Προσωρινή Κυβέρνησις του Βασιλείου της Ελλάδος
Κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου η Ελλάδα δοκίμασε μια σοβαρή πολιτειακή και εθνική κρίση. Το δίλημμα για ουδετερότητα ή έξοδο της χώρας στον πόλεμο στο πλευρό των Δυνάμεων της Entente γρήγορα εξελίχθηκε σε σύγκρουση μεταξύ του πολιτικά «ανεύθυνου» ανωτάτου άρχοντος και της υπεύθυνης πολιτικής ηγεσίας για τη διαχείριση της εξωτερικής πολιτικής. Η κρίση του πολιτεύματος, που προκλήθηκε από τις παραβιάσεις του συντάγματος και της παραδεδεγμένης κοινοβουλευτικής πρακτικής εκ μέρους του θρόνου, ενίσχυσε την αντίδραση των συντηρητικών δυνάμεων εναντίον της κυβέρνησης των Φιλελευθέρων, αρχικά, και του βενιζελικού κόσμου, στη συνέχεια. Έτσι, μετά και τη δεύτερη αποπομπή του πρωθυπουργού, Ελευθερίου Βενιζέλου, τον Σεπτέμβριο του 1915, ο διχασμός του πολιτικού κόσμου είχε μεταφερθεί πλέον στον λαό.
Σοβαρή πλευρά της κρίσης αποτέλεσε και η παραβίαση των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων με την απόβαση δυνάμεων της Entente στη Θεσσαλονίκη, τον Οκτώβριο του ίδιου έτους, και τις αυθαιρεσίες των συμμαχικών αρχών στην Ελλάδα. Τον Μάιο του 1916, γερμανικά και βουλγαρικά στρατεύματα εισέβαλαν στο ελληνικό έδαφος, πήραν στην κατοχή τους το οχυρό Ρούπελ και κατέλαβαν αργότερα την Ανατολική Μακεδονία με την άδεια της βασιλικής κυβέρνησης της Αθήνας και την ανοχή ή υποχώρηση των ελληνικών στρατιωτικών μονάδων. Άμεση απάντηση στον κίνδυνο απώλειας της εδαφικής ακεραιότητας της χώρας υπήρξε στις 17/30 Αυγούστου το στρατιωτικό κίνημα που πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη από την υφιστάμενη - ήδη από τον Δεκέμβριο του 1915 - οργάνωση Εθνικής Αμύνης. Κύριος στόχος του κινήματος ήταν η ένταξη των εθνικών στρατιωτικών δυνάμεων στο πλαίσιο του συμμαχικού στρατού της Entente για την απώθηση των βουλγαρικών δυνάμεων από το ελληνικό έδαφος.
Ταυτοχρόνως, το κόμμα των Φιλελευθέρων υπό την ηγεσία του Ελευθερίου Βενιζέλου αποφάσισε να παράσχει πολιτική κάλυψη στο κίνημα με τη δημιουργία – αναγκαστκά – κυβέρνησης εκτός νομιμότητας. Έτσι, στις 14/27-9-1916 σχηματίσθηκε στην Κρήτη de facto επαναστατική Προσωρινή Κυβέρνηση, με επικεφαλής τον Ελευθέριο Βενιζέλο και τον ναύαρχο Παύλο Κουντουριώτη, στην οποία προσχώρησε αργότερα και ο στρατηγός Παναγιώτης Δαγκλής. Η κυβέρνηση εξασφάλισε την προσχώρηση στο κίνημα των νησιών του ανατολικού Αιγαίου και στις 26 Σεπτεμβρίου/9 Οκτωβρίου αποβιβάσθηκε στη Θεσσαλονίκη.
Το σχήμα της επαναστατικής κυβέρνησης ήταν συγκεντρωτικό: Η Τριανδρία Βενιζέλου-Δαγκλή-Κουντουριώτη ασκούσε την βασιλική εξουσία (εκτελεστική και νομοθετική ), ενώ ένα σώμα εννέα συμβούλων (όχι υπουργών), οι οποίοι τέθηκαν επικεφαλής εννέα αντίστοιχων Διευθύνσεων, είχε την ανωτάτην διοίκησιν και την εποπτείαν των δημοσίων υποθέσεων . Εξαίρεση αποτέλεσαν οι υπεύθυνοι επί των στρατιωτικών και εξωτερικών υποθέσεων, οι οποίοι είχαν αρμοδιότητες υπουργού. Παράλληλα, λειτουργούσε η Επιτροπή Εθνικής Αμύνης, ως εκτελεστική επιτροπή των αποφάσεων του κινήματος.
Την επικράτεια της Προσωρινής Κυβέρνησης αποτελούσαν οι περιοχές της Δυτικής και Κεντρικής Μακεδονίας, η Κρήτη, τα Νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, οι Κυκλάδες (πλην της Μήλου), τα Ιόνια Νησιά (πλην της Κερκύρας), οι Βόρειες Σποράδες και η Ύδρα. Τον Νοέμβριο, πάντως, του 1916 καθορίσθηκε από τις Δυνάμεις της Entente μία ουδέτερη ζώνη στα βόρεια σύνορα της Θεσσαλίας, με στόχο να εξασφαλισθεί ισορροπία ανάμεσα στις δύο αντιμαχόμενες παρατάξεις, το βασιλικό κράτος των Αθηνών και την κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης. Η ζώνη, βάθους 3-10 χιλ., ακολουθούσε την γραμμή Λιτοχώρου-Σερβίων-Γρεβενών μέχρι τα υψώματα του Λεσκοβίκι και, αφού εκκενώθηκε από τις δυνάμεις του βασιλικού στρατού και των τμημάτων της Εθνικής άμυνας, από τις 27 του ίδιου μήνα βρισκόταν κάτω από τον έλεγχο μόνο των γαλλικών στρατιωτικών δυνάμεων .
Η ιεραρχία των δημοσίων υπηρεσιών στις περιοχές ελέγχου της κυβέρνησης (οργανωμένες διοικητικά σε νομαρχίες και υποδιοικήσεις) διατηρήθηκε, ενώ έγιναν αλλαγές προσώπων σε καίριες πολιτικές θέσεις, όπως αυτές των νομαρχών. Σύνδεσμοι της κυβέρνησης με τις κατά τόπους Αρχές ήταν οι διορισμένοι αντιπρόσωποι .
Η διακυβέρνηση της Προσωρινής Κυβέρνησης Θεσσαλονίκης έληξε τον Ιούνιο του 1917 με την πλήρη επικράτηση του Ελ.Βενιζέλου - με στρατιωτική παρέμβαση των Συμμάχων - την εκθρόνιση και εξορία του Βασιλιά Κωνσταντίνου.

Ανωτάτη Διεύθυνσις Δημοσίας Εκπαιδεύσεως
Η Διεύθυνσις Δημοσίας Εκπαιδεύσεως ήταν η τρίτη από τις εννέα Διευθύνσεις της Προσωρινής Κυβέρνησης Θεσσαλονίκης. Τα χρέη του συμβούλου της Διευθύνσεως ασκούσε ο Γεώργιος Αβέρωφ . Την οργάνωση των υπηρεσιών της ορίζει το διάταγμα 294/24-10-1916, σύμφωνα με το οποίο προβλέπεται η ίδρυση επτά Γραφείων:
Γραφείον Συμβούλου
Γραφείον Γενικού Γραμματέως
Γραφείον Θρησκευμάτων
Γραφείον Μέσης Εκπαιδεύσεως
Γραφείον Δημοτικής Εκπαιδεύσεως
Γραφείον Αρχαιοτήτων και Καλών Τεχνών
Γραφείον Πρωτοκόλλου και Διεκπεραιώσεως (ή Αρχείων και Πρωτοκόλλου).
Η πρόβλεψη ίδρυσης δύο επιπλέον Γραφείων (Αρχιτεκτονικόν και Κληροδοτημάτων) φαίνεται ότι δεν πραγμα¬τοποιήθηκε. Ως προϊστάμενοι των έξι πρώτων Γραφείων ορίζονται τμηματάρχες πρώτης ή δευτέρας τάξεως, ενώ για το έβδομο Γραφείο προβλέπεται προϊστάμενος με βαθμό γραμματέως πρώτης ή δευτέρας τάξεως. Η διεκπεραίωση των υποθέσεων κάθε Γραφείου ανατίθεται σε γραμματείς ή γραφείς πρώτης ή δευτέρας τάξεως, επίσης. Στο προσωπικό της Διευθύνσεως περιλαμβάνονται, ακόμη, τρεις κλητήρες, ένας αρχικλητήρας, ένας καθαριστής και ένας οδηγός του υπηρεσιακού αυτοκινήτου.
Τη διεύθυνση των υπηρεσιών των Γραφείων ανέλαβαν, κατά την πρόβλεψη του διατάγματος, δημόσιοι υπάλληλοι με ειδική σχέση με την αντίστοιχη υπηρεσία. Τέτοιοι ήταν ο επιθεωρητής Δημοτικής Εκπαιδεύσεως, Δημοσθένης Ανδρεάδης, ο γενικός επιθεωρητής της 10ης εκπαιδευτικής περιφερείας, Ιωάννης Χαντέλης, και ο βοηθός γενικού επιθεωρητή Θεσσαλονίκης, Ιωσήφ Λαζάρου, οι οποίοι ανέλαβαν τη διεύθυνση των Γραφείων Δημοτικής Εκπαιδεύσεως, Μέσης Εκπαιδεύσεως και Αρχείων και Πρωτοκόλλου, αντιστοίχως . Τη διεύθυνση των άλλων Γραφείων ανέλαβαν ο Πέτρος Μανουσάκης (Θρησκευμάτων) και ο έφορος Αρχαιοτήτων Μακεδονίας, Γεώργιος Οικονόμου (Αρχαιοτήτων και Καλών Τεχνών). Χρέη ιδιαιτέρου γραμματέως του συμβούλου (με βαθμό υπουργικού γραμματέως πρώτης τάξεως) ανέλαβε αρχικά ο λογοτέχνης Πλάτων Ροδοκανάκης και από τον Δεκέμβριο του 1916 ο Γεώργιος Δερλής. Η λογιστική υπηρεσία της Διευθύνσεως ανατέθηκε στον Χρίστο Βαλιάντζα.

Διοίκηση της Εκπαίδευσης στην επικράτεια της Προσωρινής Κυβέρνησης
Η Ανωτάτη Διεύθυνσις Δημοσίας Εκπαιδεύσεως είχε να διαχειρισθεί την εκπαίδευση περιοχών, η πλειονότητα των οποίων ανήκε στις λεγόμενες “Νέες Χώρες”, όσες δηλαδή ενσωματώθηκαν στο ελληνικό κράτος μετά το 1912. Η αφομοίωση του εκπαιδευτικού συστήματος αυτών των χωρών - η διαχείριση και ο έλεγχος του οποίου αποτελούσαν πριν από την προσάρτηση αρμοδιότητες της κοινοτικής αυτοδιοίκησης - από το συγκεντρωτικό σύστημα του Ελληνικού Βασιλείου υπήρξε μια σχετικά μακρόχρονη διαδικασία, η οποία φαίνεται ότι ολοκληρώθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1930.
Η σταδιακή ενσωμάτωση της κοινοτικής εκπαίδευσης στην κρατική διοίκηση είχε ως προφανή στόχο την ήπια προσαρμογή σε νέα δεδομένα ενός εκπαιδευτικού συστήματος το οποίο ως προς τη δομή και λειτουργία του παρουσίαζε σημαντικές διαφορές από το αντίστοιχο σύστημα που ίσχυε στην Παλαιά Ελλάδα. Έτσι, κατά την διετία 1912-1914 διατηρήθηκαν αμετάβλητες οι δομές της προηγούμενης περιόδου, χωρίς διαφοροποίηση στη λειτουργία των σχολείων. Η εκπαιδευτική αφομοίωση άρχισε ουσιαστικά με τις νομοθετικές πρωτοβουλίες του 1914, με τις οποίες σηματοδοτήθηκε η παρεμβατική πολιτική του κράτους στα εκπαιδευτικά πράγματα των Νέων Χωρών, καθώς και η προσπάθεια σύζευξης κοινοτικών και κρατικών αρμοδιοτήτων στη διαχείριση της εκπαίδευσης.
Η διοίκηση που άσκησε η Ανωτάτη Διεύθυνσις Δημοσίας Εκπαιδεύσεως στην εκπαίδευση των υπό τη δικαιοδοσία της Προσωρινής Κυβέρνησης χωρών στηρίχθηκε στην εφαρμογή νόμων και διαταγμάτων τα οποία ίσχυαν από το 1914 και στόχευαν στην καθιέρωση ομοιόμορφου διοικητικού συστήματος στην εκπαίδευση του κράτους. Τα σχετικά νομοθετήματα είναι τα εξής:
(1) Ο Νόμος 240 «Περί διοικήσεως της Δημοτικής και Μέσης Εκπαιδεύσεως» της 16ης-4-1914, ΦΕΚ 97/16-4-1916, και το Βασιλικό Διάταγμα της 28ης-5-1914, ΦΕΚ 148/5-6-1914, με το οποίο τέθηκαν σε ισχύ στις εκπαιδευτικές περιφέρειες των Νέων Χωρών τα Διατάγματα της 30ης-4-1914 και 19ης-5-1914 «Περί ισχύος διατάξεων του Νόμου 240 περί διοικήσεως της Δημοτικής και Μέσης Εκπαιδεύσεως»
(2) Το Βασιλικό Διάταγμα «Περί επεκτάσεως των ισχυόντων νόμων και Β. Διαταγμάτων περί διδακτικών βιβλίων εις τας γενικάς διοικήσεις Μακεδονίας, Ηπείρου, Κρήτης, των νήσων του Αιγαίου και την διοίκησιν Σάμου» της 23ης -7-1914, ΦΕΚ 208/26-7-1914
(3) Το Βασιλικό Διάταγμα «Περί του προσωπικού των σχολείων της Δημοτικής και Μέσης Εκπαιδεύσεως των Νέων Χωρών κλπ» της 19ης-8-1914, ΦΕΚ 234/21-8-1914, και το Βασιλικό Διάταγμα “Περί επεκτάσεως της σχολικής νομοθεσίας και εις τας νέας χώρας” της 31ης-10-1914, ΦΕΚ 320/8-11-1914.
(4) Τα Βασιλικά Διατάγματα «Περί κατανομής των Δημοτικών Σχολείων της Νέας Ελλάδος εις εκπαιδευτικάς περιφερείας» και «Περί υπαγωγής των εκπαιδευτικών περιφερειών των Δημοτικών Σχολείων εις την δικαιοδοσίαν των γενικών επιθεωρητών» της 16ης-8-1914, ΦΕΚ 234/21-8-1914, καθώς και το Βασιλικό Διάταγμα «Περί κατανομής εις εκπαιδευτικάς περιφερείας των σχολείων της Μέσης Εκπαιδεύσεως» της 11ης-6-1914, ΦΕΚ159/13-6-1914.
(5) Ο Νόμος 402 «Περί κυρώσεως του από 19 Αυγούστου ε.έ. Β. Δ. «περί του προσωπικού των σχολείων της Δημοτικής και Μέσης Εκπαιδεύσεως των Νέων Χωρών» της 17ης-11-1914, ΦΕΚ 348/25-11-1914, και το Βασιλικό Διάταγμα «Περί κωδικοποιήσεως εις εν ενιαίον κείμενον νόμου των διατάξεων του Νόμου 402 και του διά τούτου κυρωθέντος Β. Δ. Της 19ης Αυγούστου 1914» της 17ης-2-1915, ΦΕΚ 79/23-2-1915.
(6) Ο Νόμος 577 «Περί προσαυξήσεων του μισθού και συντάξεως των εν ταις Νέαις Χώραις λειτουργών της Εκπαιδεύσεως κλπ» της 31ης-12-1914, ΦΕΚ 19/15-1-1915.
(7) Ο Νόμος 568 «Περί διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσης εν Οθωμανικοίς και Ισραηλιτικοίς σχολείοις των Νέων Χωρών» της 31ης-12-1914, ΦΕΚ 15/12-1-1915.
Η εποπτεία δημοτικής και μέσης εκπαίδευσης ασκήθηκε σύμφωνα με τα προβλεπόμενα από τον Νόμο 240, ο οποίος άλλαξε οριστικά το καθεστώς λειτουργίας των σχολείων στις Νέες Χώρες: Όργανα εποπτείας ήταν ο Σύμβουλος (υπουργός), το Εκπαιδευτικό Συμβούλιο, τα Εποπτικά Συμβούλια, οι Γενικοί Επιθεωρητές, οι Επιθεωρητές Δημοτικής Εκπαίδευσης και οι Διευθυντές των σχολείων. Με το Διάταγμα 158/10-10-1916 της Προσωρινής Κυβέρνησης συγκροτήθηκε το Εκπαιδευτικό Συμβούλιο. Πρόεδρος του συμβουλίου ορίσθηκε ο Δημήτρης Γληνός, ενώ προσωρινά καθήκοντα συμβούλου ανέλαβαν οι γενικοί επιθεωρητές Κ. Χελιουδάκης, Εμ. Δαυίδ και Κ. Γ. Παπαδάκης (Διάταγμα 1046/31-12-1916). Το Διάταγμα 301/28-10-1916 όριζε, εξάλλου, τη σύνθεση των εποπτικών συμβουλίων, τα οποία λειτούργησαν στις έδρες των αντίστοιχων περιφερειών δημοτικών σχολείων με πρόεδρο των συνεδριάσεων τον αρμόδιο επιθεωρητή. Λόγω των έκτακτων περιστάσεων, δεν τηρήθηκε πάντα η προβλεπόμενη διαδικασία στη λήψη των αποφάσεων, αφού επείγουσες ανάγκες επέβαλαν την ταχύτερη κάλυψή τους από τοπικά διοικητικά στελέχη (αντιπροσώπους της κυβέρνησης, νομάρχες), οι αποφάσεις των οποίων συχνά δεν επικυρώνονταν ούτε δημοσιεύονταν στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.
Ως προς τους τύπους και τη λειτουργία των σχολείων δημοτικής και μέσης εκπαίδευσης τηρήθηκε η πρόβλεψη του Διατάγματος της 19ης -8-1914, το οποίο διατήρησε την υπάρχουσα μορφή των σχολείων των Νέων Χωρών παρέχοντας, όμως, δυνατότητα μεταρρύθμισής τους κατά τους ισχύοντες νόμους του ελληνικού κράτους. Οι παρεμβάσεις της Ανωτάτης Διευθύνσεως Δημοσίας Εκπαιδεύσεως στη δημοτική εκπαίδευση υπήρξαν προς αυτή την κατεύθυνση (αναγνώριση, ίδρυση, κατάργηση, προαγωγή και υποβιβασμός σχολείων) με στόχο την επικράτηση δύο τύπων δημοτικών σχολείων, κοινών/τετραταξίων και πλήρων/εξαταξίων, καθώς και την ορθολογική χωροταξική κατανομή τους. Ανάλογες παρεμβάσεις έγιναν και στη μέση εκπαίδευση, στην οποία δύο ήταν τα επικρατούντα σχήματα σπουδών: 3/τάξιο ελληνικό σχολείο και 4/τάξιο γυμνάσιο ή 6/τάξιο γυμνάσιο και ημιγυμνάσιο (μη ολοκληρωμένος τύπος 6/ταξίου γυμνασίου). Η επαγγελματική εκπαίδευση μέσης βαθμίδας περιλάμβανε εμπορικές ή άλλου είδους σχολές, αστικές σχολές (6/τάξιο δημοτικό με επιπλέον τάξεις ελληνικού σχολείου ή εμπορικής σχολής), διδασκαλεία αρρένων και θηλέων και ανώτερα παρθεναγωγεία, σε κάποιες περιπτώσεις γυμνασιακά. Διαφαινόμενη τάση μεταρ-ρύθμισης του εκπαιδευτικού συστήματος ήταν να επικρατήσει ο τύπος του 6/ταξίου γυμνασίου και να αντικατασταθούν τα υπάρχοντα παρθεναγωγεία με αστικά σχολεία θηλέων. Η τάση αυτή καταγράφεται, για παράδειγμα, στην προσπάθεια της Ανωτάτης Διευθύνσεως Δημοσίας Εκπαιδεύσεως να εναρμονίσει γνωστά ιδιωτικά εκπαιδευτήρια της Θεσσαλονίκης με το νέο εκπαιδευτικό σχήμα. Έτσι, το Πρότυπο Παρθεναγωγείο Στεφάνου Νούκα-Αγλαϊας Σχινά, με τη νέα άδεια λειτουργίας που εξασφάλισε τον Νοέμβριο του 1916, απέκτησε στο εξής διακριτές εκπαιδευτικές βαθμίδες: νηπιαγωγείο, πλήρες (6/τάξιο) δημοτικό σχολείο και 3/τάξιο αστικό σχολείο θηλέων.
Η διαχείριση της εκπαίδευσης στις Νέες Χώρες αφορούσε και την εποπτεία των ετερόθρησκων σχολείων (μουσουλμανικών και ισραηλιτικών). Ο έλεγχος που ασκήθηκε σε τέτοια σχολεία στόχευε στην προσαρμογή της λειτουργίας τους στους ισχύοντες κανόνες (κτηριακή επάρκεια, συνθήκες υγιεινής, ωράρια). Ως εκ τούτου, αρκετά ισραηλιτικά σχολεία της Θεσσαλονίκης δεν αναγνωρίσθηκαν, αφού δεν πληρούσαν τους απαιτούμενους όρους λειτουργίας. Πολλά από τα αναγνωρισμένα σχολεία συντηρούνταν από εύπορους Ισραηλίτες ή ισχυρές οργανώσεις και, ως εκ τούτου, είχαν καλύτερη οργάνωση και ευρύτερο πρόγραμμα σπουδών. Μεγαλύτερη ακτινοβολία, ήδη από τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα, είχαν τα σχολεία που είχε ιδρύσει ή απλώς συντηρούσε η Alliance Israelite Universelle: Νηπιαγωγείο, δημοτικές σχολές αρρένων και θηλέων, ανώτερο παρθεναγωγείο, κατώτερες επαγγελματικές σχολές αρρένων και θηλέων και εμπορικές σχολές. Άλλα σχολεία, όπως η ισραηλιτική σχολή της Χίου, έπαυσαν τη λειτουργία τους, ίσως και για ανεπάρκεια μαθητικού δυναμικού. Ιδιαίτερη μέριμνα λήφθηκε για διδασκάλους/διδασκάλισσες της ελληνικής γλώσσας σε ετερόθρησκα σχολεία (ωράρια, αργίες), η διδασκαλία της οποίας σε αυτά ήταν υποχρεωτική, στο πλαίσιο της ενεργούμενης εκπαιδευτικής και γλωσσικής αφομοίωσης των Νέων Χωρών (Νόμος 568/1914). Η ίδια ρύθμιση εφαρμόσθηκε και για την εκπαίδευση των βλαχοφώνων με την απόσπαση διδασκάλων από την Παλαιά Ελλάδα σε όσα σχολεία λειτουργούσαν κατά τους θερινούς μήνες σε τόπους θερινής διαμονής βλαχοποιμένων (Βέρμιο, Γρεβενά). Η Ανωτάτη Διεύθυνση Δημοσίας Εκπαιδεύσεως αντιμετώπισε το πρόβλημα καταβολής καθυστερούμενων μισθών εκπαιδευτικών αυτής της κατηγορίας ή νέων αποσπάσεων.
Σοβαρότερο ήταν το πρόβλημα εκπαίδευσης των σλαβόφωνων χριστιανικών πληθυσμών της Μακεδονίας, η οποία αποτέλεσε άλλωστε τον κύριο στόχο της αφομοίωσης των Νέων Χωρών. Η κυριότερη δυσχέρεια της αφομοίωσης φαίνεται ότι ήταν η μη προσέλευση σλαβόφωνων μαθητών στα ελληνικά σχολεία που αντικατέστησαν όσα σχολεία της Εξαρχίας λειτουργούσαν πριν από την ενσωμάτωση. Το πρόβλημα είναι προφανές ότι εντάθηκε στις συνθήκες πολέμου που επικρατούσαν στη Μακεδονία κατά την περίοδο της Προσωρινής Κυβέρνησης Θεσσαλονίκης, εν όψει μάλιστα της σερβικής ή βουλγαρικής προπαγάνδας που είχε την ευκαιρία να αναπτυχθεί σε επίμαχες περιοχές τότε. Παρά τα προτεινόμενα από στελέχη της εκπαίδευσης μέτρα, στην πράξη φαίνεται ότι εφαρμόσθηκε ο έλεγχος γονέων για την τακτική φοίτηση των παιδιών τους στο ελληνικό σχολείο, όσο μπορούσε, βέβαια, αυτός να επιτευχθεί στο χάος που δημιούργησε ο πόλεμος και ο διχασμός.
Σε τέτοιες συνθήκες η δυσλειτουργία των σχολείων αποτέλεσε τον κανόνα στα εκπαιδευτικά πράγματα και όχι το αντίθετο. Η Προσωρινή Κυβέρνηση Θεσσαλονίκης είχε να αντιμετωπίσει, καταρχήν, την καταστροφή, την επίταξη των διδακτηρίων για στρατιωτικούς σκοπούς ή την κατάληψή τους από πρόσφυγες. Η κυριότερη, όμως, δυσχέρεια στην εκπαιδευτική λειτουργία ήταν η έλλειψη προσωπικού. Πολλοί εκπαιδευτικοί, κυρίως από την Παλαιά Ελλάδα, από φόβο, αδυναμία μετακίνησης ή άρνηση να υπηρετήσουν το νέο καθεστώς δεν επέστρεψαν στις θέσεις τους. Άλλοι εγκατέλειψαν τις θέσεις τους για παρόμοιους λόγους. Σε κάποιες περιπτώσεις η «αντίδραση» στο Κίνημα της Θεσσαλονίκης είχε ως συνέπεια ανακρίσεις, προφυλακίσεις ή εκτοπισμούς και αστυνομική επιτήρηση των αντιφρονούντων. Κενές θέσεις προκάλεσε, επίσης, η επιστράτευση ήδη υπηρετούντων εκπαιδευτικών. Στα σχολεία της Φλώρινας και της Καστοριάς, που αποτελούσαν πεδίο πολεμικών επιχειρήσεων το Φθινόπωρο του 1916, η διάλυση δεν ήταν δυνατό να αποφευχθεί. Σοβαρότερη ήταν η δυσλειτουργία των σχολείων στοιχειώδους βαθμίδας, στα οποία, εκτός άλλων λόγων, η έλλειψη διδασκάλων με προσόντα και οι συνεχιζόμενες παραιτήσεις πολλών από αυτούς για λόγους οικονομικής δυσπραγίας δημιούργησαν δυσαναπλήρωτα κενά. Σε περιφέρειες με σλαυόφωνους, κατά κανόνα, οικισμούς (Γιαννιτσά, Κιλκίς, Λαγκαδάς, Έδεσσα, Φλώρινα και Καστοριά) το πρόβλημα δυσχέραινε σοβαρά την επιδιωκόμενη γλωσσική και εθνική αφομοίωση.
Όλα αυτά τα προβλήματα επιχείρησε να λύσει το Διάταγμα 250/28-10-1916 (Φ.22 Εφημερίδας Κυβερνήσεως, τεύχος Α΄, 1917) «περί των λειτουργών της δημοτικής και μέσης εκπαιδεύσεως». Προκρίθηκαν τα εξής μέτρα που στόχευαν στην άμεση αντιμετώπιση των δυσχερειών: (1) απόλυση όσων εκπαιδευτικών δεν επέστρεφαν στις θέσεις τους εντός εικοσαημέρου (2) τοποθέτηση εκπαιδευτικών από βουλγαρο-κρατούμενες περιοχές (Σέρρες, Δράμα, Καβάλα) σε κενές θέσεις άλλων εκπαιδευτικών περιφερειών (3) προσωρινή τοποθέτηση υποδιδασκάλων σε κενές θέσεις πλήρων δημοτικών σχολείων˙ διορισμός νηπιαγωγών σε κενές θέσεις κοινών δημοτικών σχολείων, κυρίως στους ξενόφωνους οικισμούς˙ παροχή του δικαιώματος του διδασκάλου εν ανάγκη και σε όσους δεν πληρούσαν τα προβλεπόμενα από τον νόμο προσόντα. Το ίδιο μέτρο προκρίθηκε και για την κάλυψη θέσεων επιθεωρητών δημοτικών σχολείων στις ίδιες περιοχές (σλαυόφωνες) που για πολιτικούς λόγους είχαν ανάγκη διαρκούς εποπτείας. Συνήθης πρακτική για την κάλυψη αναγκών του σχολικού προγράμματος ήταν, επίσης, η ανάθεση πρόσθετης διδασκαλίας μαθημάτων σε εκπαιδευτικούς ανήκοντες στο ενεργό δυναμικό των σχολείων, η μείωση των κανονικών ωρών διδασκαλίας και οι προσωρινοί διορισμοί σε θέσεις στρατευμένων εκπαιδευτικών.
Η Ανωτάτη Διεύθυνση Δημοσίας Εκπαιδεύσεως ήταν αναγκασμένη να αντιμετωπίσει και άλλα προβλήματα, τρέχοντα ή έκτακτα, τα οποία δυσχέραιναν την ήδη προβληματική λειτουργία των σχολείων. Διακοπή λειτουργίας λόγω επιδημιών, μεταφορά μαθητών από σχολεία με προσωρινή ή οριστική παύση λειτουργίας σε άλλα, υποδοχή προσφύγων μαθητών ή παιδιών διωκόμενων οικογενειών από το βασιλικό καθεστώς του κράτους των Αθηνών σε σχολεία της επικράτειας της Προσωρινής Κυβέρνησης, απαλλαγή μαθητών γυμνασίων ειδικών κατηγοριών από την καταβολή των εκπαι¬δευτικών τελών, συμφωνία με βιβλιοπώλες από την Αθήνα για κυκλοφορία βιβλίων δημοτικής εκπαίδευσης στις Νέες Χώρες ήταν αποφάσεις που λήφθηκαν για τη θεραπεία αντίστοιχων προβλημάτων.
Οξύ ήταν και το πρόβλημα αντιμετώπισης των σχολικών δαπανών όχι μόνο τρεχουσών, αλλά και κεκλεισμένων χρήσεων˙ τις τελευταίες ήταν αδύνατο να συμπεριλάβει η κυβέρνηση στον προϋπολογισμό του 1917. Οι υφιστάμενες εφορείες ή επιτροπές φαίνεται ότι έδειξαν ολιγωρία στην επιβαλλόμενη από τον Νόμο 402/1914 υποχρέωση είσπραξης των συνήθων σχολικών πόρων και καταβολής τους στο Δημόσιο Ταμείο. Αυτό τουλάχιστον καταγράφηκε σε εκθέσεις των προέδρων εφορειών σχολείων της Δυτικής Μακεδονίας και των νησιών του Αιγαίου προς τον σύμβουλο, Γεώργιο Αβέρωφ, στις αρχές του 1917. Έτσι, οι σχολικές δαπάνες από τον Αύγουστο του 1914 μέχρι και το 1917 βάρυναν σχεδόν αποκλειστικά το κράτος. Οι μισθοί των εκπαιδευτικών, που αποτελούν την κυριότερη εκπαιδευτική δαπάνη, καταβάλλονταν για το σχολικό έτος 1916-17 από τα οικεία ταμεία με εντάλματα πληρωμών. Προβλήματα δημιουργήθηκαν στην καταβολή των μισθών εκπαιδευτικών με οργανική θέση σε σχολεία των βουλγαροκρατούμενων περιοχών ή της ουδετέρας ζώνης λόγω δυσκαμψίας των λογιστικών υπηρεσιών, δυστροπίας των ταμιών ή και άρνησής τους να υπηρετήσουν το καθεστώς. Παρόμοια προβλήματα δημιουργήθηκαν και στη μισθοδοσία των καθηγητών των Ιερών, λόγω άρνησης του Εκκλησιαστικού Ταμείου να μισθοδοτήσει υπαλλήλους του κράτους της Θεσσαλονίκης. Ωστόσο, η κυβέρνηση έλαβε μέριμνα για τη μισθοδοσία των προσχωρούντων από την Παλαιά Ελλάδα υπαλλήλων (Διατάγματα 628/25-11-1916 και 2/3-1-1917) και τήρησε απαρεγκλίτως τις σχετικές με τις διαβαθμίσεις και τη μισθολογική εξομοίωση των εκπαιδευτικών των Νέων Χωρών διατάξεις (αυξήσεις λόγω πενταετιών, συνταξιοδοτικά δικαιώματα και αντίστοιχες κρατήσεις). Παράλληλα, συγκέντρωνε και σωρεία αιτήσεων για δίκαιες αυξήσεις των γλίσχρων, κατά γενική ομολογία, μισθών, οι οποίοι είχαν υποβαθμισθεί λόγω της γενικής ανόδου των τιμών που προκάλεσε ο πόλεμος. Οι εκπαιδευτικοί της Θεσσαλονίκης ήταν περισσότερο ευνοημένοι, αφού λάμβαναν το χορηγούμενο στους πολιτικούς υπαλλήλους της πόλης επίδομα.
Η πρωτοπορία της Κυβέρνησης Θεσσαλονίκης έχει καταγραφεί στην καθιέρωση, για πρώτη φορά, της χρήσης της δημοτικής γλώσσας στα βιβλία της στοιχειώδους εκπαίδευσης. Συγκεκριμένα, το Διάταγμα 2585 της 14ης-5-1917, άρθρο 5 (Φ. 96/30-5-1917, τεύχος Α΄) προέβλεπε ότι «Τα διά τας τέσσερας πρώτας τάξεις των Δημοτικών Σχολείων προοριζόμενα αναγνωστικά, ως και τα βιβλία των αριθμητικών ασκήσεων διά την γ΄, δ΄, ε΄και στ΄τάξιν των αυτών Σχολείων, οφείλουσι να είναι γεγραμμένα εις την κοινήν ομιλουμένην (δημοτικήν) γλώσσαν, απηλλαγμένην παντός αρχαϊσμού ή ιδιωτισμού». Το μέτρο, βέβαια, αφορούσε το προσεχές σχολικό έτος και επρόκειτο λίγα χρόνια αργότερα να αρθεί, όταν η αντίπαλη των βενιζελικών παράταξη απέσυρε τα ήδη εγκεκριμένα και χρησιμοποιούμενα νέα βιβλία ακολουθώντας τη σύσταση της αρμόδιας επιτροπής «να εκβληθώσι πάραυτα εκ των σχολείων και καώσι »!

Η επιτροπή σχηματίστηκε στο οχυρωμένο νησάκι Γραμπούσα της δυτικής Κρήτης μετά την κατάληψή του από το εκστρατευτικό σώμα των Ε. Αντωνιάδη και Δ. Καλλέργη τον Αύγουστο του 1825, προκειμένου να διατηρηθεί στην Κρήτη μια επαναστατική εστία

Στην αρμοδιότητα του γραφείου ανήκει η τρέχουσα παρακολούθηση και ενημέρωση του Προέδρου της Δημοκρατίας για όλα τα σχετιζόμενα με τις διεθνείς σχέσεις θέματα και η προετοιμασία των επισκέψεων του Προέδρου στο εξωτερικό. Επίσης η οργάνωση εκδηλώσεων και η ρύθμιση κάθε θέματος εθιμοτυπίας σχετικά με τις επαφές του Προέδρου με Αρχηγούς ξένων Κρατών, με ξένους επισήμους, το Διπλωματικό Σώμα, διεθνείς οργανώσεις και ελληνικά ιδρύματα, οργανώσεις και ομογενείς του εξωτερικού.

[πηγή: http://www.presidency.gr/organosi-leitourgia/armodiothtes-grafeion/]

Στην αρμοδιότητα του γραφείου ανήκουν όλα τα θέματα του προσωπικού, ο συντονισμός και η εποπτεία των διαχειριστικών ζητημάτων της Προεδρίας της Δημοκρατίας, η τήρηση του γενικού πρωτοκόλλου καθώς και η εποπτεία των κτιρίων και εγκαταστάσεων της Προεδρίας της Δημοκρατίας.

[πηγή: http://www.presidency.gr/organosi-leitourgia/armodiothtes-grafeion/]

1909: Γεννήθηκε στο Ρέθυμνο.

1928: Πρώτη εμφάνιση στα γράμματα με το έργο του Στρατιώτες.

1935: Διδακτορικό από τη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, με τη διατριβή Ο Γκρέκο στην Κρήτη και την Ιταλία.

1937-1941: Διευθυντής της Διεύθυνσης Γραμμάτων και Καλών Τεχνών του Υπουργείου Παιδείας.

1938: Εξέδωσε το πεζογράφημα Το Χρονικό μιας Πολιτείας.

1939: Κυκλοφόρησε η νουβέλα του Ο Θάνατος του Μέδικου κοσμημένο με ξυλογραφίες του Γιάννη Κεφαλλινού.

1939-1974: Καθηγητής Ιστορίας και επιστήμης της Τέχνης της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών.

1941: Εξέδωσε τη μονογραφία Ο Γκρέκο στη Ρώμη.

1945: Παντέρμη Κρήτη. Χρονικό του Σηκωμού του ΄66.

1948: Εκδόθηκε Ο Κρητικός - Το Δέντρο, πρώτο βιβλίο της μυθιστορηματικής τριλογίας με τίτλο Ο Κρητικός.

1952: Το θεατρικό έργο Το Ιερό Σφάγιο.

1958: Βραβείο Δοκιμίου της Ομάδας των Δώδεκα για την πραγματεία Ο Ποιητής και το Ποίημα της Οδύσσειας.

1959: Εκδόθηκε Ο ήλιος του Θανάτου. Για το έργο αυτό τιμήθηκε με το Α΄ Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος.

1962: Έλαβε το Α΄ Κρατικό Βραβείο Θεάτρου για το θεατρικό έργο Το Ηφαίστειο.

1965: Δημοσίευσε σχολιασμένα τα Τετρακόσια γράμματα του Καζαντζάκη στον Πρεβελάκη.

1967: Αποποιήθηκε την εκλογή του ως μέλους της Ακαδημίας Αθηνών.

1972: Αρνήθηκε να δεχτεί το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας.

1973: Κυκλοφόρησε παράνομα το λυρικό έπος Ο Νέος Ερωτόκριτος.

1977: Έλαβε το Αριστείο Γραμμάτων και εκλέγεται μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.

1984: Επίτιμος διδάκτορας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης.

1985: Έλαβε τον τίτλο του 'Αρχοντος διδασκάλου του Γένους από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Δημήτριο.

1986: Πέθανε στην Αθήνα.

1986: Μεταθανάτια εκδόθηκε συλλογή με παλιές μελέτες του υπό τον τίτλο Δείχτες Πορείας.

1993: Το Πανεπιστήμιο Κρήτης παράλαβε τη βιβλιοθήκη και το αρχείο του.

Γεννήθηκε το 1909 στο Ρέθυμνο της Κρήτης, όπου και έζησε τα μαθητικά του χρόνια. Ήταν γόνος ιστορικής οικογένειας των Πρεβέληδων-Πρεβελάκηδων τα μέλη της οποίας υπήρξαν ονομαστοί ιερωμένοι, αγιογράφοι, δάσκαλοι, οπλαρχηγοί και μάρτυρες στον απελευθερωτικό αγώνα της Κρήτης στην προσπάθειά της να αποτινάξει τον τουρκικό ζυγό. Σπούδασε νομικά και φιλοσοφία στη Φιλοσοφική σχολή της Αθήνας (1925-1930), οπότε συνδέθηκε και με τον συμπατριώτη του Νίκο Καζαντζάκη, και κατόπιν ιστορία της τέχνης και αισθητική στο πανεπιστήμιο της Σορβόννης (1930-1932). Το 1928 εξέδωσε την πρώτη του ποιητική συλλογή Στρατιώτες. Τη διδακτορική του διατριβή εκπόνησε στο πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης με τίτλο Ο Γκρέκο στην Κρήτη και την Ιταλία (1935). Από το 1937 ως το 1941 (οπότε παύθηκε από την κυβέρνηση Κατοχής) διετέλεσε διευθυντής Καλών Τεχνών του υπουργείου Παιδείας, ενώ από το 1939 κατέλαβε την έδρα της Ιστορίας και Επιστήμης της Τέχνης στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών στην Αθήνα, όπου δίδαξε ως το 1974. Το 1977 εξελέγη τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Ως μυθιστοριογράφος, ποιητής, θεατρικός συγγραφέας, δοκιμιογράφος και μεταφραστής αναγνωρίσθηκε και τιμήθηκε για το έργο του, μέρος του οποίου μεταφράστηκε σε πολλές ευρωπαϊκές γλώσσες. Πέθανε στην Αθήνα το 1986.
Πεζογραφία
Χρονικό μιας Πολιτείας (1938), Παντέρμη Κρήτη, Χρονικό του Σηκωμού του 66 (1945), Κρητικός (τριλογία: Το δέντρο [1948], Η πρώτη λευτεριά [1949], και Η Πολιτεία [1950]), Οι δρόμοι της δημιουργίας (τριλογία: Ο ήλιος του θανάτου [1959], Η κεφαλή της Μέδουσας [1963] και Ο άρτος των Αγγέλων [1966]), Ερημίτες και αποσυνάγωγοι (ανολοκλήρωτη τριλογία: Αντίστροφη μέτρηση [1969] και Ο άγγελος στο πηγάδι. Μια μεγαλοβδομάδα [1970]).
Ποίηση
Η γυμνή ποίηση (1939), Η πιο γυμνή ποίηση (1941), Νέος Ερωτόκριτος (1973 παράνομη έκδοση, 1978² και 1985³ σε οριστική μορφή).
Θεατρικά έργα
Η αρρώστια του αιώνα (τριλογία: Το ιερό σφάγιο [1952], Ο Λάζαρος [1954] και Τα χέρια του ζωντανού Θεού [1955]). Το ηφαίστειο (1962, Α΄ Κρατικό Βραβείο Θεάτρου), Το χέρι του σκοτωμένου (1971), Δύο κρητικά δράματα (Η δεύτερη εντολή και Το τρελό αίμα [1974]) και η κωμωδία Μουσαφιραίοι στο Στεπαντσίκοβο (1972, διασκευή από διήγημα του Ντοστογιέφσκι).
Μελέτες
Ο ποιητής και το ποίημα της Οδύσσειας (1958), Τετρακόσια γράμματα του Καζαντζάκη στον Πρεβελάκη (1965), Ο ποιητής Γιάννης Ρίτσος. Συνολική θεώρηση του έργου του (1981), Άγγελος Σικελιανός (1985) και Δείχτες πορείας (1986, συλλογή με παλαιότερα κείμενά του που κυκλοφόρησε λίγο μετά το θάνατό του).
Μετέφρασε Ιταλούς, Γάλλους και Ισπανούς θεατρικούς συγγραφείς (Καλντερόν, Μοντερλάν, Μολιέρο) καθώς και τη Μήδεια και τις Βάκχες του Ευριπίδη. Σε κάποιες μεταφράσεις που δημοσίευσε την περίοδο της Δικτατορίας χρησιμοποίησε το ψευδώνυμο Π. Βερνάρδος.
Έλαβε τις εξής διακρίσεις και βραβεία: Διεθνές βραβείο Herder (1974), Βραβείο Δοκιμίου (1959, από την Ομάδα των Δώδεκα), Α΄ Κρατικό βραβείο Μυθιστορήματος (1960), Αριστείο Γραμμάτων της Ακαδημίας Αθηνών (1977), τον τίτλο του επίτιμου διδάκτορα των Πανεπιστημίων Αθηνών (1982) και Κρήτης (1984) καθώς και του «άρχοντος διδασκάλου του Γένους» (1985).
[Βιβλιογραφικές πηγές: Στυλιανός Αλεξίου, «Πρεβελάκης, Παντελής», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, τόμ. 8, Εκδοτική Αθηνών· Μανώλης Γιαλουράκης, «Πρεβελάκης Παντελής», Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, τόμ. 11, Χάρη Πάτση· Στυλιανός Αλεξίου, «Παντελής Πρεβελάκης», Νέα Εστία 166/1828 (Δεκέμβριος 2009) 971-977].
Η «Στέγη Καλών Τεχνών και Γραμμάτων» ιδρύθηκε το 1938 με την εποπτεία του υπoυργείου Παιδείας, για την προαγωγή των γραμμάτων και της ελληνικής τέχνης. Αναλυτικότερα οι σκοποί της ήταν: δημιουργία εντευκτηρίου για τους λογοτέχνες και τους καλλιτέχνες, οργάνωση εκθέσεων ζωγραφικής, διαλέξεων και συναυλιών, καλλιέργια πνευματικών και καλλιτεχνικών σχέσεων με ανάλογες οργανώσεις του εξωτερικού, έκδοση διαφόρων δελτίων και δημοσιευμάτων, οργάνωση έκθεσης και καταστήματος ελληνικού λογοτεχνικού βιβλίου και τέλος σύσταση βιβλιοθήκης και αναγνωστηρίου.
Η διοίκησή του αποτελείτο από συμβούλιο διορισμένο από το υπουργείο Παιδείας και τελούσε υπό τη διεύθυνση του διευθυντή εικαστικών τεχνών του τμήματος Καλών Τεχνών του υπουργείου.
[Βιβλιογραφικές πηγές: Σπύρος Τσίρος, «Στέγη Καλών Τεχνών και Γραμμάτων», Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαιδεία, τόμ. Δ΄· Αν Βαρβαρέσος «Υπουργεία-Παιδείας», Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαιδεία, τόμ. Δ΄].

Tο σχολικό έτος 1928-29 ιδρύθηκε ως τριτάξιο, το Πρακτικό Λύκειο Hρακλείου. Tο 1931-32 έγινε εξατάξιο, ενώ καταργήθηκε το σχολικό έτος 1943-44. Διευθυντής του διετέλεσε για πολλά χρόνια ο Eλευθέριος Aλεξίου.

Ο Ζαχαρίας Πρακτικίδης γεννήθηκε το 1784 στο Ηράκλειο Κρήτης και ήταν Ιερομόναχος και διδάσκαλος. Το πραγματικό όνομα της οικογένειάς του ήταν Τσιριγώτης. Το 1822 διορίστηκε γραμματέας της Καγκελαρίας Σφακίων αλλά σύντομα παραιτήθηκε και πήγε στο Ναύπλιο. Διετέλεσε Παραστάτης της Κρήτης στη Β’ και Γ’ Εθνοσυνέλευση. Το 1830 εγκαταστάθηκε στη Σύρο και μετά στην Πάρο, όπου υπηρέτησε ως δάσκαλος στα εκεί σχολεία. Πέθανε το 1845.

Η Πρακτική Γεωργική Σχολή ΠΑΝΑΓΗ ΒΑΛΛΙΑΝΟΥ ιδρύθηκε το 1906 από τη Διαχειριστική Επιτροπή του Κληροδοτήματος Παναγή Α. Βαλλιάνου και προικοδοτήθηκε με ένα κτήμα 140 περίπου στρεμμάτων με κτιριακές εγκαταστάσεις και ετήσια επιχορήγηση από το Κληροδότημα για την κάλυψη των εξόδων λειτουργίας της.
Η Γεωργική Σχολή (τίτλος που συνήθως χρησιμοποιείται από τους Κεφαλονίτες) σκοπό είχε την αρωγή των μικροκαλλιεργητών και των απόρων αγροτών της εποχής εκείνης. Έτσι δημιουργήθηκε πρότυπο σπουδαστήριο για την εκμάθηση σύγχρονων μεθόδων καλλιέργειας της ελιάς και της αμπέλου και εξίσου πρότυπο φυτώριο για τη δωρεάν παροχή οπωροφόρων δέντρων και φυτών.
Στην άνθησή της, κατά την περίοδο του μεσοπολέμου, η Γεωργική Σχολή, με επικεφαλής τον Αυστριακό Γεωπόνο Βρέμετς, εκπαιδεύει περίπου 20 με 25 οικότροφους μαθητές και το κτήμα καλλιεργείται σ' όλη του την έκταση. Ο πόλεμος και στη συνέχεια οι σεισμοί, φέρνουν το τέλος αυτής της περιόδου και ταυτόχρονα στην ιστορική εξέλιξη του αγροτικού τομέα της Κεφαλονιάς.
Η περίοδος που ακολουθεί χαρακτηρίζεται από κοινωνική και οικονομική συρρίκνωση και η Σχολή παραμελημένη και χωρίς στόχους έρχεται αντιμέτωπη με το οριστικό κλείσιμο και διαμελισμό της περιουσίας της.
Στο τέλος της 10ετίας του ΄80 επιδιώκεται από το Κληροδότημα Παναγή Α. Βαλλιάνου η αναγέννηση της Γεωργικής Σχολής, όπου ανά χρονικά διαστήματα παρουσιάζει σημαντικό έργο τόσο στο χώρο των καλλιεργειών, όσο και της αγροτικής εκπαίδευσης.
Η Γεωργική Σχολή δεν περιορίστηκε μόνο στον αγροτικό τομέα, δραστηριοποιήθηκε κοινωνικά και συνεχίζει να το κάνει, είτε διαθέτοντας προσωρινά χώρους της ακίνητης περιουσίας της για κοινωφελή σκοπό, είτε συμβάλλοντας οικονομικά σε ερευνητικό και εκπαιδευτικό επίπεδο.
Η Διοικητική Επιτροπή της Γεωργικής Σχολής που είναι εκλεγμένη από το Κληροδότημα Παναγή Α. Βαλλιάνου με τριετή θητεία, φιλοδοξεί για το μέλλον να δρομολογήσει δράσεις σε τομείς που το περιεχόμενό τους θα συμφωνεί με τις ανάγκες του αγροτικού κλάδου του τόπου και θα ενισχύει περισσότερο από κάθε άλλη φορά τις προϋποθέσεις βιωσιμότητάς της.

Νομικός, φιλικός με δραστηριότητα κατά την Ελληνική Επανάσταση. Γραμματέας του Αλ. Μαυροκορδάτου που επηρέαζε από τη θέση του τα πολιτικά και στρατιωτικά πράγματα στη Ρούμελη. Μετά την απελευθέρωση υπήρξε στέλεχος του αγγλικού κόμματος, προσέφερε τις υπηρεσίες του στο νεοσύστατο κράτος. Επί αντιβασιλείας ορίστηκε γραμματέας της Δικαιοσύνης και μετά την επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843 εργάστηκε για την οργάνωση του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

Λογοτέχνης και μεταφραστής.

Ο Λύσανδρος Πράσινος γεννήθηκε στα Ταταύλα της Κωνσταντινούπολης το 1888, από τον Αλέξανδρο Πράσινο και την Αρετή Κουρτόγλου. Το 1905 αποφοίτησε από το Λύκειο Χατζηχρήστου και σπούδασε Νομικά στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας. Το 1910 άνοιξε δικηγορικό γραφείο στην Πόλη, το οποίο λειτούργησε ως το 1914. Έκτοτε ο Πράσινος εργάστηκε ως καθηγητής γαλλικών και γαλλικής λογοτεχνίας στο Εθνικό Ελληνογαλλικό Λύκειο της Πόλης. Το 1915 παντρεύτηκε την ιταλοελληνικής καταγωγής Βικτορίν Μάσιμο. Απέκτησαν δύο παιδιά, τον Μάριο (1916) και την Gisele (1920), γνωστή στα γαλλικά γράμματα για το λογοτεχνικό της έργο. Από το 1918 ο Πράσινος εξέδιδε τον Λόγο. Διευθυντές του περιοδικού ήταν ο Όμηρος Μπεκές και ο Γιάννης Χαλκούσης. Λίγους μήνες αργότερα ανέλαβε ο ίδιος την διεύθυνση της ύλης, από την οποία παραιτήθηκε το 1922. Στον Λόγο δημοσίευσε σε συνέχειες το μυθιστόρημά του Μια ζωή και την μετάφραση της Θείας Κωμωδίας (Νοέμβριος 1920-Απρίλιος 1921). Μετά την Μικρασιατική καταστροφή εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στη Ναντέρ (Nanterre), προάστιο του Παρισιού. Πέθανε στις 18 Φεβρουαρίου του 1936, εννιά χρόνια μετά το θάνατο της γυναίκας του (1927). Το έργο του Σομάλη, γραμμένο το 1932, δημοσιεύθηκε στα Νεοελληνικά Γράμματα το 1938 (Ιούνιος-Δεκέμβριος).
[Πηγές: Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Αθήνα, Χάρης Πάτσης, 1968, τομ. 11]

Ο Γιώργος Πούπης ξεκίνησε να ασχολείται με τη φωτογραφία κατά τη διάρκεια των σπουδών του στο Μιλάνο, μαθητεύοντας κοντά σε διάσημους φωτογράφους, και από το 1975 εγκαταστάθηκε στο Παρίσι, όπου παρακολούθησε μαθήματα φωτογραφίας και πλαστικών τεχνών.

Φωτογράφισε πόλεις και χωριά, τοπία, αρχαιολογικούς χώρους, βυζαντινά και νεότερα μνημεία, έργα τέχνης και πορτρέτα ανθρώπων. Πραγματοποίησε πολλές ατομικές εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, όπως στο Παρίσι, στο Μιλάνο, στην Αθήνα, στην Πάτρα, στη Σίφνο, αλλά κυρίως στη Θεσσαλονίκη (γκαλερί «Ειρμός», Αγιορειτική Εστία, πολυχώρος «Μύλος», Μουσείο Ύδρευσης Θεσσαλονίκης).

Πολλές από τις δουλειές του έχουν εκδοθεί σε βιβλία:
Παναγία Πορταΐτισσα: Αέναος ευλογία, Ιερά Μονή Ιβήρων, 2002,
Σίφνος: Φως και σκιές στου γλαυκού το γειτόνεμα, Θεσσαλονίκη 2004,
Παπαρούνες: Οι κοκκινοσκουφίτσες του ανέμου, εκδ. Σύγχρονοι Ορίζοντες 2005,
Πρόσωπα, γκαλερί «Ειρμός» 2004,
Εορδαίας εγκώμιον, Επίκεντρο 2008,
Υδάτινοι δρόμοι της Βόρειας Ελλάδας, Εταιρεία Ύδρευσης & Αποχέτευσης Θεσσαλονίκης [2012],
Λίμνες της Βόρειας Ελλάδας, Εταιρεία Ύδρευσης & Αποχέτευσης Θεσσαλονίκης [χ.χ.],
Οι θαυματουργές εικόνες στο περιβόλι της Παναγίας, εκδ. Σύγχρονοι Ορίζοντες 2013,
Λέσβος: Φύση, Παράδοση, Πολιτισμός, Άνθρωποι, εκδ. Tartarouga, Λέσβος [2014],
Ύψωσις, Αγιορειτική Εστία 2020

Ο Ιωάννης Πούμπουρας, γιος του Αντωνίου και της Καλλιόπης, γεννήθηκε στις 17 Μαρτίου 1870 στην Επισκοπή (Πισκοπειό) Κορθίου, στην Άνδρο. Είχε έναν αδελφό, τον Γεώργιο, που πέθανε σε ηλικία 3 ετών. Ο πατέρας του ήταν έμπορος και ιδιοκτήτης βυρσοδεψείου στην Άνδρο. Φοίτησε στο Αλληλοδιδακτικό και το Ελληνικό Σχολείο της Άνδρου. Ολοκλήρωσε την πρώτη τάξη του Γυμνασίου στο Γυμνάσιο Σύρου και συνέχισε στο 2ο Γυμνάσιο Αθηνών. Σπούδασε Ιατρική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και αναγορεύθηκε διδάκτορας το 1890. Χρημάτισε για σύντομο διάστημα βοηθός στην κλινική Καραμήτσα και στη συνέχεια μετέβη στο Παρίσι, όπου παρέμεινε 3 1/2 έτη και ειδικεύθηκε στον κλάδο της Μαιευτικής-Γυναικολογίας. Το 1893 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα και άνοιξε το πρώτο του ιατρείο. Αξίζει να σημειωθεί ότι καθιέρωσε αμέσως μία ημέρα της εβδομάδας κατά την οποία δεχόταν δωρεάν τους απόρους, ενώ προσέφερε δωρεάν τις υπηρεσίες του στις συζύγους των εργατών, πιλοποιών, κουρέων και ξυλουργών. Το 1899 προσελήφθη ως πραγματογνώμων ιατρός της ασφαλιστικής εταιρίας Bulgaria. Το ίδιο έτος εξελέγη δημοτικός σύμβουλος με το ψηφοδέλτιο του Σπ. Μερκούρη και ορίστηκε μέλος των δημοτικών επιτροπών «Ευαγών Οίκων» και «Καθαριότητας και Υγιεινής». Διορίσθηκε μέλος της Επιτροπής του Δημοτικού Θεάτρου Αθηνών (1900) και το 1903 εξελέγη μέλος του Εποπτικού Συμβουλίου στοιχειώδους εκπαιδεύσεως του Νομού Αττικής καθώς και της Νομαρχιακής Επιτροπής για την εξέταση άδειας επαγγέλματος των μαιών (1903). Υπήρξε ιδρυτικό στέλεχος της Πολυκλινικής (1903), στο Μαιευτικό-Γυναικολογικό τμήμα της οποίας υπηρέτησε μέχρι το 1905, χρονιά ιδρύσεως του Δημοτικού Μαιευτηρίου (κατόπιν προτάσεως του ιδίου). Διετέλεσε άμισθος διευθυντής του τις περιόδους 1905-1914, 1921-1922 και 1929-1935. Το διάστημα 1922-1929 είχε την ανώτατη επιστημονική εποπτεία του ιδρύματος, ενώ τα έτη 1929 και 1935 ανακηρύχθηκε από το Αδελφάτο του Νοσοκομείου επίτιμος Διευθυντής. Χρημάτισε διευθύνων σύμβουλος του Δημοτικού Νοσοκομείου (1932). Υπήρξε ιδρυτικό μέλος της Μαιευτικής Εταιρείας (1931), πρόεδρος (1938-1939) και επίτιμο μέλος της (1952). Το 1934 ίδρυσε την ιδιωτική Μαιευτική και Γυναικολογική Κλινική Πούμπουρα, στην οδό Σκουφά 13, στο Κολωνάκι, όπου εργάστηκε μαζί με τον, επίσης μαιευτήρα, γιο του Δημήτρη.

Υπήρξε ενεργό μέλος πολλών συλλόγων και επιτροπών: το 1894 εξελέγη μέλος της Εταιρείας των Φίλων του Λαού και ασχολήθηκε με την εκλαϊκευτική διδασκαλία θεμάτων υγείας (διαλέξεις «περί ενδυμασίας», «περί αλκοολισμού» κ.ά). Μέλος του Συλλόγου Ανδρίων (1896) και αργότερα αντιπρόεδρος και πρόεδρος, ενώ το ίδιο έτος μυήθηκε στον τεκτονισμό (σταμάτησε να ασχολείται με τις εργασίες της Στοάς το 1905). Μέλος και ιατρός της Societé Française de secours et de bienfaisance en Grèce (1897). Μέλος της Μουσικής Εταιρείας (1898). Διοργάνωσε παραστάσεις όπερας και οπερέττας σε συνεργασία με το Ν. Στράτο. Επίσης, μέλος του Πανελληνίου Γυμναστικού Συλλόγου (1898), της Εταιρείας των Φιλοτέχνων (1899) και της Εθνικής Εταιρείας Ελληνισμού (1899), αργότερα διευθυντής του Αναγνωστηρίου και αντιπρόεδρός της. Ως μέλος της τελευταίας, ανέλαβε την επιστασία της φόρτωσης και αποστολής πολεμοφοδίων στην Κρήτη. Διετέλεσε μέλος του συμβουλίου της Alliance Française pour la propagation de la langue (1901), της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας Βουρπιάνης Ηπείρου (1901), του Συλλόγου Κολυμβητών (1903), της Φιλαρμονικής Εταιρείας (1906) και της Ιατρικής Εταιρείας (1907). Τέλος, της Επιτροπής Αλληλοβοηθείας Αρχιεπισκόπου (1923) και της Επιτροπής Προστασίας Εγκαταλειπομένων Παίδων (1930).

Το 1905 παντρεύτηκε την Καλλιόπη, το γένος Δημητρίου Σπυρίδη, και απέκτησε δύο παιδιά, τον Αντώνιο και τον Δημήτριο. Πέθανε το 1954, σε ηλικία 84 ετών.

Ο Αντώνιος Πούμπουρας γεννήθηκε στην Αθήνα το 1906 και ακολούθησε διπλωματική καριέρα.

Πηγή: Αρχείο Πούμπουρα (χφο χρονολόγιο – ημερολόγιο του Ιωάννη Αντ. Πούμπουρα) και Κ. Αλεξανδρόπουλος. «Ιωάννης Αντων. Πούμπουρας, 1870-1954, Ο βίος και το έργο του». Ανάτυπο από τα Αρχεία Μαιευτικής και Γυναικολογίας εν Ελλάδι, τ.23, τεύχος 1, Ιανουάριος-Φεβρουάριος 1954.

Ο Δημήτριος Πούμπουρας γεννήθηκε στην Αθήνα το 1909. Σπούδασε Ιατρική στην Αθήνα και το Παρίσι και ειδικεύθηκε στον κλάδο της Μαιευτικής και Γυναικολογίας. Διορίστηκε επιμελητής του Δημοτικού Μαιευτηρίου (1935;). Εργάστηκε στην ιδιωτική κλινική Πούμπουρα, που διατηρούσε από κοινού με τον πατέρα του, Ιωάννη. Διετέλεσε γενικός γραμματέας της Μαιευτικής Εταιρείας Αθηνών. Παντρεύτηκε την Λούλη Βυζαντίου. Πέθανε το Σεπτέμβριο του 1961, σε ηλικία 52 ετών.

Πηγή: Αρχείο Πούμπουρα (χφο χρονολόγιο – ημερολόγιο του Ιωάννη Αντ. Πούμπουρα) και Κ. Αλεξανδρόπουλος. «Ιωάννης Αντων. Πούμπουρας, 1870-1954, Ο βίος και το έργο του». Ανάτυπο από τα Αρχεία Μαιευτικής και Γυναικολογίας εν Ελλάδι, τ.23, τεύχος 1, Ιανουάριος-Φεβρουάριος 1954.

Στην περιοχή του Βόλου, όπου ο κλάδος της ποτοποιίας είχε μεγάλη άνθηση, ξεχώρισε η επιχείρηση «Η Νίκη» της οικογένειας Ψιώτα (1936-2000), που λειτούργησε επί δύο γενιές και παρήγαγε λικέρ, τσίπουρο και αρώματα.

Έλληνας δικηγόρος και πολιτικός του 19ου αιώνα, διατέλεσε και πρόεδρος της Βουλής. Παντρεύτηκε την Ασπασία Ποταμιάνου.