Φυσικό Πρόσωπο

Παπαθανασίου, Ασπασία

1918-

Η Ασπασία Παπαθανασίου γεννήθηκε το 1918 στην Άμφισσα, κόρη του καθηγητή γυμνασίου Ευθύμιου Παπαθανασίου . Αριστούχος απόφοιτος της Δραματικής Σχολής του Εθνικού Θεάτρου, πρωτοεμφανίστηκε επαγγελματικά ως ηθοποιός το 1940 με το θίασο της Μαρίκας Κοτοπούλη . Στη συνέχεια συνεργάστηκε με τους θιάσους Κατερίνας Ανδρεάδη (1942-1943) , Ενωμένων Καλλιτεχνών (1945-1946) , Τζαβαλά Καρούσου (με τον οποίο ίδρυσαν και την Εταιρεία Ελληνικού Θεάτρου, 1952-1953) , Μάνου Κατράκη (1953-1954) , Σπύρου Μουσούρη και Κρινιώς Παπά (1954) κ.ά.
Ως μέλος του Πειραϊκού Θεάτρου του Δημήτρη Ροντήρη από την ίδρυσή του, η Ασπασία Παπαθανασίου διετέλεσε πρωταγωνίστρια του θιάσου από το 1957 ώς το 1966, τον πρώτο χρόνο σε ρόλους κλασικού ρεπερτορίου και από το 1958 αποκλειστικά σε ρόλους αρχαίας ελληνικής τραγωδίας (Άτοσσα στους Πέρσες του Αισχύλου, Ηλέκτρα του Σοφοκλή, Μήδεια και Φαίδρα στον Ιππόλυτο του Ευριπίδη, Κλυταιμνήστρα στην Ορέστεια του Αισχύλου κ.ά). Με το Πειραϊκό Θέατρο και τον Δημήτρη Ροντήρη ταξίδεψε ανά τον κόσμο και διακρίθηκε για τις ερμηνείες της σε περισσότερες από 450 παραστάσεις αρχαίας τραγωδίας, σε 33 χώρες, και στο πλαίσιο διεθνών θεατρικών φεστιβάλ. Τιμήθηκε με το Α΄ Βραβείο του Φεστιβάλ του Θεάτρου των Εθνών (1960 για την Ηλέκτρα), το Χρυσό Μετάλλιο του Δήμου Αθηναίων (1962), το Αργυρό Μετάλλιο της Διεθνούς Θεατρικής Επιτροπής του Παλέρμο (καλύτερη ευρωπαία ηθοποιός για το 1963), το Βραβείο Μαρίκας Κοτοπούλη (1964).
Την περίοδο 1966-1967 συνεργάστηκε ως πρωταγωνίστρια (σε ρόλους αρχαίου δράματος στην ελληνική γλώσσα) με το Θέατρο Μαγιακόφσκι της Μόσχας, το θίασο Μαρτανιβίλι στην Τυφλίδα και το Ακαδημαϊκό Ουκρανικό Θέατρο στο Κίεβο . Η είδηση της επιβολής της απριλιανής δικτατορίας βρήκε την Ασπασία Παπαθανασίου στη Μόσχα. Το γεγονός την ανάγκασε να παραμείνει αυτοεξόριστη στην Ευρώπη ώς το 1974. Εγκαταστάθηκε στο Λονδίνο, από όπου συνέχισε τη θεατρική της δραστηριότητα και ανέπτυξε αντιδικτατορική δράση. Πραγματοποίησε εξαιρετικά επιτυχημένες παραστάσεις μονολόγων αρχαίου δράματος (Μήδεια, Αντιγόνη, Ηλέκτρα, Εκάβη, Κασσάνδρα), θεατρικές απαγγελίες του Επιταφίου του Γιάννη Ρίτσου και άλλες σημαντικές εμφανίσεις στην Ευρώπη, τη Σοβιετική Ένωση και τις Ηνωμένες Πολιτείες , ενώ, παράλληλα, εμφανίστηκε και σε τηλεοπτικές παραγωγές .
Το 1975, από κοινού με τον Κώστα Μαυρομμάτη (αγαπημένο σύντροφο και από το 1944 σύζυγό της) και 19 ακόμη ανθρώπους των γραμμάτων και των τεχνών, ίδρυσε την Πνευματική και Καλλιτεχνική Εταιρεία «Δεσμοί», μη κερδοσκοπικό φορέα με βασικό στόχο τη θεατρική και πολιτιστική αποκέντρωση. Με τους «Δεσμούς» η Ασπασία Παπαθανασίου παρουσίασε αρχαίες ελληνικές τραγωδίες και κωμωδίες αλλά και έργα του ελληνικού και παγκόσμιου ρεπερτορίου, σε περιοδείες ανά την Ελλάδα και σε ελληνικά φεστιβάλ . Το 1991 οι «Δεσμοί» ίδρυσαν το Κέντρο Έρευνας και Πρακτικών Εφαρμογών του Αρχαίου Ελληνικού Δράματος (ΚΕΠΕΑΕΔ – «Δεσμοί»), του οποίου η Ασπασία Παπαθανασίου διετέλεσε Διευθύνουσα Σύμβουλος (ώς το 2000) και υπεύθυνη τριετούς προγράμματος σπουδών διοργανωμένου από το ΕΚΤ (1991-1993). Παράλληλα, πραγματοποίησε σεμινάρια θεατρικής παιδείας για νέους, φιλολόγους της μέσης εκπαίδευσης και πτυχιούχους θεατρικών σπουδών.
Το 1984 και το 1985, στο πλαίσιο εκδηλώσεων του Υπουργείου Πολιτισμού, παρουσίασε την Ισμήνη του Γιάννη Ρίτσου στην Αθήνα και σε περιοδεία. Το 1984 συνεργάστηκε και με το Αμφι-Θέατρο του Σπύρου Α. Ευαγγελάτου, στην παράσταση της Ιφιγένειας εν Αυλίδι του Ευριπίδη. Το 1986, κατόπιν πρόσκλησης του ιαπωνικού θιάσου Toho, ερμήνευσε την Ιοκάστη σε δίγλωσση (ελληνικά – ιαπωνικά) παράσταση του Οιδίποδα τύραννου του Σοφοκλή στο Τόκιο. Το 1996 συνεργάστηκε για πρώτη φορά με το Εθνικό Θέατρο, στην Ηλέκτρα του Σοφοκλή, σε σκηνοθεσία της Λυδίας Κονιόρδου. Το 1997 έλαβε μέρος στην παράσταση του Πλούτου του Αριστοφάνη από την Θεατρική Έξοδο Αιγαίου, σε σκηνοθεσία του Νίκου Παροίκου (πρώτη της εμφάνιση σε αρχαία ελληνική κωμωδία). Το 1998 συνεργάστηκε με τον θεατρικό οργανισμό «Θέατρο», ερμηνεύοντας την Ελεωνόρα Ντούζε στο έργο του Chigo de Chiara, Ελεωνόρα Ντούζε: Τελευταία νύχτα, σε σκηνοθεσία του Στάθη Λιβαθηνού. Το 2002 ερμήνευσε την Ισμήνη του Γιάννη Ρίτσου στο Δη.Πε.Θέ. Καλαμάτας. Το 2005 παρουσίασε το θεατρικό μονόλογο Η μελανόμορφη Κλυταιμνήστρα, στο θέατρο Τόπος Αλλού, σε σκηνοθετική επιμέλεια Νίκου Καμτσή.
Για τη συνολική προσφορά της στο θέατρο και τον πολιτισμό, η Ασπασία Παπαθανασίου τιμήθηκε με τον τίτλο του Officier της Τάξεως των Τεχνών και των Γραμμάτων από τη Γαλλική Κυβέρνηση (1991), το βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών (1991) και τον τίτλο του Ταξιάρχη του Τάγματος του Φοίνικος (1995). Το 1996 εκδόθηκε το αυτοβιογραφικού περιεχομένου βιβλίο της, Σελίδες μνήμης.

Πηγή σύνταξης καθιερωμένης εγγραφής: Σταματογιαννάκη, Κωνσταντίνα (επιμ.), Αρχείο Ασπασίας Παπαθανασίου. Ευρετήριο, ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ, Αθήνα 2007 (www.elia.org.gr)