Εβραϊκό Μουσείο Θεσσαλονίκης (Ε.Μ.Θ.)

• Μουσείο

Το Εβραϊκό Μουσείο Θεσσαλονίκης (ΕΜΘ) άρχισε να λειτουργεί το έτος 2001. Είναι ιδιοκτησία του νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου "Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης" και ανακαινίσθηκε από τον ΟΠΠ Θεσσαλονίκη 97. Σκοπός του είναι η συγκέντρωση των τεκμηρίων και κειμηλίων που δεν καταστράφηκαν στο Ολοκαύτωμα, η διατήρηση της μνήμης των θυμάτων και η έρευνα για την υπερδισχιλιετή παρουσία των εβραίων στη Θεσσαλονίκη.
Οι συλλογές του ΕΜΘ έχουν καταρτιστεί από δωρεές οικογενειών και περιορισμένες αγορές. Ωστόσο, ελάχιστα δείγματα του υλικού πολιτισμού των εβραίων της Θεσσαλονίκης διασώθηκαν από τη λεηλασία στην περίοδο τηε Κατοχής. Επίσης, της ίδρυσης του ΕΜΘ προηγήθηκε κατά 23 έτη η ίδρυση του Εβραϊκού Μουσείου Ελλάδος (αναγνωρισμένου ερευνητικού ιδρύματος), το οποίο είχε ήδη συγκεντρώσει σχεδον ό,τι διασώθηκε από τη Θεσσαλονίκη και τις άλλες βορειοελλαδικές κοινότητες.

Το Εβραϊκό Μουσείο Θεσσαλονίκης εποπτεύεται από εφορευτική επιτροπή, ενώ οι τελικές αποφάσεις λαμβάνονται από το Κοινοτικό Συμβούλιο της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίνης. Η αποστολή του αφορά την παράδοση και την ιστορία των σεφαραδιτών εβραίων της Θεσσαλονίκης, οι οποίοι αποτέλεσαν και την πλειονότητα του πληθυσμού της πόλης από το 1500 ως το 1922.

Το κτίριο του μουσείου ανεγέρθηκε το 1904 και ανήκει στην εβραϊκή κοινότητα Θεσσαλονίκης. Είναι ένα από τα λίγα οικοδομήματα του κέντρου της πόλης που επιβίωσαν από τη μεγάλη πυρκαγιά του 1917 και τις διαδικασίες ανοικοδόμησης που επακολούθησαν. Ήταν μία από τις τυπικές εμπορικές στοές που χτίστηκαν από το 1880 ως το 1910 στο κέντρο της Θεσσαλονίκης για να στεγάσουν νέες επιχειρηματικές λειτουργίες. Στο κτίριο αυτό, στεγάστηκαν κατά καιρούς η Τράπεζα Αθηνών (1906-1925) και η εφημερίδα L’Independent, η οποία εκδιδόταν στη Θεσσαλονίκη από το 1909 ως το 1941. Για τη διασκευή του κτιρίου σε μουσείο απαιτήθηκαν εκτεταμένες εργασίες, τις οποίες χρηματοδότησε ο Οργανισμός Πολιτιστικής Πρωτεύουσας «Θεσσαλονίκη 1997». Επίσης, συνέδραμε και το Υπουργείο Πολιτισμού. Για τη λειτουργία του μουσείου συνέβαλαν πολλοί δωρητές, οικογένειες και επιχειρήσεις, τα ονόματα των οποίων είναι καταγεγραμμένα σε επιγραφή αναρτημένη στην είσοδο του κτιρίου.

Το Μουσείο διαθέτει:

1. Προπολεμικά αρχεία της Ισραηλινής Κοινότητας Θεσσαλονίκης
2. Αρχείο συγγενών οργανισμών
3. Αρχείο Γιοδσέφ Νεχαμά
4. Ιδιωτικές Συλλογές
5. Αρχείο δικηγόρου ΘεοδώρουΣαλγκάμη
6. Αρχείο Ηλία Μεσσίνα
7. Αρχείο Οργανισμού Περιθάλψεως και Αποκαταστάσεως Ισραηλιτών Ελλάδος (ΟΠΑΙΕ)
8. Μουσικά αρχεία
9. Ψηφιακά αρχεία
10. Εφημερίδες και βιβλιοθήκη

Ως προς τη συλλογή φωτογραφιών του Μουσείου, αυτή αποτελείται από προπολεμικές (μέχρι το 1944) και μεταπολεμικές (από το 1945 κ.ε.) που αφορούν στη ζωή και τη δράση των Εβραίων της Θεσσαλονίκης και όχι μόνον.Πλούσια είναι και η συλλογή των οικογενειακών φωτογραφιών με πιστοποιημένη ή μη την ταυτότητά τους.
Ενδεικτικά αναφέρονται ορισμένοι από τους τομείς που καλύπτουν οι φωτογραφίες:

-Νεκροταφεία
-Σχολεία & Μαθητές
-Αθλητικοί σύλλογοι
-Συναγωγές και άλλα Κοινοτικά κτίρια
-Πυρκαγιά του 1917
-Καρτ ποστάλ της παλιάς Θεσσαλονίκης
-Οικογενειακά πορτρέτα
-Επαγγέλματα
-Ολοκαύτωμα κ.ά.

Για την επίσκεψη στη βιβλιοθήκη, όπως και για έρευνα στα αρχεία προηγείται απαράιτητα συνεννόηση με τη Γραμματεία του Μουσείου.

Το Μουσείο έχει σχηματίσει εξειδικευμένη συλλογή βιβλίων σε ό,τι αφορά την ιστορία της Θεσσαλονίκης, των εβραίων, του Ισραήλ και την ιουδαϊκή θρησκεία, η οποία περιλαμβάνει και 250 παλαιά βιβλία στην εβραϊκή γλώσσα. Η βιβλιοθήκη του Μουσείου είναι συνδεδεμένη με τις ψηφιακές συλλογές του και με το οπτικοακουστικό αρχείο Steven Spielberg, όπου οι ερευνητές μπορούν να παρακολουθήσουν δεκάδες μαγνητοσκοπημένες μαρτυρίες επιζώντων του Ολοκαυτώματος.

Επισήμανση (1. http://www.jmth.gr/, 2. "folio" - Περιοδική Έκδοση της Ελληνικής Αρχειακής Εταιρείας, Τεύχος 2ο, 2021)