Identity area
Reference code
Title
Date(s)
- κυρίως 1829-1830 (Creation)
- 1828-1833 (Creation)
Level of description
Fonds
Extent and medium
1 αρχειακό κουτί (περίπου 400 έγγραφα)
Context area
Name of creator
Administrative history
Ο Ιωάννης Καποδίστριας (1776-1831) και ο Γαλλοελβετός τραπεζίτης Ιωάννης Γαβριήλ Εϋνάρδος (1775-1863) είχαν γνωριστεί το 1814 στο Συνέδριο της Βιέννης. Συνομήλικοι και φίλοι ανέπτυξαν και διατήρησαν τα χρόνια της διαμονής του Καποδίστρια στη Γενεύη μια στενή και ειλικρινή συνεργασία. Θερμός φιλέλληνας ο Εϋνάρδος είχε την ιδέα για την ίδρυση ενός πιστωτικού οργανισμού που θα προικιζόταν από τα εναπομείναντα κεφάλαια των δανείων και θα αυξανόταν από νέες εγγραφές με σκοπό την προσπάθεια ενίσχυσης της ρευστότητας των οικονομικών δραστηριοτήτων της χώρας. Ο ίδιος είχε συνεισφέρει 100.000 φράγκα στην ίδρυση της Εθνικής Χρηματιστικής Τράπεζας.
Η Εθνική Χρηματιστική Τράπεζα συστάθηκε αμέσως μετά την άφιξη του Ιωάννη Καποδίστρια στην Ελλάδα. Ο Καποδίστριας έφτασε στην Αίγινα στις 11/23 Ιανουαρίου 1828 και ορκίστηκε Κυβερνήτης στις 26 του ίδιου μήνα. Με το ψήφισμα του Κυβερνήτη της 2ας Φεβρουαρίου 1828 ιδρύθηκε η Εθνική Χρηματιστική Τράπεζα, μια κρατική τράπεζα που θα εξέδιδε έντοκες ομολογίες και μετοχές «επί τη προσδοκία ότι τα κεφάλαια ήθελον συρρεύσει δι’ αυτής εκ πατριωτισμού εις το κενόν δημόσιον ταμείον και θα ανακουφισθώσιν αι επείγουσαι και πολλαπλαί αυτού ανάγκαι…».
Σύμφωνα με το ψήφισμα που συνίστατο από 8 άρθρα, η λειτουργία της Τράπεζας προβλεπόταν ως εξής:
Τα κεφάλαια της Τράπεζας προέρχονταν από τις καταθέσεις των μετόχων, οι οποίοι θα λάμβαναν τόκο 8% ετησίως.
Οι πολίτες μπορούσαν επίσης να αποκτήσουν μερίδες στην Τράπεζα προσφέροντας προϊόντα που μπορούσαν να πωληθούν σε ξένους τόπους. Τα χρήματα των μετόχων παρέμεναν κατατεθειμένα στην Τράπεζα με προθεσμία ενός ολόκληρου έτους. Μετά την παρέλευση του έτους, και έχοντας κάνει αίτηση ένα μήνα πριν, οι καταθέτες/μέτοχοι είχαν δικαίωμα να λάβουν πίσω μέρος ή το σύνολο του κεφαλαίου τους. Επίσης, με τη συμπλήρωση της προθεσμίας ενός έτους οι «χρεωστικές αποδείξεις» (ομολογίες), που έδιδαν οι διευθυντές της Τράπεζας στους μετόχους, μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν (το αντίτιμό τους) για την αγορά προσόδων του Κράτους, στην ενοικίαση εθνικών κτημάτων ή και στην αγορά εθνικών γαιών στο μέλλον. Τη Διοίκηση της Τράπεζας, που είχε έδρα την Αίγινα, ασκούσαν ο Πρόβουλος του επί της Οικονομίας Τμήματος του Πανελληνίου με δύο συνεργάτες διορισμένους από τον Κυβερνήτη.
Η Εθνική Χρηματιστική δεν κατάφερε να προσελκύσει ικανά κεφάλαια, ενώ ως καθαρά δανειστικός οργανισμός του κράτους δεν απέκτησε ποτέ χαρακτήρα πιστωτικού ιδρύματος που θα διέδιδε το θεσμό της πίστης και θα διοχέτευε κεφάλαια στην παραγωγική διαδικασία. Όλοι οι συγκεντρωμένοι πόροι της απορροφήθηκαν στις μεγάλες ταμειακές ανάγκες του κράτους και μετά τη δολοφονία του Κυβερνήτη, τον Σεπτέμβριο του 1831, λειτούργησε υποτυπωδώς μέχρι τη διάλυσή της από τη βαυαρική αντιβασιλεία το 1834.
Archival history
Άγνωστη είναι η προέλευση των σωζόμενων τεκμηρίων της αρχειακής ενότητας.
-Υπήρχαν ενδείξεις/τίτλοι σε έξι δίφυλλα που περιλάμβαναν τεκμήρια: αφενός το πλήθος/αριθμός των εγγράφων και «Έγγραφα Εθνικής Χρηματιστικής Τραπέζης».
-Μοναδικές ενδείξεις προέλευσης του υλικού είναι χειρόγραφες σημειώσεις από τον ίδιο γραφικό χαρακτήρα σε κάποιους πρωτότυπους φακέλους όπως «Ιδιαιτέρως ενδιαφέροντα», «(;)τιμολογ. 5 φάκελλοι 29/5/42», που θα μπορούσαν να οδηγήσουν στο συμπέρασμα ότι αγοράστηκαν επιλεκτικά από παλαιοβιβλιοπώλη ή ιδιώτη (;).
Immediate source of acquisition or transfer
Αγορά (1.000.000 δραχμές)
1984
Content and structure area
Scope and content
Επιστολές, αναφορές της Προσωρινής Διοίκησης της Ελληνικής Πολιτείας κυρίως της Γραμματείας Επικρατείας και της Επιτροπής Οικονομίας καθώς και πολιτών σχετικές με αιτήσεις πληρωμών τόκων και κεφαλαίου χρεωστικών αποδείξεων (ομολογιών) που κατείχαν διάφοροι καταθέτες/δανειστές της Εθνικής Χρηματιστικής Τράπεζας, της πρώτης απόπειρας λειτουργίας χρηματοπιστωτικού ιδρύματος στο νεοελληνικό κράτος από τον Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια. Αναφέρονται επίσης στις διαταγές και στη διαχείριση των δημόσιων οικονομικών από την Τράπεζα και τα Δασμοτελωνεία, στις εθνικές προσόδους (ορυκτά Μήλου, σμύριδα και Αλυκή Νάξου) και στα εθνικά κτήματα (σταφιδάμπελοι Κορίνθου και Βοστίτσας και ελαιώνες Κορίνθου και Σαλώνων) ως οικονομικούς πόρους του Εθνικού Ταμείου (1829-1830).
Appraisal, destruction and scheduling
Δεν έγινε καμία εκκαθάριση
Accruals
Δεν αναμένονται προσθήκες
System of arrangement
Οι επιστολές και τα υπηρεσιακά έγγραφα που απευθύνονται στην Εθνική Χρηματιστική Τράπεζα ταξινομήθηκαν κατά προέλευση φορέα/αποστολέα (χρονολογικά) και θεματικά όσον αφορά τις εθνικές προσόδους και τα εθνικά κτήματα.
Διάγραμμα ταξινόμησης
Υποφάκελος 1 Ελληνική Πολιτεία – Κυβερνήτης, Γραμματεία Επικρατείας, Γενικό Φροντιστήριο, Διοικητές, προσωρινοί Διοικητές, Επίτροποι (1829-1830)
Υποφάκελος 2 Ελληνική Πολιτεία – Η επί της Οικονομίας Επιτροπή (Φεβρουάριος- Οκτώβριος 1830)
Υποφάκελος 3 Πολίτες, Επαρχιακές Δημογεροντίες (1828-1830)
Υποφάκελος 4 Εθνικές πρόσοδοι – Επιτροπή Ορυκτών Μήλου, Σμύριδα και Αλυκή Νάξου (1830)
Υποφάκελος 5 Εθνικά Κτήματα – Σταφιδάμπελοι Κορίνθου και Βοστίτσας, Εθνικός ελαιώνας Κορίνθου, Εθνικός ελαιώνας Σαλώνων (1829-1833)
Conditions of access and use area
Conditions governing access
Δεν υπάρχουν περιορισμοί στην πρόσβαση
Conditions governing reproduction
Language of material
Script of material
Language and script notes
Ελληνικά
Physical characteristics and technical requirements
Τεκμήρια σε πολύ καλή κατάσταση.
Υπόστρωμα βαμβακερό χαρτί.
Ευανάγνωστες γραφές.
Finding aids
Αναλυτικό ευρετήριο σε επίπεδο υποφακέλου/τεκμηρίου σε ηλεκτρονική μορφή.
Allied materials area
Existence and location of originals
Existence and location of copies
Related units of description
Publication note
Βοηθητική βιβλιογραφία που χρησιμοποιήθηκε για την περιγραφή του αρχείου:
1) Επιμέλεια Γ. Νοταράς - Ζ. Συνοδινός, Ο Ηπειρώτης Γεώργιος Σταύρος 1788-1869. Θεμελιωτής της οικονομικής συγκρότησης του νεοελληνικού κράτους. Αθήνα, ΙΑΕΤΕ, 2010.
2) Σίμος Μποζίκης, Ελληνική Επανάσταση και Δημόσια Οικονομία. Η συγκρότηση του ελληνικού εθνικού κράτους 1821-1832. Αθήνα, Ασίνη, 2021, σσ. 83-97 και παραρτή-ματα 2.1-2.3
Notes area
Alternative identifier(s)
Access points
Place access points
Name access points
- Καποδίστριας, Ιωάννης (Subject)
- Εθνική Χρηματιστική Τράπεζα (Subject)
Genre access points
Description control area
Description identifier
Institution identifier
Rules and/or conventions used
ΔΙΠΑΠ (Γ) 2η έκδοση
Dates of creation revision deletion
Ιανουάριος-Μάρτιος 2021
Script(s)
Sources
Archivist's note
1) Παρότι είναι φανερό ότι τα έγγραφα του αρχείου είναι αποσπασματικά και περιορισμένα αριθμητικά, πιστεύω ότι αποτελούν αντιπροσωπευτικό δείγμα του συνολικού αρχείου, στο είδος και στο περιεχόμενο των εγγράφων.
2) Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα ονόματα των μετόχων/δανειστών της Τράπεζας που καταγράφονται, καθώς και τα αντίστοιχα ποσά χρημάτων.
3) Τα ζητήματα διαχείρισης των Εθνικών Κτημάτων, όπως οι ελαιώνες Κορίνθου και Σαλώνων, οι σταφιδάμπελοι Κορίνθου και Βοστίτσας και οι εθνικοί πόροι από ορυχεία και Αλυκές, όπως της Μήλου και της Νάξου μαρτυρούν τις πρώιμες συνθήκες γεωργικής καλλιέργειας και μεταλλευτικής δραστηριότητας στο νεοελληνικό κράτος.
4) Ευχαριστίες οφείλω στον συνάδελφο Ζήσιμο Συνοδινό για τις διευκρινίσεις όσον αφορά τις τραπεζικές συναλλαγές και την ορολογία, καθώς και τις γνώσεις του γύρω από την Εθνική Χρηματιστική Τράπεζα, δεδομένου ότι έχει αποτελέσει αντικείμενο παλαιότερων ερευνών του.
Χριστίνα Βάρδα