Φυσικό Πρόσωπο

Παπαθανασίου, Ασπασία

1918 - 2020

Η Ασπασία Παπαθανασίου, κόρη του φιλολόγου, καθηγητή στη Μέση Εκπαίδευση Ευθυμίου Παπαθανασίου († 1940), γεννήθηκε το 1918 στην Άμφισσα. Αποφοίτησε με Άριστα από τη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου και εμφανίστηκε αρχικά σε παραγωγές του ως βοηθητική ηθοποιός. Στα χρόνια του πολέμου και της κατοχής συνεργάστηκε με τους θιάσους της Μαρίκας Κοτοπούλη και της Κατερίνας Ανδρεάδη. Την ίδια περίοδο εντάχτηκε μαζί με τον σύντροφό της (και σύζυγό της από τον Νοέμβριο του 1944) Κώστα Μαυρομμάτη στο ΕΑΜ, πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση, έγινε μέλος στο ΚΚΕ, είχε ενεργή δράση στην ΕΠΟΝ και στον ΕΛΑΣ και υπέστη συλλήψεις από τις κατοχικές αρχές και διώξεις και αποκλεισμούς στα χρόνια του Εμφυλίου. Στη σύντομη περίοδο της Απελευθέρωσης ήταν μέλος του βραχύβιου Λαϊκού Θεάτρου που διαλύθηκε στα Δεκεμβριανά, και από το 1945 έως το 1946 ήταν στέλεχος του θιάσου των Ενωμένων Καλλιτεχνών. Το 1952 ίδρυσε μαζί με τον Τζαβαλά Καρούσο την Εταιρεία Ελληνικού Θεάτρου (1952–1953) και κατόπιν συνεργάστηκε με τον Μάνο Κατράκη (1953-1954) και με τον Σπύρο Μουσούρη και την Κρινιώ Παπά (1954). Ιδρυτικό μέλος του Πειραϊκού Θεάτρου του Δημήτρη Ροντήρη, η Ασπασία Παπαθανασίου ήταν πρωταγωνίστριά του από το 1957 έως το 1966, τον πρώτο χρόνο σε έργα κλασικού ρεπερτορίου και από το 1958 στο αρχαίο δράμα (Άτοσσα στους Πέρσες του Αισχύλου, Ηλέκτρα του Σοφοκλή, Μήδεια του Ευριπίδη, Φαίδρα στον Ιππόλυτο του Ευριπίδη, Κλυταιμνήστρα στην Ορέστεια του Αισχύλου κ.ά). Με το Πειραϊκό Θέατρο και τον Δημήτρη Ροντήρη ταξίδεψε ανά τον κόσμο και διακρίθηκε για την ερμηνεία της σε περισσότερες από 450 παραστάσεις αρχαίας τραγωδίας σε 33 χώρες. Τιμήθηκε με το Α΄ Βραβείο του Φεστιβάλ του Θεάτρου των Εθνών (1960 για την Ηλέκτρα), με το Χρυσό Μετάλλιο του Δήμου Αθηναίων (1962), με το Αργυρό Μετάλλιο της Διεθνούς Θεατρικής Επιτροπής του Παλέρμο (καλύτερη Ευρωπαία ηθοποιός για το 1963), και με το Βραβείο Μαρίκας Κοτοπούλη (1964).
Την περίοδο 1966-1967 συνεργάστηκε με το Θέατρο Μαγιακόφσκι της Μόσχας, με το θίασο Μαρτανιβίλι στην Τυφλίδα και με το Ακαδημαϊκό Ουκρανικό Θέατρο στο Κίεβο. Η 21η Απριλίου βρήκε την Ασπασία Παπαθανασίου στη Μόσχα. Σ’ όλη τη διάρκεια της χούντας έζησε αυτοεξόριστη με έδρα της το Λονδίνο. Συνεργάστηκε με αντιδικτατορικές οργανώσεις, πήρε μέρος σε εκδηλώσεις διαμαρτυρίας και πρωταγωνίστησε σε θεατρικές παραστάσεις και τηλεοπτικές παραγωγές στην Ευρώπη και τη Σοβιετική Ένωση. Το 1975, από κοινού με τον Κώστα Μαυρομμάτη και δέκα εννέα επιφανή πρόσωπα των γραμμάτων και των τεχνών ίδρυσε την Πνευματική και Καλλιτεχνική Εταιρεία «Δεσμοί», μη κερδοσκοπικό φορέα με στόχο τη θεατρική και την πολιτιστική αποκέντρωση. Οι «Δεσμοί» παρουσίασαν αρχαίες τραγωδίες και κωμωδίες αλλά και έργα του νέου ελληνικού και του παγκόσμιου ρεπερτορίου σε περιοδείες και φεστιβάλ από το 1975 έως το 1994. Το 1991 συστάθηκε το Κέντρο Έρευνας και Πρακτικών Εφαρμογών του Αρχαίου Ελληνικού Δράματος (ΚΕΠΕΑΕΔ) «Δεσμοί», του οποίου η Ασπασία Παπαθανασίου χρημάτισε Διευθύνουσα Σύμβουλος (έως το 2000) και υπεύθυνη τριετούς προγράμματος σπουδών υποκριτικής (1991-1993) και σεμιναρίων θεατρικής αγωγής για ηθοποιούς, φιλολόγους της μέσης εκπαίδευσης και πτυχιούχους θεατρικών σπουδών. Για τη συνολική προσφορά της στην τέχνη, η Ασπασία Παπαθανασίου αναγορεύτηκε Αξιωματικός της Τάξεως των Τεχνών και των Γραμμάτων (Officier de l’Ordre des Arts et des Lettres) από τη Γαλλική Δημοκρατία (1991) και παρασημοφορήθηκε με τον Ταξιάρχη του Τάγματος του Φοίνικος από την Ελληνική Δημοκρατία (1995). Το 1996 εκδόθηκε το αυτοβιογραφικό βιβλίο της "Σελίδες μνήμης" (Εκδόσεις Καστανιώτη), το 2010 η συλλογή δοκιμίων της Γυναικείες μορφές της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας (Εκδόσεις Νέδα).

[Το βιογραφικό σημείωμα βασίστηκε στο υλικό του αρχείου της]

Δελτίο περιγραφής ΕΛΙΑ Αθήνας.