Με το νόμο ΑΥΚ 12/4/1887 επιβλήθηκε κρατικό μονοπώλιο στην εισαγωγή, κατασκευή, κατοχή και πώληση σιγαροχάρτου με σκοπό την προστασία του φόρου κατανάλωσης καπνού. Με τον νόμο 1567 της 19/24 Δεκ. 1918 "Περί καπνεργοστασίων του Κράτους" τα δημόσια καπνεργοστάσια διακρίνονταν στα της εσωτερικής καταναλώσεως και τα της διαμετακομίσεως, και διαιρούνταν σε τρεις τάξεις.

Η σύσταση των Εφοριών Καπνού πραγματοποιήθηκε με τον Α.Ν. 667 της 29 Απρ./5 Μαΐου 1937 (ΦΕΚ Α΄ 163) "Περί τροποποιήσεως ενίων διατάξεων αφορωσών το Υπουργείον των Οικονομικών προς επίτευξιν οικονομιών". Με αυτόν τον νόμο τα Καπνεργοστάσια και τα Γραφεία Φορολογίας Καπνού μετονομάζονταν σε «Εφορίες Καπνού», και το προσωπικό τους σε «προσωπικόν Εφοριών Καπνού». Με τον ίδιο νόμο μετανομαζόταν ο Γενικός Επιθεωρητής Καπνεργοστασίων σε Γενικό Επιθεωρητή Εφοριών Καπνού και οι Επιθεωρητές Καπνεργοστασίων σε Επιθεωρητές Εφοριών Καπνού (άρθρο 12 παρ. 1). Οι Εφορίες Καπνού διαιρούνταν σε τρεις τάξεις. Η προαγωγή ή ο υποβιβασμός σε τάξεις καθορίζονταν από διάφορα κατά καιρούς νομοθετήματα.

Αρμοδιότητα των Εφοριών Καπνού ήταν η παρακολούθηση των εργασιών στα δημόσια καπνεργοστάσια και η είσπραξη των καταβαλλομένων από τους καπνοβιομήχανους δαπανών λειτουργίας των δημόσιων καπνεργοστασίων.

Το 1957 με το Β.Δ. της 16 Απρ./17 Μαΐου 1957 (ΦΕΚ Α΄ 88) "Περί συστάσεως Εφορίας Διώξεως Λαθρεμπορίου Καπνού και Σιγαροχάρτου" συστάθηκε στην Αθήνα Διεύθυνσις Εφορίας Καπνού (Α΄) τάξεως με τίτλο «Εφορία Διώξεως Λαθρεμπορίου Καπνού και Σιγαροχάρτου». Αρμοδιότητά της ήταν η δίωξη του οικονομικού εγκλήματος που σχετιζόταν με την παράνομη κυκλοφορία καπνικών προϊόντων και σιγαροχάρτου με χωρική δικαιοδοσία στην περιοχή της τέως Διοικήσεως Πρωτευούσης και σε περίπτωση ανάγκης και στις άλλες περιφέρειες των Εφοριών Καπνού.

Οι εφορίες καπνού καταργήθηκαν με το Π.Δ. 386 της 23/25 Ιουλ. 1985 (ΦΕΚ Α΄ 136) "Κατάργηση Εφοριών Καπνού, συγχώνευση αυτών με αντίστοιχες Οικονομικές Εφορίες και μεταφορά Προσωπικού". Σύμφωνα με το Π.Δ. καταργήθηκαν οι Εφορίες Καπνού Δίωξης Λαθρεμπορίου Αθηνών και Β΄ Θεσσαλονίκης ενώ οι εφορίες καπνού σε διάφορες πόλεις συγχωνεύτηκαν με τις κατά τόπους Δημόσιες Οικονομικές Υπηρεσίες. Η Εφορία Καπνού Αθηνών (Δημόσιο Καπνεργοστάσιο) συγχωνεύτηκε με την Οικονομική Εφορία Φορολογίας Ανωνύμων Βιομηχανικών Εταιρειών Αθηνών (Ο.Α.Β.Ε.), η Εφορία Καπνού Α΄ Θεσσαλονίκης με την Α΄ Οικονομική Εφορία Θεσσαλονίκης και οι Εφορίες Καπνού Α΄, Β΄ και Γ΄ Πειραιά συγχωνεύτηκαν με την Οικονομική Εφορία Φορολογίας Ανωνύμων Εταιρειών Πειραιά. Με το ίδιο Διάταγμα προβλεπόταν ότι τα αρχεία των Εφοριών Καπνού που καταργούνταν θα μεταφέρονταν στις αντίστοιχες Δ.Ο.Υ. ή άλλες υπηρεσίες στις οποίες μεταβιβάζονταν οι αρμοδιότητες.

Η Υπηρεσία Ελέγχου Κατασκευής Αξιών του Δημοσίου συστάθηκε με το Β.Δ. της 7/27 Ιουν. 1957 με αντικείμενο την εποπτεία και τον έλεγχο των εργασιών κατασκευής αξιών του Δημοσίου. Με το Διάταγμα η Υπηρεσία εντάχθηκε στον Καπνεργατικό Κλάδο του Υπουργείου Οικονομικών ενώ μεταγενέστερα υπάχθηκε στην Γ΄ Εφορία Καπνού Αθηνών. Σύμφωνα με την κοινή υπουργική απόφαση των Υπουργών Οικονομικών, Συγκοινωνιών και Δημοσίων Έργων Αριθ. Κ. 11010 της 13 Ιουν./20 Οκτ. 1958 (ΦΕΚ Β΄ 280) "Περί κανονισμού εποπτείας και ελέγχου ιδιωτικών εργοστασίων κατασκευής Αξιών του Δημοσίου και ορίων δικαιοδοσίας της Υπηρεσίας Ελέγχου Κατασκευής Αξιών Δημοσίου" αντικείμενο της Υπηρεσίας ήταν η εποπτεία και ο έλεγχος εντός της περιφέρειας της Τέως Διοικήσεως Πρωτευούσης των εργασιών κατασκευής αξιών του Δημοσίου (σφραγιστού χάρτου, κινητών επισημάτων, ενσήμων, ταινιών φορολογίας καπνού, παιγνιοχάρτων, γραμματοσήμων, λαχείων κλπ.) από ιδιωτικά εργοστάσια εγκατεστημένα στην Ελλάδα, σύμφωνα με τις διατάξεις του Διατάγματος σε συνδυασμό με τα προβλεπόμενα από τις συμβάσεις που θα υπογράφονταν. Το Διάταγμα καθόριζε τη διαδικασία.

Με άλλο Διάταγμα μετονομάστηκε η Εφορία Καπνού σε Εφορία Καπνού Ελέγχου Κατασκευής Αξιών του Δημοσίου η οποία το 1973 υπαγόταν στη Γενική Διεύθυνση Φορολογίας του Υπουργείου Οικονομικών (βλ. την κοινή υπουργική απόφαση των υπουργών παρά τω Πρωθυπουργώ και Οικονομικών Αριθ. Δ.3820 της 31 Μαΐου/21 Ιουν. 1973 (ΦΕΚ Β΄ 689) "Περί κατανομής συσταθεισών παρά τη Γενική Διευθύνσει Φορολογίας του Υπουργείου Οικονομικών θέσεων".

Τέλος, με το Π.Δ. 284 της 14/14 Ιουν. 1988 (ΦΕΚ Α΄ 128) (Διόρθ. Σφάλμ. στο ΦΕΚ Α΄ 165/5 Αυγ. 1988) "Οργανισμός του Υπουργείου Οικονομικών" η Εφορία Καπνού Ελέγχου Κατασκευής Αξιών Δημοσίου (Ε.Κ.Ε.Κ.Α.Δ.), μαζί με άλλες συναφείς υπηρεσίες, καταργήθηκε και οι αρμοδιότητές της μεταφέρθηκαν στις Υπηρεσίες Εντύπων και Αξιών του Δημοσίου και οι οποίες συνεργάζονταν με την Διεύθυνση Οργάνωσης της Κ.Υ. του Υπουργείου, μέσω της οποίας εποπτεύονταν από τον Υπουργό των Οικονομικών.

Αργύρης Εφταλιώτης ήταν το φιλολογικό ψευδώνυμο του Κλεάνθη Κ. Μιχαηλίδη. Γιος του δασκάλου Κωνσταντίνου Μιχαηλίδη, γεννήθηκε στον Μόλυβο της Λέσβου το 1849. Μετά το θάνατο του πατέρα του, σε ηλικία ακόμη 17 ετών, πήγε στην Κωνσταντινούπολη και στη συνέχεια στην Αγγλία, όπου εργάσθηκε αρχικά στο Manchester και κατόπιν σε διάφορες πόλεις της Αγγλίας (Liverpool, Hall), καθώς και στη Βομβάη της Ινδίας, ως υπάλληλος του εμπορικού οίκου των αδελφών Ράλλη. Πέθανε το 1923 στο Cap d’Antibes.

Ως ποιητής εμφανίσθηκε με τη συλλογή Τραγούδια ξενιτευμένου, η οποία κέρδισε τον έπαινο στον Α΄ Φιλαδέλφειο διαγωνισμό το 1889. Δυο χρόνια αργότερα συμμετείχε στον ίδιο διαγωνισμό με τις συλλογές Καθρέπτης του Πύργου μου και Αγάπης λόγια. Η δεύτερη συλλογή αποτελείται από 32 σονέτα σε δεκατρισύλλαβο, επηρεασμένα από τον Shakespeare. Ήταν αφιερωμένο στη γυναίκα του Ελίζα.

Μαζί με τον Ψυχάρη και τον Αλέξανδρο Πάλλη, ο Εφταλιώτης πρωταγωνίστησε για την καθιέρωση της δημοτικής. Από το 1889 δημοσίευε ηθογραφικά διηγήματα τα οποία εξέδωσε το 1897 με τον τίτλο Νησιώτικες ιστορίες. Το 1900 δημοσίευσε το εκτενέστερο αφήγημά του, τη Μαζώχτρα, και το μοναδικό θεατρικό του έργο Βουρκόλακας.

Συνέγραψε επίσης δυο αφηγηματικά κείμενα με πνεύμα διδακτικό: τις Φυλλάδες του Γεροδήμου (1897) και την Ιστορία της Ρωμιοσύνης (1901).

Από το 1914 επικεντρώθηκε στη μετάφραση της Οδύσσειας, με πρότυπο την μετάφραση της Ιλιάδας από τον Πάλλη, την οποία όμως δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει.

Η ιστορία του σχολείου ακολουθεί και προσαρμόζεται στις εξελίξεις και αλλαγές, εκπαιδευτικές, οικονομικές, κοινωνικές, ιδεολογικές, πολιτικές της περιόδου.

Παρόλο που το αρχειακό υλικό χρονολογείται από το 1917, το 7ο Γυμνάσιο αρρένων Αθηνών, όπως το γνωρίζουμε από το 1933 μέχρι τη θέσπιση της συνεκπαίδευσης των δύο φύλων, λειτούργησε αρχικά ως «7ο εν Αθήναις Γυμνάσιον» στο οποίο μάλιστα το 1911 είχε αποφασιστεί η μετακίνηση του Α΄ Βαρβακείου (Κλασικού) Γυμνασίου που μέχρι τότε στεγαζόταν στο κτήριο της οδού Αθηνάς.

Το 1918, το Ι’ Γυμνάσιο Αθηνών μετονομάζεται σε 7ο εν Αθήναις Γυμνάσιον με Βασιλικό Διάταγμα στις 14 Ιουνίου 1918 «Περί μετονομασίας ελληνικών σχολείων αρρένων και ιδρύσεως ελληνικών σχολείων θηλέων κλπ.» (ΦΕΚ 136 / 19-6-1918, τ. Α΄). Ένα περίπου χρόνο πριν, το 7ο Γυμνάσιο είχε μετονομασθεί σε γυμνάσιο θηλέων με το Βασιλικό Διάταγμα στις 2 Σεπτεμβρίου 1917 «Περί ονομασίας ελλην. σχολείων και γυμνασίων Αθηνών ως τοιούτων των θηλέων» (ΦΕΚ 189 / 5-9-1917, τ. Α΄) επισημαίνοντας ότι από το ίδιο σχολικό έτος, 1917-1918, απαγορεύεται η εγγραφή μαθητριών στα υπόλοιπα ελληνικά σχολεία και γυμνάσια της πόλης των Αθηνών. Ωστόσο επιτρέπεται σε μαθητές να εγγραφούν στην πρώτη και δεύτερη τάξη των ελληνικών σχολείων θηλέων της Αθήνας εφόσον ο αριθμός των μαθητριών στην καθεμία από τις προαναφερθείσες τάξεις δεν υπερβαίνει τις 40.

Το 1923 επιτάχθηκε από το Ταμείο Περιθάλψεως Προσφύγων, για να στεγαστούν προσωρινά Μικρασιάτες πρόσφυγες. Κατά την περίοδο, λοιπόν, 1923 – 1924 το 7ο Γυμνάσιο δεν λειτούργησε, γεγονός που προκαλούσε τις έντονες αντιδράσεις των γηγενών. Γι’ αυτό το υπουργείο Παιδείας εξέφρασε προς το Ταμείο Περιθάλψεως την επιθυμία «να εκκενώσουν οι πρόσφυγες το σχολείο». Αυτό έγινε αφορμή για την ανέγερση, άρον – άρον, του πρώτου αστικού προσφυγικού οικισμού στο Παγκράτι.

Μετά την ανέγερση των προσφυγικών συνοικισμών της Καισαριανής και του Βύρωνα και με το δεδομένο ότι δεν λειτουργούσαν σ’ αυτούς Γυμνάσια, αυξήθηκε υπερβολικά ο αριθμός των μαθητών του 7ου Γυμνασίου Αρρένων. Γι’ αυτό επί κυβερνήσεως Ελευθερίου Βενιζέλου και υπουργίας Γεωργίου Παπανδρέου θεμελιώθηκε το 1931 το σχολικό συγκρότημα, το οποίο δεσπόζει απέναντι από το Άλσος Παγκρατίου, στο οικοδομικό τετράγωνο το περικλειόμενο από τις οδούς Σπύρου Μερκούρη, Στράβωνος, Πρατίνου και Δουρίδος. Σύμφωνα με εντοιχισμένη επιγραφή τα εγκαίνια έγιναν το 1933. Στο ισόγειο και στον 1ο όροφο του κτηρίου συστεγάστηκαν το 7ο Γυμνάσιο Αρρένων και το 4ο Γυμνάσιο Θηλέων τα οποία λειτουργούσαν εκ περιτροπής πρωί – απόγευμα, καθώς και το 1ο Δημοτικό Σχολείο Αθηνών.

Αξίζει να σημειωθεί εδώ το γεγονός ότι στα βιβλία του σχολείου κατά τη δεκαετία του 1920 και πιθανότατα μέχρι την ίδρυση του Δ΄ Γυμνασίου θηλέων Αθηνών καταχωρίζονται ονόματα μαθητριών, κάτι το οποίο φαίνεται να συμβαίνει και σε άλλα γυμνάσια της πόλης1. Ο θεσμός της συνεκπαίδευσης εκτός από τα σχολεία της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης αρχίζει να εμφανίζεται, με ανεπίσημο τρόπο, και στα δημόσια σχολεία της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης αφού πολλές μαθήτριες εγγράφονταν σε αυτά με δυναμικό τρόπο και συμφοιτούσαν με αγόρια. Έτσι κατά τη σχολική χρονιά 1910-11 στα δευτεροβάθμια σχολεία αρρένων συνεκπαιδεύονται 1221 μαθήτριες με 30178 μαθητές. Η πρακτική αυτή της συνεκπαίδευσης καθώς και ο συνεχώς αυξανόμενος αριθμός των μαθητριών που εγγράφονταν στα σχολεία των αρρένων οδήγησε την Πολιτεία στην ίδρυση των πρώτων δημόσιων Ελληνικών Σχολείων και Γυμνασίων Θηλέων το 1917, όπως αναφέρθηκε παραπάνω,2 χωρίς να λείπουν και τα προβλήματα που συνοδεύονταν από την ενέργεια αυτή. Σύμφωνα, λοιπόν, με τα πεπραγμένα του Ζ΄ Γυμνασίου Αθηνών για το σχολικό έτος 1928-1929, ο διευθυντής του σχολείου αναφέρεται στα προβλήματα που δημιουργούσε η φοίτηση θηλέων στο Γυμνάσιο όχι μόνο κατά τη διάρκεια των διαλειμμάτων αλλά και κατά τη συνδιδασκαλία μαθητών και μαθητριών λόγω της μη πρέπουσας ανατροφής των μαθητριών που ήταν «τέκνα εργατών ή μικροαστών».3

Επιπλέον, το αρχείο του 7ου Γυμνασίου (αρρένων) εμπεριέχει τμήμα του αρχείου του ΙΕ΄ Ελληνικού Σχολείου που έχει καταργηθεί από το 1929 με τη εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του 1929 κατά την οποία καταργούνται τα Ελληνικά Σχολεία υποχρεώνοντας τα γυμνάσια να απορροφήσουν το διδακτικό προσωπικό και το μαθητικό δυναμικό όσων ελληνικών σχολείων μέχρι τότε επόπτευαν. Έτσι, σύμφωνα με το νόμο 4373/13-8-1929 «περί διαρρυθμίσεως των σχολείων της Μέσης Εκπαιδεύσεως» τα ελληνικά σχολεία ή ημιγυμνάσια των πόλεων καταργούνται εφόσον λειτουργεί γυμνάσιο ή πρακτικό λύκειο, ενώ στις κωμοπόλεις στις οποίες δεν λειτουργεί γυμνάσιο ή πρακτικό λύκειο μετατρέπονται προσωρινά σε διτάξια ημιγυμνάσια. Κατά τα άνω διατεταγμένα μετατρέπονται ή ιδρύονται και ίδια γυμνάσια θηλέων. Η εκπαίδευση γίνεται δωδεκαετής με εξατάξιο δημοτικό σχολείο και εξατάξιο γυμνάσιο.

Με τον Αναγκαστικό Νόμο 770/1937 «Περί των σχολείων της Μέσης Εκπαιδεύσεως» (ΦΕΚ 263 / 13-7-1937, τ.Α’) η Μέση Εκπαίδευση χωρίστηκε σε δύο κύκλους, ο πρώτος ήταν πενταετής και δεχόταν μαθητές που είχαν τελειώσει το δημοτικό, ενώ ο δεύτερος ήταν τριετής παρέχοντας το δικαίωμα στους απόφοιτους να συμμετέχουν σε εισαγωγικές εξετάσεις των ανώτερων και ανώτατων σχολών. Έτσι, τα γυμνάσια έγιναν οκτατάξια με εισαγωγική την Α΄ και τελευταία την Η΄ τάξη.

Το 1939 το δικτατορικό καθεστώς ανακαλεί την προηγούμενη απόφαση και δημιουργεί Γυμνάσιο με έξι έτη σπουδών (νέου τύπου) και Λύκειο ή Επιγυμνάσιο με διάρκεια σπουδών δύο έτη (Ζ΄- Η΄τάξη).

Τέλος, με το Νομοθετικό Διάταγμα 4379/1964 «Περί οργανώσεως και διοικήσεως της Γενικής (Στοιχειώδους και Μέσης) Εκπαιδεύσεως» καθιερώνεται η δωρεάν εκπαίδευση σε όλες τις βαθμίδες από την Πρωτοβάθμια μέχρι και την Ανώτατη και οι απόφοιτοι του Γυμνασίου εγγράφονται στο Λύκειο (3 τάξεις) μετά από εισαγωγικές εξετάσεις, ενώ στο νυχτερινό Λύκειο η φοίτηση είναι τετραετής.

Επιστρέφοντας στην ιστορία του σχολείου, στην περίοδο της Κατοχής, το συγκρότημα επιτάχθηκε από τους Ιταλούς, οι οποίοι το μετέτρεψαν σε στρατιωτικό νοσοκομείο ή σε στρατώνες και τα σχολεία αναγκαστικά στεγάστηκαν σε άλλο κτήριο. Ταυτόχρονα λειτούργησε εκεί και συσσίτιο για τους μαθητές και τους καθηγητές των δύο Γυμνασίων καθώς και για τους κοινωνικά ασθενέστερους κατοίκους της περιοχής.

Τα γερμανικά κατοχικά στρατεύματα που στρατωνίζονταν στις αίθουσες του σχολικού συγκροτήματος το εκκένωσαν στις 30 Αυγούστου 1944 (εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, φύλλο της 1ης Σεπτεμβρίου 1944). Έτσι τα Γυμνάσια του Παγκρατίου από το σχολικό έτος 1944 – 1945 λειτούργησαν στο αρχικό τους κτήριο.

Το σχολείο ως αμιγώς αρρένων λειτούργησε μέχρι το 1979 που ήταν η πρώτη χρονιά λειτουργίας μικτών τάξεων, μόνο όμως για την Α΄ Γυμνασίου και την Α' Λυκείου. Πλήρως μικτό έγινε ένα χρόνο αργότερα, το Σεπτέμβριο του 1980. 

Ο Ναπολέων Ζέρβας (Άρτα 1891 – Αθήνα 1957) υπήρξε πολιτικός και στρατιωτικός, αρχηγός του Εθνικού Δημοκρατικού Εθνικού Συνδέσμου (Ε.Δ.Ε.Σ.) στη διάρκεια της Κατοχής. Με καταγωγή από την ιστορική σουλιώτικη φάρα των Ζερβαίων, κατατάχθηκε εθελοντής στους Βαλκανικούς Πολέμους. Φοίτησε στη Σχολή Υπαξιωματικών και ονομάστηκε ανθυπολοχαγός το 1914. Φανατικός βενιζελικός πήρε μέρος στην κυβέρνηση της Εθνικής Αμύνης (1917) και διακρίθηκε στις μάχες του Μακεδονικού Μετώπου, με αποτέλεσμα να φθάσει στο βαθμό του ταγματάρχη προαγόμενος «επ’ ανδραγαθία». Μέλος της βενιζελικής Πολιτικής Επιτροπής στην Κωνσταντινούπολη μετά τις εκλογές του 1920, υποστήριξε τη δικτατορία του Πάγκαλου (διορίστηκε φρούραρχος Αθηνών), υπασπιστής του Προέδρου της Δημοκρατίας Παύλου Κουντουριώτη (1926), διοικητής του Β΄ τάγματος της Δημοκρατικής Φρουράς. Ωστόσο, ο Ζέρβας πήρε μέρος στο πραξικόπημα του Κονδύλη (22/8/1926) με το οποίο καταλύθηκε η παγκαλική δικτατορία και διορίστηκε διοικητής της ταξιαρχίας της Δημοκρατικής Φρουράς. Αντιστάθηκε στη διάλυση των Δημοκρατικών Ταγμάτων που επέβαλε ο Κονδύλης με αποτέλεσμα πολύνεκρες συγκρούσεις με τον τακτικό στρατό και την καταδίκη του σε ισόβια (1926). Αμνηστεύτηκε από την κυβέρνηση Βενιζέλου.
Στη διάρκεια της Κατοχής ίδρυσε τον Ε.Δ.Ε.Σ. και το στρατιωτικό σκέλος του τις Εθνικές Ομάδες Ελλήνων Ανταρτών. Πήρε μέρος στην ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου και έδρασε εναντίον των αρχών Κατοχής. Στο τέλος της περιόδου ήλεγχε την Ήπειρο, αναγκάστηκε, όμως, να την εκκενώσει μετά από επίθεση του ΕΛΑΣ στη διάρκεια των Δεκεμβριανών. Μετά την Κατοχή αποστρατεύτηκε και ίδρυσε, τον Μάρτιο του 1945, το Εθνικό Κόμμα Ελλάδος (ΕΚΕ), που στις εκλογές του Μαρτίου 1946 εξέλεξε 20 βουλευτές (ο ίδιος εκλέχτηκε βουλευτής Ιωαννίνων). Ο Ζέρβας, που υπήρξε σφοδρός πολέμιος της συμφωνίας της Βάρκιζας, χρημάτισε υπουργός άνευ Χαρτοφυλακίου και υπουργός Δημοσίας Τάξεως στην κυβέρνηση του Δημητρίου Μάξιμου. Μετά τις εκλογική αποτυχία του κόμματος το 1950 προσχώρησε στο Κόμμα των Φιλελευθέρων και χρημάτισε υπουργός Δημοσίων Έργων (1950-1951). Η αποτυχία του στις επόμενες βουλευτικές εκλογές σηματοδότησε την αποχώρησή του από την πολιτική.

[Πηγή βιογραφικού σημειώματος: Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό της Εκδοτικής Αθηνών]

Ο Γεώργιος Ζαβιτσιάνος (Κέρκυρα, 1845 - Αθήνα, 1916), πατέρας του Κωνσταντίνου, σπούδασε φυσικός στο Παρίσι και δίδαξε στην Αυτοκρατορική Ακαδημία στην Κωνσταντινούπολη και σε σχολεία της Κέρκυρας. Εργάστηκε για τα εθνικά ζητήματα και κυρίως για την επιτυχία της Κρητικής επανάστασης του 1889. Δημοσίευσε πολλά άρθρα και μελέτες σε ελληνικά και ξένα περιοδικά.

Ο Κωνσταντίνος Ζαβιτσιάνος (Κέρκυρα, 1879 - Αθήνα, 1951), ήταν δικηγόρος και πολιτικός. Σπούδασε νομικά στην Αθήνα και μετεκπαιδεύτηκε σε ιταλικά και γαλλικά πανεπιστήμια. Πρωτοεκλέχτηκε ανεξάρτητος βουλευτής Κέρκυρας στις εκλογές της Α΄ Αναθεωρητικής Βουλής (Αύγουστος του 1910). Επανεκλέχτηκε τον Νοέμβριο του 1910, το 1912, τον Μάιο του 1915, το 1923 και το 1928, συνεργαζόμενος με το κόμμα των Φιλελευθέρων (το 1928 ήταν αρχηγός του κόμματος “Προοδευτική Ένωσις"). Διετέλεσε πρόεδρος της Βουλής (1915), υπουργός Εσωτερικών στην κυβέρνηση Βενιζέλου (1928-1929), και εκλέχτηκε αριστίνδην γερουσιαστής το 1933. Την 5η Αυγούστου του 1936, ανέλαβε αντιπρόεδρος και υπουργός Οικονομικών στην κυβέρνηση του Μεταξά, θέση από την οποία παραιτήθηκε τον Ιανουάριο του 1937, διαφωνώντας με την οικονομική πολιτική. Ως υπουργός Εσωτερικών ο Ζαβιτσιάνος κατέβαλε ουσιαστικές προσπάθειες για την πάταξη της ληστείας και συνέδεσε το όνομά του με τη θέσπιση του “ιδιώνυμου" (νόμος 4229 “περί μέτρων ασφαλείας του κοινωνικού καθεστώτος και προστασίας των ελευθεριών"), που αποσκοπούσε στην καταστολή των δραστηριοτήτων του Κομμουνιστικού Κόμματος. Την περίοδο 1941-1943 εκλέχτηκε σύμβουλος και συνδιοικητής της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος, αντικαθιστώντας τον Αλέξανδρο Κορυζή στην διοίκηση της Τράπεζας. Τον Ιανουάριο του παραιτήθηκε από τη θέση αυτή και αντικαταστάθηκε από τον Γεώργιο Μερκούρη. Έγραψε το βιβλίο Αναμνήσεις εκ της ιστορικής διαφωνίας Βασιλέως Κωνσταντίνου και Ελευθερίου Βενιζέλου όπως την έζησα (1914-1922), Αθήνα, 1946-1947, που αποτελεί αξιόλογη πηγή για την περίοδο του Διχασμού και το δοκίμιο Η χρεοκοπία του κεφαλαιοκρατισμού και του σοσιαλισμού και το νεοφιλελεύθερον οικονομικόν σύστημα Αθήνα, 1948. Ήταν παντρεμένος με την Ευαγγελία (Λιλή), το γένος Κωνσταντίνου Τσιτσοπούλου και είχε δύο αδέλφια την Mignion Ζαλοκώστα και τον Αρθούρο Ζαβιτσιάνο.

Ο Αναστάσιος (Τάσης) Ζαβιτσιάνος γεννήθηκε στην Κέρκυρα το 1882 και ήταν γόνος γνωστής οικογένειας του νησιού. Το 1890 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα με την οικογένειά του, όπου σπούδασε νομική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Στη συνέχεια διορίστηκε στο Υπουργείο Εσωτερικών. Το 1920 διορίστηκε Αναπληρωτής Γενικός Διοικητής Μακεδονίας και εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλονίκη όπου παντρεύτηκε την Βάνδα Γιαρμολίνσκι με την οποία απέκτησαν δύο κόρες, την Ισμήνη και την Μαρία Στη συνέχεια ανέλαβε διάφορες διοικητικές θέσεις σε φορείς του δημοσίου αλλά και σε ιδιωτικές επιχειρήσεις ενώ το 1946 διορίστηκε Γενικός Γραμματέας της Βουλής από όπου συνταξιοδοτήθηκε το 1950. Για τις υπηρεσίες του στην πολιτεία τιμήθηκε με τον Σταυρό του Ταξιάρχου του Τάγματος του Φοίνικος. Πέθανε το 1963 σε ηλικία 81 ετών.

Η Βάνδα Ζαβιτσιάνου (το γένος Γιαρμολίνσκη) γεννήθηκε το 1896 στη Θεσσαλονίκη και σπούδασε στη Γαλλία. Όταν επέστρεψε στη γενέτειρά της παντρεύτηκε τον Αναστάσιο Ζαβιτσιάνο με τον οποίο απέκτησαν δύο κόρες, την Ισμήνη και την Μαρία. Στη διάρκεια της Κατοχής εργάστηκε στην Αθήνα ως μεταφράστρια της Επιτροπής Διαχειρίσεως της εν Ελλάδι Αντιπροσωπείας του Διεθνούς Κομιτάτου του Ερυθρού Σταυρού. Προσέφερε για πολλά χρόνια υπηρεσίες σε φιλανθρωπικά ιδρύματα και συλλόγους. Πέθανε το 1980 σε ηλικία 84 ετών.

Η Ισμήνη Ζαβιτσιάνου γεννήθηκε το 1922 στη Θεσσαλονίκη. Αποφοίτησε από το Παρθεναγωγείο Σχινά και σπούδασε στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Α.Π.Θ. και του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και συνέχισε τις σπουδές της σε Ρώμη, Παρίσι και Σορβόννη. Παράλληλα ασχολήθηκε με την κωπηλασία στον Ναυτικό Όμιλο Θεσσαλονίκης. Εργάσθηκε ως αρχαιολόγος στην Αμερικανική Αρχαιολογική Σχολή από όπου παραιτήθηκε για να ασχοληθεί με την πολιτική. Υπήρξε υποψήφια βουλευτής του Λαϊκού Κόμματος στη Θεσσαλονίκη στις εκλογές του 1956 με τη Δημοκρατική Ένωση (συνασπισμός κυριών κεντρώων κομμμάτων). Εργάστηκε ως διευθύντρια του Γραφείου Βορείου Ελλάδος της Υπηρεσίας Αποκαταστάσεως Προσφύγων της Ύπατης Αρμοστείας των Ηνωμένων Εθνών και της Εταιρίας Πόρτο Καρράς ενώ διετέλεσε Γενική Γραμματέας του Ασύλου του Παιδιού. Για την κοινωνική της προσφορά τιμήθηκε με το Χρυσό Σταυρό του Βασιλικού Τάγματος της Εποποιίας. Πέθανε το 2003.

Η Μαρία (Μπεμπέ) Ζαβιτσιάνου γεννήθηκε το 1923 στην Αθήνα και ήταν η μικρότερη κόρη του Αναστάσιου και Βάνδας Ζαβιτσιάνου. Πέρασε τα παιδικά της χρόνια στην Θεσσαλονίκη όπου φοίτησε στα ίδια σχολεία με την αδερφή της. Σπούδασε και αυτή στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Α.Π.Θ. και του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Εργάστηκε στην ολλανδική αεροπορική εταιρία KLM και στην Υπηρεσία Αποκαταστάσεως Προσφύγων της Ύπατης Αρμοστείας των Ηνωμένων Εθνών. Εργάστηκε ακόμη για χρόνια ως στέλεχος στην Εταιρία Πόρτο Καρράς.

Πηγές σύνταξης βιογραφικού:
Υλικό του αρχείου.

Ο Δ. Ζαλούχος γεννήθηκε το 1862. Σπούδασε φυσική, μαθηματικά και νομικά. Εργάστηκε ως καθηγητής μέσης εκπαίδευσης στη Σύρο και στη Σμύρνη και ως υφηγητής του φυσικού δικαίου στο πανεπιστήμιο. Συνέγραψε και μετέφρασε αρκετά βιβλία με ποικίλα θέματα (λογοτεχνία, ρητορική, διδακτική, νομική, πτηνοτροφία).

[Πηγή βιογραφικού σημειώματος: «Ζαλούχος, Δημήτριος», Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαιδεία, τομ. 11. Αθήνα, Πυρσός, 1929, σ. 902.]

Η Θηρεσία Ζαρίφη ήταν κόρη του Αντώνη Ζαρίφη (1881-;) και της Ευανθίας Ζαχαριάδη (1891-;), με καταγωγή από τον Γάνο της Ανατολικής Θράκης. Ο Αντώνης και η Ευανθία απέκτησαν δύο παιδιά: τα δίδυμα Θηρεσία και Ορέστη (1/7/1916-). Τα παιδιά γεννήθηκαν στο Κολόμπο της Κεϋλάνης, όπου η οικογένεια διατηρούσε επιχείρηση που προμήθευε κάρβουνο και νερό στο λιμάνι. Ο Αντώνης Ζαρίφης εγκαταστάθηκε στο Κολόμπο το 1900 και έμεινε εκεί μέχρι το 1931. Η οικογένεια επέστρεψε στην Ελλάδα και ο Αντώνης Ζαρίφης ίδρυσε την εταιρεία ΟΙΝΕΛΑΙΟΥΡΓΙΚΗ, χωρίς όμως να εγκαταλείψει τις επιχειρήσεις του στην Κεϋλάνη. Το 1948 η οικογένεια εγκαθίσταται στην ιδιόκτητη μονοκατοικία της, στην οδό Επτανήσου 9 στην Κυψέλη. Ο Ορέστης φαίνεται ότι επέστρεψε στην Κεϋλάνη και ανέλαβε την οικογενειακή επιχείρηση εκεί.
Η Θηρεσία παντρεύθηκε το 1940 τον Γιώργο Γιαννάκο ο οποίος πέθανε λίγα χρόνια αργότερα, τον Απρίλιο του 1949. Απέκτησαν ένα γιο τον Ευάγγελο που γεννήθηκε 24/3/1941. Ο πεθερός της Θηρεσίας Ευάγγελος Γιαννάκος ήταν ένας από τους ιδρυτές της ελαιουργίας ΜΙΝΕΡΒΑ.

Πρωτότοκος γιος του Ιωάννη Ζαρίφη (1770-1850) και της Ταρσής το γένος Ιορδάνη Καπλάνογλου, ο Γεώργιος γεννήθηκε στην Κων/πολη το 1807. Η καταγωγή του πατέρα του ήταν από το μικρό νησί Αλώνη (σημερινό Πασαλιμάνι) της Προποντίδας όπου διατηρούσε αμπέλια και έκανε εμπόριο κρασιού. Μετά την έκρηξη της Επανάστασης του 1821, ολόκληρη η οικογένεια διέφυγε στην Οδησσό όπου παρέμειναν για περίπου μία δεκαετία. Ο Γεώργιος σπούδασε στο φημισμένο γαλλικό σχολείο Lycee Richelieu με υποτροφία του τσάρου. Το 1830 αποφάσισαν να ακολουθήσουν τον Ι. Καποδίστρια στην Ελλάδα και κατέπλευσαν οικογενειακώς από την Κων/πολη στο Ναύπλιο, όπου πήραν την ελληνική υπηκοότητα και ο Γεώργιος διορίστηκε έφορος της επαρχίας Καρύταινας. Μετά τη δολοφονία του Ι. Καποδίστρια η οικογένεια απογοητευμένη από την κατάσταση στην Ελλάδα αποφάσισε να επιστρέψει στην Κωνσταντινούπολη. Ο Γεώργιος εργάστηκε στο κατάστημα του Δημητρίου Ζαφειρόπουλου, φίλου του πατέρα του, εμπόρου από τα Γιάννενα, και μετά το θάνατο του τελευταίου, συνεταιρίστηκε με τον γιο του Στέφανο, με τον οποίο ίδρυσαν τον κραταιό εμπορικό οίκο “Ζαφειρόπουλος & Ζαρίφης” (γνωστό ως Ζ/Ζ) με δίκτυα στην Κων/πολη, Μασσαλία, Λονδίνο, Οδησσό. Ο Γεώργιος παρέμεινε στην Κων/πολη όπου ασχολήθηκε με τις εμπορικές και τραπεζικές εργασίες του οίκου ενώ παράλληλα ήταν ο έμπιστος οικονομικός σύμβουλος και τραπεζίτης του Σουλτάνου Αμπντούλ Χαμίτ του Β’. Εισηγήθηκε τη σύσταση της Οθωμανικής Αυτοκρατορικής Τράπεζας (Banque Imperiale Ottomane), της Υπηρεσίας Δημοσίου Χρέους (Service de la dette publique ottomane) και τoυ Οθωμανικού Μονοπωλίου Καπνού (Regie des tabacs de l’ empire ottoman) για να αντιμετωπιστεί από την Υψηλή Πύλη το τεράστιο δημόσιο χρέος και τα δάνεια της αυτοκρατορίας.
Εκτός από επιτυχημένος τραπεζίτης -ήταν επικεφαλής των τραπεζιτών του Γαλατά- και έμπορος, ο Γεώργιος διακρίθηκε για τις μεγάλες ευεργεσίες του στα ελληνικά εκπαιδευτικά ιδρύματα τόσο στην Κων/πολη με την ενίσχυση και συντήρηση των Ζαρίφειων Εκπαιδευτηρίων, του Ζαρίφειου νηπιαγωγείου στα Θεραπειά, του Κεντρικού Παρθεναγωγείου, της Μεγάλης του Γένους Σχολής, του Ελληνικού Φιλολογικού Συλλόγου, όσο και στη Φιλιππούπολη της Θράκης με τα Ζαρίφεια Διδασκαλεία αρρένων και θηλέων. Οι δωρεές, υποτροφίες και οι φιλανθρωπικές πράξεις του στα Εθνικά Φιλανθρωπικά Καταστήματα (νοσοκομείο Βαλουκλή), σε άπορους νέους και σε ορφανά όσο και στους απλούς ανθρώπους στο δρόμο, τον έκαναν ιδιαίτερα σεβαστό και αγαπητό. Στη διαθήκη του άφησε περίπου 110.00 φράγκα στα παραπάνω ιδρύματα.
Ο Γεώργιος παντρεύτηκε την κόρη του συνεταίρου του Ελένη (Ελέγκω) Δημ. Ζαφειρόπουλου το 1839 και μαζί της απέκτησε 5 παιδιά: 1) τον Λεωνίδα (1840-1923), σύζυγο Ευφροσύνης Νικολοπούλου 2) τον Περικλή (1844-1927), σύζυγο Φάνης Ροδοκανάκη 3) την Σοφία (1848-1923), σύζυγο Οδυσσέα Νεγρεπόντη 4) την Τερέζα (Ταρσή) (1860-1919), σύζυγο Αντωνίου Βλαστού και 5) τον Στέφανο (1863-1894), σύζυγο Μαρίκας Αναγνωστάκη.
Ως ευεργέτης, φιλάνθρωπος και σημαντικός τραπεζίτης τιμήθηκε με πολλές διακρίσεις και αξιώματα από τους Έλληνες και τους Οθωμανούς.
Πέθανε στην Κωνσταντινούπολη το 1884. Στην κηδεία του, που κηρύχτηκε επίσημα ημέρα εθνικού πένθους, παρέστησαν όλοι οι επίσημοι και ένα πλήθος 40.000 ανθρώπων τον συνόδευσε στον οικογενειακό τάφο στο Νεκροταφείο του Σισλή.

[Για πιο αναλυτικές βιογραφικές πληροφορίες βλέπε Ν. Μοσχόπουλος, “Γεώργιος Ζαρίφης”, λήμμα στη Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαιδεία, Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου, “Οικογένεια Ζαρίφη”, λήμμα στην Εγκυκλοπαίδεια του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού (2008) (στο διαδίκτυο), Νικόλαος Ανδρουλιδάκης, “Ο μεγάλος ευεργέτης Γεώργιος Ζαρίφης (1807-1884)” (2012) (στο διαδίκτυο).]

Τέταρτος στη σειρά γιος του Λεωνίδα και της Ευφροσύνης Ζαρίφη γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1891. Σπούδασε μηχανικός στο Παρίσι στην Ecole Centrale des Arts et Manufactures (1911-1914) και στις παραμονές του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου ήρθε και έζησε στην Αθήνα. Διορίστηκε έφεδρος ανθυπολοχαγός του Μηχανικού και υπηρέτησε στο Πολιτικό Γραφείο του Ελ. Βενιζέλου.
Είχε ιστορικά ενδιαφέροντα, κυρίως για την περίοδο του Βυζαντίου, ενώ τον ενδιέφερε και η πολιτική. Βενιζελικός από νέος, πολιτεύτηκε το 1936 με το κόμμα των Φιλελευθέρων. Ασχολήθηκε με την οικονομική διαχείριση, την εκποίηση της οικογενειακής περιουσίας και τα κληρονομικά ζητήματα, κυρίως σχετικά με τα ακίνητα της οικογένειας στην Κωνσταντινούπολη.
Παντρεύτηκε το 1919 την Ελένη (Λένα) θυγατέρα του Κωνσταντίνου και της Χαρίκλειας Σταθάτου με την οποία απέκτησαν τρία παιδιά: την Ελεονόρα (Νόρα) (1920- ;), σύζυγο Χαράλαμπου Ιωσηφόγλου, την Ευφροσύνη (Φρόσω) (1922- ;), σύζυγο Αριστείδη Πηλαβάκη και τον Λεωνίδα (Λένο) (1925-2003), σύζυγο Έλλης Ρωμάνου. Τα εγγόνια του από την πρώτη του κόρη Νόρα: η Ελένη (Λέλη), σύζυγος Πέτρου Κυριακόπουλου, η Ευφροσύνη (Φρόσω) και η Μαριάννα. Από τη δεύτερη κόρη του Φρόσω: η Ιωάννα, ο Νικόλαος και ο Κωνσταντίνος και από τον γιο του Λένο: ο Κωνσταντίνος, ο Γεώργιος - που είναι και ο δωρητής του αρχείου- και η Βιργινία.
Πέθανε σε μεγαλύτερη ηλικία από τον πατέρα του, 88 ετών, στη Αθήνα το 1979.

[Για τη σύνταξη των βιογραφικών αντλήθηκαν στοιχεία, από το βιβλίο του Γεωργίου Λ. Ζαρίφη, Οι αναμνήσεις μου. Ένας κόσμος που έφυγε. Κωνσταντινούπολη 1800-1920. Αθήνα, Τροχαλία, 2002, και από υλικό του αρχείου.]

Πρωτότοκος γιος του Γεωργίου και της Ελένης γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1840. Σπούδασε στην Εμπορική Σχολή της Χάλκης και στη συνέχεια συμπλήρωσε τις εμπορικές σπουδές του στη Μασσαλία και στο Λονδίνο όπου μαθήτευσε στα εμπορικά καταστήματα των θείων του Στέφανου Ζαφειρόπουλου και Μιχαήλ Ζαρίφη. Μετά από δεκαετή περίπου απουσία από την Κωνσταντινούπολη επέστρεψε με την προτροπή του πατέρα του και ασχολήθηκε με τις τραπεζικές και εμπορικές εργασίες της οικογένειας εκεί.
Συμμετείχε στην εταιρεία “Ζαρίφης, Νεγρεπόντης κ’ Σία” με υποκαταστήματα στην Βράιλα και στην Κωνσταντινούπολη που εκκαθαρίστηκε το 1890, ενώ το 1914, σύστησε με τους γιους του την εταιρεία “ L. Zarifi & Cie” που εκκαθαρίστηκε μετά το 1922.
Ο Λεωνίδας Ζαρίφης παντρεύτηκε το 1879 την Ευφροσύνη (Φρόσω) θυγατέρα του Γεωργίου και της Αθηνάς Νικολοπούλου. Απέκτησαν πέντε παιδιά: τον Γεώργιο (1880-1943), σύζυγο Αργυρώς Στ. Κρίνου, την Ελένη (1882-1976), σύζυγο Στέφανου Ευγενίδη, τον Λέοντα (1884-1963) που παρέμεινε άγαμος, τον Στέφανο (1886-1971), σύζυγο Μαρίας Γραικούση και τον Κωνσταντίνο (1891-1979), σύζυγο Ελένης Σταθάτου.
Από νέος δεν είχε ιδιαίτερα καλή υγεία, ήταν πολύ μύωψ, όχι ιδιαίτερα ευπαρουσίαστος, ενώ αγαπούσε τη φύση, την καλή ζωή και ήταν συμπαθής και αγαπητός.
Πέθανε σε μεγάλη ηλικία, 83 ετών, στην Αθήνα το 1923.