Το σωζόμενο αρχείο αποτελείται από βιβλία και λίγα λυτά που περιέχουν κυρίως Πρακτικά με τις Δηλώσεις των αιτούντων και Ευρετήρια Α/μιων και Β/μιων Εκτιμητικών Επιτροπών των Ανταλλαξίμων όπως επίσης πρακτικά και ευρετήρια διαφόρων νομών.

Επίσης, περιέχει ονομαστικά ευρετήρια αποζημιωθέντων αστών προσφύγων, πρακτικά επιτροπών κληρονομικών μεριδίων και ευρετήρια ισχυουσών περικοπών.

Από τις δηλώσεις των ενδιαφερομένων προκύπτει για τον ερευνητή ένας πραγματικός θησαυρός στοιχείων που αφορούν την οικονομική και κοινωνική κατάσταση των ανταλλαξίμων πριν από το 1922 , όταν ακόμη παρέμεναν στις εστίες τους. Υπάρχει μεγάλη διαφοροποίηση όπως είναι φυσικό στις ασχολίες και στις καλλιέργειες ανάλογα με την κοινότητα αν αυτή ήταν αστικό κέντρο ή μικρό χωριό στην ενδοχώρα , αν ήταν παράλια ή ορεινή.

Έτσι στην ενορίας της Αγίας Φωτεινής της Σμύρνης δηλώνονται καταστήματα ωρολογίων , οπτικών , μεταξωτών, υφασμάτων (βελούδα , γουναρικά και καπέλα) ειδών κυνηγιού , πορσελάνης. Επίσης δηλώνονται δύο ιδιωτικά αυτοκίνητα 300 τόμων . Όλα αυτά συνηγορούν υπέρ ενός πλουσίου αστικού κέντρου . Στην ενορία Αγίου Γρηγορίου Τραπεζούντας, επίσης μεγάλης πόλης δηλώνονται καταστήματα σιδηρικών , χρωμάτων, ραφεία χρυσοχοεία.

Αντίθετα στις κοινότητες της επαρχίας Καρς που ήταν γεωργικές και κτηνοτροφικές δηλώνονται λιβάδια , βοσκές, αλώνια και γεωργικά εργαλεία. Στα παράλια δηλώνονται λέμβοι αλιευτικές και δίκτυα, πλοιάρια , ιστιοφόρο ενδεικτικά όλα των ασχολιών της περιοχής.

Αναλόγως με την γεωγραφική θέση της κοινότητας αντίστοιχες είναι και οι καλλιέργειες. Στα παράλια της Μ. Ασίας δηλώνονται ελαιόδεντρα βαμβάκι αμπέλια, καστανιάς και λεπτοκαρυώνες και εργοστάσιο φουντουκελαίου και παραγωγής ψίχας φουντουκιού. Στην περιοχή της Προύσας συκομορεώνες και εργαλεία μετάξης και διάφορα χρειώδη σηροτροφίας. Η περιφέρεια με τις καλλιέργειες της καθορίζει εν πολλοίς και τις ασχολίες του μεγαλύτερου κέντρου.

Επίσης αξιοσημείωτο είναι ότι η επιτροπή της κοινότητας σε αρκετές περιπτώσεις ζητεί αποζημίωση για τα περιουσιακά στοιχεία του Ιερού Ναού της π.χ. λιθίνη , αγροί , σχολείο διώροφο 8 αιθουσών , έπιπλα , σκεύη αργυρά και χρυσά.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ένα βιβλίο πιστοποιητικών της κοινότητας Φιλαδελφείας, το οποίο περιέχει φωτογραφίες προσφύγων.

Τέλος από την επιτροπή Μεταλλείων (Νόμου 4719) βλέπουμε να ζητείται αποζημίωση για μεταλλεία σμύριδας , μαρμάρων και ορυχεία άνθρακος.

Έτσι από τις ταπεινές δηλώσεις (δύο όρνιθες ή δυο κυψέλαι) μέχρι και τις πιο πλούσιες (μεταλείο σμύριδος) ή από τα διώροφα και τριώροφα σπίτια της Τραπεζούντας μέχρι την οικία με στάβλο μια μικρής κοινότητας φαίνεται όλη η ζωή και οι δραστηριότητες των κατοίκων.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι στα Ευρετήρια υπάρχει ένα πλήθος ονομάτων ανταλλαξίμων, όπως επίσης και στοιχεία από τα οποία φαίνονται τα επαγγέλματα που ασκούσαν στην Τουρκία. Στις κοινότητες της ενδοχώρας η κύρια ασχολία ήταν γεωργός ή έμπορος, ενώ στις μεγάλες πόλεις βρίσκουμε υφασματοπόλες, βιβλιοπώλες, ράπτες, δασκάλους, φωτογράφους , λογιστές, σουδζουκτσήδες , λειτουργούς κλπ. Εκτός από τα παραπάνω αξιόλογη πηγή για την έρευνα αποτελούν τα ονόματα των κοινοτήτων που αναφέρονται στο Αρχείο.

Η ορθογραφία των κοινοτήτων είναι αυτή που αναγράφεται στα πρακτικά και γι’ αυτό το λόγο οι περισσότερες κοινότητες βρίσκονται σε γενική πτώση (π.χ. κοιν. Δογάντζας , επαρχίας Ηρακλείας-Ραιδεστού). Πολλές φορές υπήρχε στο πρακτικό διπλή ονομασία που βρίσκεται σε παρένθεση (π.χ. κοιν. Αρέτσου (Ρυσίου) επαρχίας Χαλκηδόνος. Επίσης υπήρχε και διαφορετική γραφή για την ίδια κονότητα <Πλατυάνου ή Πλατιανών> επαρχίας Προύσης).