Ο Αθανάσιος Σουλιώτης πέθανε το 1945. Στη “Διαθήκη” του - όπως ο ίδιος επιγράφει δύο σύντομα σημειώματα, ελαφρώς διαφορετικά, χρονολογημένα το 1943 - μιλά κυρίως για το αρχείο του, το οποίο αφήνει στη σύζυγο του Σοφία, εκφράζοντας πια με σαφήνεια την επιθυμία να δημοσιευτεί μέρος από τα χαρτιά του σε ενιαίο τόμο ή τμηματικά, ιδιαίτερα όσα αναφέρονται στις Οργανώσεις θεσσαλονίκης και Κωνσταντινούπολης.

Η επιθυμία του πραγματοποιήθηκε με την ιδιαίτερη φροντίδα της Σοφίας Σουλιώτη. Αν και τα χαρτιά του Α. Σουλιώτη ήταν τακτοποιημένα από τον ίδιο σε ορισμένες θεματικές ενότητες και διέθεταν ένα κατάλογο, στη Σοφία οφείλεται η πιο επιμελημένη μορφή με την οποία παραδόθηκε το αρχείο στη Γεννάδειο. Μολονότι ξαφνιάζει η ουσιαστική σχεδόν απουσία του προσώπου της από το αρχείο του συντρόφου της και ιδιαίτερα από τις πιο προσωπικές του μαρτυρίες, η παρουσία της καταγράφεται με τη συνεχή έγνοια και φροντίδα να καταστήσει το αρχείο όσο το δυνατόν πιο προσιτό στο μελλοντικό αναγνώστη. Μεγάλα τμήματα των χειρογράφων του Α. Σουλιώτη (όχι μόνο όσα δημοσιεύτηκαν, αλλά και πάρα πολλά άλλα) τα έχει αντιγράψει η ίδια, διευκολύνοντας έτσι σημαντικά την παρακολούθηση των δυσανάγνωστων και συχνά άτακτων σημειώσεων του. Φαίνεται μάλιστα ότι ήδη, όσο ζούσε ο Α. Σουλιώτης, τον βοηθούσε στην τακτοποίηση ορισμένων χαρτιών και έγραφε καθ’ υπαγόρευση του. Στην περίπτωση του βιβλίου του Οργάνωσις Κωνσταντινουπόλεως η συμβολή της ήταν και πιο ουσιαστική, καθώς, με βάση υποδείξεις του Α. Σουλιώτη και έχοντας και η ίδια μελετήσει ιδιαίτερα το θέμα, συμπλήρωσε το χειρόγραφο του με σχετικά ιστορικά τεκμήρια. Σε ορισμένες περιπτώσεις (π.χ. στην περίπτωση των επιστολών του Α. Σουλιώτη προς τη Ναταλία Μελά) πρόσθεσε αντίγραφα εγγράφων που η ίδια αναζήτησε αλλού. Τέλος, έκανε και ορισμένες τροποποιήσεις ή “διορθώσεις” στην ταξινόμηση ορισμένων εγγράφων, φροντίζοντας όμως πάντοτε να το σημειώνει.

Πρόκειται λοιπόν για ένα αρχείο που παραδόθηκε όχι μόνο στοιχειωδώς ταξινομημένο, αλλά και εν μέρει επιμελημένο. Η αρχειονόμος-ιστορικός Ελένη Φουρναράκη σεβάστηκε, όσο ήταν δυνατόν, την πρώτη αυτή ταξινόμηση, η οποία εξάλλου διασώζεται στους παλαιούς καταλόγους του αρχείου. Πρώτο βασικό μέλημα στάθηκε η ενοποίηση των φακέλων που είχαν θεματική συνοχή και στη συνέχεια η κατάταξή τους σε ευρύτερες ενότητες ή υποενότητες. Στόχος ήταν να διατηρηθεί όσο το δυνατόν αυτούσιο το αρχικό τους περιεχόμενο. Για παράδειγμα, στην ενότητα των χειρογράφων του Α. Σουλιώτη παρέμεινε και ποικίλο άλλο υλικό (έγγραφα, πίνακες, χάρτες, κ.ά.) το οποίο είχε χρησιμοποιήσει για να συντάξει το τελικό του κείμενο. Σε ορισμένες περιπτώσεις βέβαια, η αρχική δομή των φακέλων μεταβλήθηκε προκειμένου να τηρηθούν οι προδιαγραφές του συνολικού ταξινομικού σχήματος που εφαρμόσαμε. Στον τυπωμένο κατάλογο (όχι στην έκδοση για το διαδίκτυο), παράλληλα με τη νέα αρίθμηση των φακέλων και υποφακέλων, σημειώνεται μέσα σε αγκύλες και η παλαιά αρίθμηση. Σε πολλές περιπτώσεις άλλωστε θα ήταν χρήσιμο να συμβουλευτεί κανείς τον παλαιό κατάλογο, μια και αποτελεί αναλυτική, έγγραφο προς έγγραφο, αποδελτίωση περιεχομένου.

Σημείωση: Οι παραπάνω πληροφορίες προέρχονται από τον κατάλογο της Ελένης Φουρναράκη για το αρχείο Α. Σουλιώτη (Ε. Φουρναράκη [επιμ.], Αρχείο Αθανασίου Σουλιώτη-Νικολαίδη
(1878-1945), Αθήνα 1992.)

250 βιβλία περίπου των εκδοτικών οίκων του Μιλάνου Marangoni, Mondadori και Formiggini, στην ιταλική γλώσσα, τα οποία συναπαρτίζουν τη βιβλιοθήκη της παραγωγού, μαζί με εφημερίδες, καθώς και λιγοστά βιβλία στα ελληνικά και τα οθωμανικά.

Το αρχείο αποτελείται από 3 ενότητες, κάθε μία αφιερωμένη στα τρία συγγενικά πρόσωπα της Ιωάννας Τσάτσου. Η Ενότητα Ι αφορά τον πατέρα της, Στυλιανό Σεφεριάδη (1873-1951), διαπρεπή νομικό, καθηγητή της Νομικής Σχολής με διεθνή καριέρα, αλλά και με εκτενές λογοτεχνικό έργο. Η Ενότητα ΙΙ αφορά το μεγάλο αδελφό της, Γιώργο Σεφέρη (1900-1971), διπλωμάτη και νομπελίστα ποιητή, ενώ η Ενότητα ΙΙΙ, το μικρό της αδελφό, Άγγελο Σεφεριάδη (1905-1950). Όλες οι ενότητες περιλαμβάνουν προσωπικά έγγραφα (σχολικά τεκμήρια, διαβατήρια κλπ), αλληλογραφία, χειρόγραφα κείμενα και αποκόμματα τύπου. Η Ενότητα Ι έχει διαιρεθεί στις εξής 5 υποενότητες ανάλογα με τις δραστηριότητες του Στ. Σεφεριάδη: Υποενότητα Ι.1: Προσωπικά και οικογενειακά έγγραφα, Υποενότητα Ι.2: Ο λογοτέχνης Στ. Σεφεριάδης, Υποενότητα Ι.3: Ο νομικός και πανεπιστημιακός Στ. Σεφεριάδης, Υποενότητα Ι.4: Τιμητικές διακρίσεις (τα παράσημά του), Υποενότητα Ι.5: Αλληλογραφία (οικογενειακή και επαγγελματική). Η Ενότητα ΙΙ (Γιώργος Σεφέρης) έρχεται να συμπληρώσει το αρχείο του ποιητή που φυλάσσεται από χρόνια στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα σχολικά τεκμήρια του Σεφέρη και η εκτενής αλληλογραφία του με την αδελφή του. Στην ενότητα περιλαμβάνονται και κάποια έργα του ποιητή, ανάμεσα στα οποία ένα δακτυλόγραφο αντίτυπο της ποιητικής του συλλογής Στέρνα με χειρόγραφες σημειώσεις και διορθώσεις (1931-1932). Υπάρχουν επίσης αποκόμματα τύπου και δευτερογενές υλικό σχετικά με τον ποιητή που συνέλεγε η ΙΤ και η Δ. Μυλωνά. Στην Ενότητα ΙΙΙ εκτός από τα προσωπικά και υπηρεσιακά έγγραφα υπάρχουν τεκμήρια σχετικά με το θάνατο του Άγγελου στην Αμερική (διευθέτηση κληρονομικών και άλλων ζητημάτων). Από το λογοτεχνικό έργο του Ά. Σεφεριάδη ξεχωρίζουν τα ποιήματά του και η μετάφραση του έργου του Shakespeare, Η τραγωδία του Αμλέτου πρίγκηπα της Δανίας (δακτυλόγραφο). Το μεγαλύτερο μέρος της αλληλογραφίας του καταλαμβάνουν οι επιστολές της αδελφής του, ΙΤ.