Νομικό Πρόσωπο

Βασιλικόν Θέατρον

1901-1908

Το κτίριο του Βασιλικού Θεάτρου σχεδιάστηκε από
τον Ερνέστο Τσίλλερ κι η ανέγερσή του έγινε με χορηγίες ομογενών και με πόρους του Δημοσίου. Το Βασιλικόν Θέατρον εγκαινιάστηκε στις 24 Νοεμβρίου 1901, λειτούργησε υπό τον έλεγχο του Γεωργίου Α΄ και έδωσε την τελευταία του παράσταση στις 29 Απριλίου 1908. Πρώτος διευθυντής του τοποθετήθηκε ο Άγγελος Βλάχος, που παραιτήθηκε προτού να ξεκινήσουν οι παραστάσεις. Τον διαδέχτηκε ο επιμελητής των ανακτόρων Νικόλαος Θων ώς το 1906. Μετά το θάνατο του Θων (Μάρτιος 1906), ο Βλάχος ανέλαβε και πάλι διευθυντής έως τη λήξη της λειτουργίας του Θεάτρου. Γραμματέας του Βασιλικού ήταν ο Στέφανος Στεφάνου, σκηνοθέτης του ο Θωμάς Οικονόμου από το 1901 έως το τέλος της θεατρικής περιόδου 1905-1906. Τα καθήκοντα του Θωμά Οικονόμου ανέλαβε κατόπιν ο έως τότε κοσμητής σκηνής Χριστόφορος Ταβουλάρης (γιος του ηθοποιού Διονυσίου Ταβουλάρη), υπό την εποπτεία και τον έλεγχο του Άγγελου Βλάχου.

Το 1908, μετά το οριστικό κλείσιμο του Βασιλικού Θεάτρου, το κτίριο του Τσίλλερ έμεινε στην ιδιοκτησία του πρίγκιπα Νικολάου. Το 1923 απαλλοτριώθηκε από τη στρατιωτική κυβέρνηση Στυλιανού Γονατά, και το 1925 παραχωρήθηκε από τη δικτατορία του Θεόδωρου Πάγκαλου στην Επιτροπή Αεροπορικής Αμύνης, η οποία το διαχειριζόταν μέχρι το 1929.

Από το 1908 έως το 1929, η σκηνή της οδού Αγίου Κωνσταντίνου φιλοξένησε περισσότερες από 170 θεατρικές παραγωγές ξένων αλλά και ελληνικών επαγγελματικών θιάσων, μαθητικές και σπουδαστικές παραστάσεις, συναυλίες, φιλανθρωπικές εκδηλώσεις, κύκλους ομιλιών, χορούς συλλόγων και σωματείων.

Ενδεικτική βιβλιογραφία:
—Ανδρέας Μ. Ανδρεάδης, Το Βασιλικόν Θέατρον (1901-1908), Διάλεξις γενομένη εις τον σύλλογον Παρνασσόν την 10 Ιανουαρίου 1933, Εν Αθήναις, Εκδοτικός οίκος Δημ. Ν. Τζάκα, Στεφ. Δελαγραμμάτικα & σία, 1933.
—Ελίζα Άννα Δελβερούδη, «Θέατρο», στο: Χρήστος Χατζηιωσήφ (επιμ.), Ιστορία της Ελλάδας του 20ού αιώνα, Οι απαρχές 1901-1922, Α΄ τόμος, μέρος δεύτερο, Αθήνα, Βιβλιόραμα, 1999, σ. 389-399.
—Michalis Georgiou, The Reception of German Theater in Greece, Establishing a Theatrical Locus Communis: The Royal Theater in Athens (1901-1906), Βερολίνο, Peter Lang, 2019.
—Αντώνης Γλυτζουρής, «Η δημιουργία θέσης σκηνοθέτη στο “Βασιλικόν Θέατρον” (1898-1902)», Μνήμων 18 (1996), σ. 61-88.
—Αντώνης Γλυτζουρής, Η σκηνοθετική τέχνη στην Ελλάδα, Η ανάδυση και η εδραίωση της τέχνης του σκηνοθέτη στο νεοελληνικό θέατρο, Ηράκλειο, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2011, σ. 37-60.
—Σώτος Πετράς, Βασιλικό Θέατρο – Ελληνική Οπερέττα, Ιστορία και ανέκδοτα με 100 εικόνες, Αθήνα, Καλλιτεχνική Βιβλιοθήκη, 1960.
—Λυδία Σαπουνάκη-Δρακάκη, Μαρία Λουίζα Τζόγια Μοάτσου, Η δραματική σχολή του Εθνικού Θεάτρου,
Αθήνα, ΜΙΕΤ, 2011, σ. 77-92.
—Γιάννης Σιδέρης, Ιστορία του νέου ελληνικού θεάτρου 1794-1944, τόμος πρώτος (1794-1908), Αθήνα, Εκδόσεις Καστανιώτη, 1990, σ. 229-278.
—Γιάννης Σιδέρης, Ιστορία του νέου ελληνικού θεάτρου 1794-1944, τόμος δεύτερος, μέρος πρώτο, Αθήνα, Εκδόσεις Καστανιώτη, 1999, σ. 134-181.
—Δημήτρης Σπάθης, «Το θέατρο 1901-1922», στο: Βασίλης Παναγιωτόπουλος (επιμ.), Ιστορία του νέου ελληνισμού 1770-2000, 6ος τόμος, Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, εφημ. Τα Νέα, 2003, σ. 195-212.
—Δημήτρης Σπάθης, «Θωμάς Οικονόμου», «Οι προσπάθειες για τη σκηνική αξιοποίηση του αρχαίου δράματος. Ο σκηνοθέτης και η παράσταση της Ορέστειας στο Βασιλικό Θέατρο», Από τον Χορτάτση στον Κουν, Μελέτες για το νεοελληνικό θέατρο, Αθήνα, ΜΙΕΤ,
2015, σ. 631-635, 636-671.
—Κωνσταντίνα Σταματογιαννάκη, «Θέατρον επίσημον, μόνιμον, επιχορηγούμενον από το δημόσιον. Η πορεία προς την ίδρυση του Εθνικού Θεάτρου», Εθνικό Θέατρο. Τα πρώτα χρόνια (1930‒1941), Αθήνα, ΕΛΙΑ/ΜΙΕΤ, 2013, σ. 31‒75.
— Ελένη Φεσσά-Εμμανουήλ, Η αρχιτεκτονική του ελληνικού θεάτρου, τόμοι Α΄-Β΄. Αθήνα, 1994.
— Θόδωρος Χατζηπανταζής, Διάγραμμα ιστορίας του νεοελληνικού θεάτρου, Ηράκλειο, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2014, σ. 307-338.