Βρετανός φιλέλληνας.

Επτανήσιος διπλωμάτης από τη Ζάκυνθο στην υπηρεσία της Ρωσίας με έντονη πολιτική δράση την περίοδο της Επτανήσου Πολιτείας

Έλληνας λόγιος και διδάσκαλος του Γένους.

Ο μηχανικός-μεταλλειολόγος και συγγραφέας Ανδρέας Κορδέλλας γεννήθηκε στη Σμύρνη στις 30 Νοεμβρίου του 1836. Φοίτησε στη Βασιλική Βιομηχανική Σχολή του Zittau της Σαξονίας από το 1852 έως το 1855 και στη συνέχεια στη μεταλλειολογική σχολή της Ακαδημίας του Φράιμπεργκ (Bergakademie). Αποφοίτησε το 1858. Το 1860 επέστρεψε στη Σμύρνη όπου παρέμεινε για μικρό χρονικό διάστημα και την ίδια χρονιά εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Σύντομα έγινε μέλος της επιστημονικής ομάδας που προετοίμασε το νόμο περί μεταλλείων. Το Δεκέμβριο του 1860 μετέβη για πρώτη φορά στην περιοχή του Λαυρίου και στη συνέχεια προετοίμασε την πρώτη έκθεση για τα μεταλλεία της περιοχής. ‘Ηταν ο πρώτος που διέβλεψε την οικονομική προοπτική που υπήρχε από την ανάτηξη των σκουριών και την επεξεργασία των εκβολάδων στο Λαύριο. Ορμώμενος από τις εκθέσεις του Κορδέλλα, ο I. B. Serpieri ιδρύει το 1864 τη μεταλλουργική εταιρεία Roux-Serpieri-Fressynet C.E., όπου ο Α. Κορδέλλας τοποθετείται στη θέση του μηχανικού παραγωγής. Διετέλεσε διευθυντής της Εταιρείας Μεταλλουργείων Λαυρίου κατά την περίοδο 1887-1891. Ασχολήθηκε επίσης με το πρόβλημα της ύδρευσης της πόλης των Αθηνών. Υπήρξε πολυγραφότατος. Μερικά από αυτά: Ονομαστικόν επιστημονικών όρων (1883), Ορυκτολογία (1887), Περιγραφή διαφόρων μεταλλευτικών προιόντων του Λαυρείου και Ωρωπού εκτεθέντων κατά την γ’ περίοδον των Ολυμπίων (1875). Πέθανε το 1909 στην Αθήνα.

Το μικρό βιογραφικό σημείωμα έχει αντλήσει πληροφορίες από: Κ. Βοβολίνη, Μέγα Ελληνικόν Βιογραφικόν Λεξικόν (Αθήνα, 1958) και από τις ηλεκτρονικές σελίδες (http://www.eranet.gr/lavrio/html/gwords.html)

Γεννήθηκε και έζησε στη συνοικία Χαριλάου της Θεσσαλονίκης. Στην Κατοχή οργανώθηκε στην Εθνική Πολιτοφυλακή και συμμετείχε σε διάφορες αντιστασιακές ενέργειες. Το 1945 φυγαδεύεται στη Γιουγκοσλαβία, επιστρέφει στην Ελλάδα μετά τρία χρόνια, συλλαμβάνεται και φυλακίζεται. Ασχολήθηκε αργότερα με το εμπόριο γεωργικών μηχανημάτων και ανταλλακτικών αυτοκινήτων.

Γεννήθηκε στη Σμύρνη το 1882, από φτωχή οικογένεια με καταγωγή από το Κόρθι της Άνδρου. Σπούδασε φιλολογία στην Αθήνα. To 1908 παντρεύτηκε την Άννα Χρόνη και με την οικονομική στήριξη του πεθερού του ο Γληνός έφυγε με τη σύζυγό του για μεταπτυχιακές σπουδές στην Ιένα και κατόπιν στη Λειψία. Στη Γερμανία, η γνωριμία του με τον Γ. Σκληρό τον εξοικείωσε με τις σοσιαλιστικές ιδέες και είχε αποφασιστική επίδραση στη μετέπειτα πορεία του. Το 1911, πίσω στην Αθήνα, δραστηριοποιήθηκε στον Εκπαιδευτικό Όμιλο όπου, μεταξύ άλλων, είχε και το συντονισμό της έκδοσης του περιοδικού του. Πρωτοστάτησε στην ίδρυση του Εκπαιδευτικού Συνδέσμου των Λειτουργών της Μέσης Εκπαιδεύσεως (Φεβρ. 1915). Τοποθετημένος πολιτικά στην αριστερά του βενιζελισμού ο Γληνός, συνήθως σε συνεργασία με τους Αλ. Δελμούζο και Μ. Τριανταφυλλίδη, έδρασε από διοικητικές και μη θέσεις για την επίλυση του γλωσσικού ζητήματος και την αναμόρφωση της εκπαίδευσης σε όλες τις βαθμίδες: σύνταξη εκπαιδευτικών νομοσχεδίων του 1913, διάταγμα Προσωρινής Κυβέρνησης (1917) για την εισαγωγή της δημοτικής στα σχολεία, οργάνωση της Παιδαγωγικής Ακαδημίας και του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (1924-26).

Το 1926 εκτίμησε πως η δυνατότητα προώθησης και στερέωσης μιας ουσιαστικής εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης μέσω των κρατικών μηχανισμών ήταν μηδαμινή και αποφάσισε να απομακρυνθεί οριστικά από τα δημόσια αξιώματα. Την ίδια χρονιά ξεκίνησε την έκδοση του περιοδικού Αναγέννηση, με το οποίο συνεργάστηκαν τακτικά σημαντικοί διανοούμενοι, όπως οι Καζαντζάκης, Βάρναλης, Κορδάτος, Στρ. Σωμερίτης, η Ρόζα Ιμβριώτη κ.άλ.

Από τα τέλη της δεκαετίας του 1920 ο Γληνός στράφηκε καθαρότερα προς το μαρξισμό, προσεγγίζοντας σταδιακά το ΚΚΕ. Συνεργάστηκε με το περιοδικό Νέοι Πρωτοπόροι, καθώς και με την εφημερίδα του κόμματος, τον Ριζοσπάστη. Το καλοκαίρι του 1934, μαζί με τον Κώστα Βάρναλη, επισκέφτηκε τη Σοβιετική Ένωση, μετά από πρόσκληση της ένωσης των Σοβιετικών συγγραφέων. Οι εντυπώσεις του από το ταξίδι δημοσιεύτηκαν σε πολλές συνέχειες στην εφημερίδα Νέος Κόσμος. Το 1936 εκλέχτηκε βουλευτής. Στη διάρκεια της 4ης Αυγούστου γνώρισε τη φυλακή και τις εκτοπίσεις αλλά και την πιο γόνιμη, από συγγραφική άποψη, περίοδο της ζωής του. Το 1940 δημοσιεύθηκε η μετάφραση του πλατωνικού Σοφιστή από τον Γληνό. Η εισαγωγή του σε αυτήν την έκδοση θεωρείται από τα σπουδαιότερα μνημεία της νεοελληνικής γραμματείας.

Στη διάρκεια της Κατοχής ο Γληνός πρωταγωνίστησε στις διεργασίες για την ίδρυση του ΕΑΜ και συνέταξε το ιδεολογικο-πολιτικό μανιφέστο Τί είναι και τί θέλει το ΕΑΜ. Ο θάνατος τον βρήκε τα Χριστούγεννα του 1943, έπειτα από μια εγχείρηση και ενώ ετοιμαζόταν να μεταβεί στην Ελεύθερη Ελλάδα, προκειμένου να ηγηθεί της κυβέρνησής της.

Το πολύπλευρο έργο του Δημήτρη Γληνού είναι εξαιρετικής σπουδαιότητας όχι μόνο αν κριθεί με τα μέτρα της Ελληνικής κοινωνίας: το International Bureau of Education της UNESCO συμπεριέλαβε τον Γληνό μεταξύ των 100 πιο σημαντικών διαννoουμένων, πολιτικών, δημοσιολόγων κ.λπ. όλου του κόσμου, που με το στοχασμό και τη δράση τους είχαν σημαντική συμβολή στην υπόθεση της εκπαίδευσης από την εποχή της αυγής του ανθρώπινου πολιτισμού έως τις μέρες μας.

(Δρ. Γεώργιος Δ. Μπουμπούς, Γραμματέας του ΔΣ, Υπεύθυνος Αρχείων του Ιδρύματος Γληνού)
[ΠΗΓΗ: Ιστοχώρος Ιδρύματος Γληνού: http://www.glinos.gr]

Καθηγητής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών από την Τρίπολη και σφοδρός πολέμιος της δημοτικής γλώσσας. Διετέλεσε πρόεδρος της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, της Εταιρείας των φίλων του λαού, της Εταιρείας προς διδασκαλίαν των Αρχαίων Ελληνικών Δραμάτων και της Αρχαιολογικής Εταιρείας.

Ο Νικόλαος Μαυρής γεννήθηκε το 1899 στο Ζαγαζίκ της Αιγύπτου, όπου είχαν εγκατασταθεί οι γονείς του, ερχόμενοι από την Κάσο. Ο πατέρας του Γεώργιος Μαυρής, γιατρός στο επάγγελμα, υπήρξε
δραστήριο μέλος της ελληνικής κοινότητας του Ζαγαζίκ και έδειχνε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη διατήρηση των σχέσεων με την Ελλάδα και τη γενέτειρά του Κάσο. Ο Ν. Μαυρής ακολουθώντας το πρότυπο του πατέρα του, ήλθε στην Αθήνα το 1918, όπου σπούδασε έως το 1923 στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Επιστρέφοντας στην Αίγυπτο εξάσκησε το επάγγελμα του παθολόγου για δύο χρόνια και το 1925 ταξίδεψε στο Παρίσι, όπου ειδικεύτηκε στην Οφθαλμολογία. Παράλληλα παρακολούθησε και μαθήματα Φιλολογίας και Νομικής στη Σορβόννη.

Οι σπουδές του Ν. Μαυρή στην Αθήνα τον έφεραν σε επαφή με Δωδεκανησιακούς κύκλους, γεγονός που τον ευαισθητοποίησε σχετικά με την ιταλική κατοχή των Δωδεκανήσων από το 1912 και το αίτημα της ενσωμάτωσής τους με την Ελλάδα. Με την επιστροφή του στην Αίγυπτο κινήθηκε δραστήρια προς την κατεύθυνση του συντονισμού των Δωδεκανησίων της Αιγύπτου, ως ένας από τους ιδρυτές της «Κεντρικής Επιτροπής Δωδεκανησίων Αιγύπτου». Δεν αρκέστηκε όμως μόνο στη συλλογική προσπάθεια. Παράλληλα ξεκίνησε τον προσωπικό του αγώνα για την επίλυση του Δωδεκανησιακού Ζητήματος, με τη δημοσίευση άρθρων, με επιστολές σε διπλωματικούς κύκλους, με τη συγκέντρωση υλικού (αρχειακού,βιλιογραφικού, λαογραφικού) για την τεκμηρίωση του αγώνα.

Το 1935 παντρεύτηκε την κόρη του Κάσιου εφοπλιστή Γ. Νικολάου, Ιουλία, με την οποία απέκτησε τέσσερα παιδιά. Το 1936 εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Αθήνα, όπου εργάστηκε ως οφθαλμίατρος, ενώ ξεκίνησε τη συνεργασία του με τις Ελληνικές Εγκυκλοπαίδειες Ελευθερουδάκη και Δρανδάκη, για θέματα σχετικά με τα Δωδεκάνησα, τη Βιβλιογραφία, τον Πνευματισμό. Η επίλυση του Δωδεκανησιακού ζητήματος παρέμεινε και σε αυτή την περίοδο της ζωής του Ν. Μαυρή το βασικό του μέλημα. Υπήρξε πρόεδρος του «Κεντρικού Συλλόγου Δωδεκανησίων Αθηνών» ενώ η έρευνα σχετικά με την ιστορία των Δωδεκανήσων και ειδικά της Κάσου, τον οδήγησε το 1937 στο Παρίσι, όπου μελέτησε υλικό στα Εθνικά Αρχεία της Γαλλίας. Τα έτη 1937- 1938 εξέδωσε το τρίτομο έργο «Ιστορικόν Αρχείον Κάσου», το οποίο συνέβαλε σημαντικά στην έρευνα για την ιστορία της Κάσου.

Το 1940, με την εγκατάσταση του Ν. Μαυρή στη Νέα Υόρκη παρατηρείται μία εντυπωσιακή διεύρυνση σε όλους τους τομείς των δραστηριοτήτων του. Οι επαφές του με Έλληνες της Αμερικής, όπως τον καρκινολόγο Γεώργιο Παπανικολάου, αλλά και φίλους της Ελλάδας από τον επιστημονικό, πολιτικό και επιχειρηματικό κόσμο φαίνεται να βοήθησαν πολύ το Ν. Μαυρή στην ανάληψη σημαντικών πρωτοβουλιών. Ανέλαβε σειρά διαλέξεων στο Hofstra College και στο Πανεπιστήμιο του Wyoming (1945) σχετικά με ζητήματα Διεθνούς Δικαίου, αναγορεύτηκε καθηγητής Νεοελληνικής Γλώσσας στο αμερικανικό τμήμα της Ecole Libre des Hautes Etudes (1945) και έκανε σειρά μαθημάτων Νεοελληνικής Γλώσσας στο Πανεπιστήμιο Columbia (1947). Με τη συνεργασία των ελληνιστών Henri Gregoire και Ernest Honigmann ίδρυσε το περιοδικό Βυζαντινά- Μεταβυζαντινά, από το οποίο εκδόθηκαν δυστυχώς μόνο δύο τόμοι. Το 1940 συνεταιρίσθηκε με το Β. Βλαβιανό στην αγορά της εφημερίδας Εθνικός Κήρυξ της Αμερικής, με την οποία ήδη συνεργαζόταν από το 1936.

Η τύχη των Δωδεκανήσων υπήρξε η βασική ενασχόληση του Ν. Μαυρή και κατά τη διάρκεια της διαμονής του στην Αμερική. Ήδη από τη δεκαετία του 1930 είχε ιδρυθεί εκεί η Δωδεκανησιακή Νεολαία Αμερικής (Dodecanesian League of America) στην οποία εξελέγη πρόεδρος. Στο πρότυπο της ένωσης αυτής ο Ν. Μαυρής ίδρυσε το 1940 το Εθνικό Δωδεκανησιακό Συμβούλιο (National Dodecanesian Council), που σκοπό του είχε να ενώσει όλα τα σωματεία δωδεκανησίων της Αμερικής στον κοινό αγώνα για την απελευθέρωση των Δωδεκανήσων από την ιταλική κατοχή. Από τους συντονιστές αυτού του αγώνα δόθηκε μεγάλη σημασία στην ενημέρωση της διεθνούς κοινής γνώμης με την έκδοση ενημερωτικών εντύπων και άρθρων, π.χ.“The Dodecanese Islands. Two articles by American Experts”και «Why not solve the Dodecanese Question now?”, συλλογικών δημοσιεύσεων και βιβλίων του Ν. Μαυρή, όπως τα“The Greek Dodecanese, A Symposium by Prominent Americans” και “Sforza vs. Sforza”. Μεγάλη βοήθεια στον αγώνα του Ε.Δ.Σ. προσέφερε και η προβολή του Δωδεκανησιακού ζητήματος από ραδιοφωνικές εκπομπές και τον αμερικανικό Τύπο, όπως και από την κινητοποίηση φίλων της Ελλάδας . Ο Ν. Μαυρής υπήρξε επίσης ο εμπνευστής της προσπάθειας να προβληθεί το αίτημα των Δωδεκανησίων στο αμερικανικό Υπουργείο των Εξωτερικών καθώς και σε πρεσβείες ευρωπαϊκών χωρών, έτσι ώστε να δημιουργηθεί θετικό κλίμα που θα οδηγούσε το ζήτημα σε ευνοϊκή έκβαση μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Το 1941 ιδρύεται η Εθνική Επιτροπή προς Αποκατάσταση του Ελληνικού Δικαίου (National Committee for the Restoration of Greece), στην οποία ο Ν. Μαυρής εργάζεται ως γραμματέας. Στην επιτροπή αυτή αναπτύσσεται παράλληλα με το Ε.Δ.Σ. δράση για όλα τα προβλήματα που είχε δημιουργήσει ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος στην Ελλάδα. Η έντονη αυτή κινητοποίηση σε όλα τα επίπεδα έφερε το Δωδεκανησιακό ζήτημα αλλά και την υπόθεση της Ελλάδας στη διεθνή τράπεζα των διαπραγματεύσεων. Η βρετανική και η αμερικανική Κυβέρνηση υποσχέθηκαν ότι η τύχη της Δωδεκανήσου θα κριθεί σύμφωνα με την αρχή της αυτοδιάθεσης των λαών. Ο ιταλός κόμης Sforza παραδέχθηκε δημόσια την ελληνικότητα των Δωδεκανήσων και στη Νέα Υόρκη συγκαλείται Πανδωδεκανησιακό Συνέδριο (1943), σε ψήφισμα του οποίου κηρύσσεται η Ένωση των Δωδεκανήσων με την Ελλάδα.

Μετά από την αποχώρηση των Ιταλών τα Δωδεκάνησα (1943) πέρασαν στη γερμανική κατοχή και το 1945 παραδόθηκαν προσωρινά σε βρετανική στρατιωτική κατοχή έως τις 31 Μαρτίου 1947, οπότε παραδόθηκαν στην ελληνική στρατιωτική διοίκηση. Τέλος στις αρχές του 1948, σύμφωνα με νόμο, τα Δωδεκάνησα αποτέλεσαν Γενική Διοίκηση με έδρα τη Ρόδο και πρώτο Γενικό Διοικητή το Ν. Μαυρή. Η θητεία του Ν. Μαυρή στη Γενική Διοίκηση χωρίζεται σε δύο περιόδους: 1948-1950 και 1953-1954 με μία διακοπή τριών χρόνων, κατά την οποία ο Ν. Μαυρής πολιτεύθηκε ως υποψήφιος βουλευτής Δωδεκανήσων, θέση στην οποία εξελέγη το 1953. Μετά την απελευθέρωση των Δωδεκανήσων τα προβλήματα του τόπου ήταν πολύ μεγάλα σε όλους τους τομείς (βιοτικό επίπεδο, διοίκηση, εκπαίδευση, γεωργία, δημόσια έργα). Ο Ν. Μαυρής έδειξε απεριόριστο ενδιαφέρον για την πρόοδο των νησιών και υπήρξε εντυπωσιακή η ικανότητά του να ασχολείται παράλληλα και με τα ατομικά προβλήματα των πολιτών. Επίσης ενδιαφερόταν για τα προβλήματα κάθε νησιού ξεχωριστά και σε μια προσπάθεια να ανταποκριθεί στις ανάγκες του κάθε τόπου αποτελεσματικότερα, περιόδευσε σε κάθε τμήμα του νησιωτικού συμπλέγματος.Το έργο του Ν. Μαυρή στη Γενική Διοίκηση υπήρξε πολύ σημαντικό για την πορεία των Δωδεκανήσων γιατί έθεσε τις βάσεις για την ανάκαμψη ενός τόπου που είχε υποστεί δραματικές επεμβάσεις στη ζωή του από την ιταλική κατοχή.

Το 1956 τα Δωδεκάνησα μετατράπηκαν από Γενική Διοίκηση σε Νομαρχία και ο Ν. Μαυρής εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Αθήνα, όπου αφοσιώθηκε σε ενασχολήσεις πλησιέστερες στα επιστημονικά του ενδιαφέροντα. Βέβαια το ενδιαφέρον του για τα Δωδεκάνησα και την ιδιαίτερη πατρίδα του Κάσο δεν σταμάτησε ποτέ. Ίδρυσε το «Σύλλογο Κασίων» και με δική του δαπάνη ανέγειρε Ιστορικό Αρχείο και Βιβλιοθήκη στην Κάσο. Υπήρξε πρόεδρος της «Δωδεκανησιακής Ιστορικής και Λαογραφικής Εταιρείας» στη δημιουργία της οποίας είχε πάρει μέρος το 1936.

Η κύρια ενασχόληση του Ν. Μαυρή μετά την εγκατάστασή του στην Αθήνα, υπήρξε η Βιβλιογραφία. Εξέδωσε δύο από τους τρεις τόμους της «Δωδεκανησιακής Βιβλιογραφίας» και την «Ελληνική Βιβλιογραφία, 1864-1900», έργα για τα οποία τιμήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών δύο φορές (1957 και 1969) και η συμβολή τους στον τομέα της βιβλιογραφίας παραμένει αξεπέραστη. Η αγάπη του Ν. Μαυρή για τη βιβλιογραφία φαίνεται και από την προσπάθειά του για την ίδρυση Βιβλιογραφικής Εταιρείας, η οποία θα αναλάμβανε τη διδασκαλία του μαθήματος της βιβλιογραφίας όχι μόνο σε ανώτερα ιδρύματα αλλά και στις τελευταίες τάξεις του Γυμνασίου. Το 1967 με πρωτοβουλία του Ν. Μαυρή και του Γ. Κουρνούτου ιδρύθηκε η Βιβλιογραφική Εταιρεία της Ελλάδος στην οποία ανατέθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού η σύνταξη και η έκδοση της εθνικής «Ελληνικής Βιβλιογραφίας». Ο Ν. Μαυρής πέθανε στην Αθήνα το 1978.

For an English biographical note, see ASCSA Newsletter Winter 1984, p.10.

Οικογένεια από τη Λευκάδα.