνίας Αλέξανδρος Παπαναστασίου δραστηριοποιήθηκαν για την άμεση αποκατάσταση των πληθυσμών της ανατολικής Μακεδονίας, υιοθετώντας ένα πρωτοποριακό πρόγραμμα σχεδιασμού. Η πτώση της κυβέρνησης Βενιζέλου θα καθυστερήσει την ανοικοδόμηση της Τζουμαγιάς, η οποία θα πραγματοποιηθεί τελικά την περίοδο 1928-1930.

Συνέπεια της πρώτης προσπάθειας ανοικοδόμησης το 1919 και του νόμου 1728/1919 ήταν η υποχρέωση των ιδιοκτητών των οικοπέδων της αγοράς της Τζουμαγιάς να συστήσουν οικοδομικό συνεταιρισμό, ώστε να κατανεμηθούν ομοιόμορφα τα οικονομικά βάρη και τα οφέλη της ανάπτυξης. Ο συνεταιρισμός αυτός των επαγγελματιών ιδρύθηκε τελικά το 1930 από 178 μέλη με το όνομα Οικοδομικός Συνεταιρισμός Ηρακλείας «Η Αναγέννησις της Τζιουμαγιάς». Το κάθε μέλος είχε υποχρέωση να προκαταβάλει το 20% του κόστους ανέγερσης του καταστήματος του, μόλις ο συνεταιρισμός κατάφερνε να εξασφαλίσει τραπεζικό δάνειο για το σύνολο του έργου. Μετά την πτώση της κυβέρνησης των Φιλελευθέρων το 1932, ο συνεταιρισμός δεν κατάφερε να εξασφαλίσει δάνειο για την συνολική ανοικοδόμηση, καθώς οι επόμενες κυβερνήσεις δεν έδειξαν σχετικό ενδιαφέρον.

Με τον νόμο 6403/1934 ακυρώθηκαν όλες οι πράξεις που είχαν γίνει από την κοινότητα Ηράκλειας για πώληση οικοπέδων. Ο νόμος προέβλεπε ότι όλα τα οικόπεδα θα επέστρεφαν στην κοινότητα Ηράκλειας, η οποία θα διέθετε όσα ήθελε στον Συνεταιρισμό. Ακόμη προέβλεπε ότι η σύνθεση του Συνεταιρισμού θα άλλαζε καθώς πλέον αυτός υποχρεωνόταν να περιλάβει στια τάξεις του όλους τους ασχολούμενους με το εμπόριο στην πόλη καθώς και τους άλλοτε οικοπεδούχους της κεντρικής περιοχής, επαγγελματίες ή όχι. Ο νομός επεδίωκε ουσιαστικά να ξαναδώσει δικαιώματα σε ιδιοκτήτες οικοπέδων τα οποία μετά την ολοσχερή καταστροφή της πόλης και τον επανασχεδιασμό της είχαν πάψει να υφίστανται. Άνοιγε με τον τρόπο αυτό ένα παράθυρο για ικανοποίηση ιδιοτελών συμφερόντων, παρατυπιών και αυθαιρεσιών. Η τελική διανομή 450 οικοπέδων έγινε μόλις το 1939 καθώς ανέκυψαν σοβαρές διαφωνίες μεταξύ των μελών του Συνεταιρισμού για τον τρόπο διανομής.

Πηγές σύνταξης: Κική Καυκούλα, «Mια ευρωπαϊκή πόλη από Ευρωπαίους αρχιτέκτονες. Οραματισμός και τεχνογνωσία στην ανοικοδόμηση της Τζουμαγιάς Σερρών μετά το 1918», Οι Σέρρες και η περιοχή τους από τη οθωμανική κατάκτηση μέχρι τη σύγχρονη εποχή, Πρακτικά Β΄ Διεθνούς επιστημονικού συνεδρίου, τόμ. Β΄, Σέρρες 2013, σσ.681-701. Γιώργου Καφταντζή, Η ιστορία της Ηράκλειας νομού Σερρών, Δήμος Ηράκλειας, 1973, σσ. 20-24.
Υλικό του αρχείου.