Φυσικό Πρόσωπο

Πανομάρας, Γιαννούσης

Γόνος των Πανομαραίων του Σουλίου (το επώνυμο της οικογένειας καθιερώθηκε από τον Πάνο Μάρα, αρχηγό μίας ελάσσονος φάρας), συμμάχου του ισχυρού γένους των Τζαβελλάτων. Ο Γιαννούσης Πανομάρας –ο οποίος είχε παντρευτεί τη Κίτσα Ζάρμπα, ανεψιά του Λάμπρου Βέικου (Ζάρμπα), αρχηγού μίας άλλης ισχυρής οικογένειας που ακολουθούσε και αυτή τους Τζαβελλάτες– συμμετείχε ενεργά στους τελευταίους αγώνες του Σουλιωτών εναντίον του Αλή Πασά των Ιωαννίνων (κατά τους οποίους σκοτώθηκαν δύο αδελφοί του) αλλά και των δυνάμεων της Υψηλής Πύλης, και στη συνέχεια κατέβηκε μαζί με άλλους συγγενείς και συμπατριώτες του στις επαναστατημένες ελληνικές επαρχίες.
Συμμετείχε σε σειρά συγκρούσεων στη Δυτική Στερεά, διακρίθηκε στη νικηφόρα μάχη της Άμπλιανης (14 Ιουλίου 1824) εναντίον ισχυρών δυνάμεων του Γιουσούφ Πασά Περκόφτσαλη και του Αμπάζ Πασά Ντίμπρα, και στις επιχειρήσεις έξω από το Μεσολόγγι (στη διάρκεια της δεύτερης πολιορκίας της πόλης, 1825 – 1826). Ήταν από τους λίγους σουλιώτες καπετάνιους (Γιώτης & Λιώνης Δαγκλής, Νάσης Κουτσονίκας, Γιωργάκης Μαλάμος Νικόλας Καραμέτζιος και Γιάννούσης & Τούλιας Πανομάρας) που εντάχθηκαν στο Α' Σώμα Στρατού της Ανατολικής Στερεάς υπό τον αρχιστράτηγο Γεώργιο Καραϊσκάκη, στη διάθεση του οποίου έθεσε τους περίπου 200 άνδρες του σώματός του. Τοποθετήθηκε υπασπιστής του Καραϊσκάκη και διακρίθηκε στην μάχη της Αράχωβας (18 – 24 Νοεμβρίου 1826) και στις επιχειρήσεις της Αττικής (1827) εναντίον του βαλή της Ρούμελης Μεχμέτ Ρεσίτ Κιουταχή Πασά.
Κατά την Καποδιστριακή περίοδο ο Πανομάρας εντάχθηκε στους νέους ημιτακτικούς σχηματισμούς που συγκρότησε ο Κυβερνήτης, τις Χιλιαρχίες. Όντας ένας από τους καπετάνιους του Κίτσου Τζαβέλλα, ενός στρατιωτικού που απέκτησε εξαρχής την εμπιστοσύνη και την εκτίμηση του Καποδίστρια, ανέλαβε διοικητής–πεντακοσίαρχος της Β' Πεντακοσιαρχίας της Α' Χιλιαρχίας υπό τον Κίτσο Τζαβέλλα, ενώ στο ίδιο σώμα εντάχθηκε, ως Εκατόνταρχος και ο συγγενής του Τούλιας Πανομάρας. Ο Πανομάρας συμμετείχε στις επιχειρήσεις της Χιλιαρχίας και άλλων ελληνικών σωμάτων για την ανακατάληψη της Στερεάς και πολέμησε μεταξύ άλλων: στις μάχες για την κατάληψη του Λιδωρικίου και του Μαλανδρίνου (11 Αυγούστου 1828)· στις δύο μάχες των Λομποτινών εναντίον των σωμάτων του Αχμέτ Νεπρεβίστα, Βελή Αγά, Γιουσούφ Μπέη και του Καφτάναγα του Κιουταχή (14 & 20 Οκτωβρίου 1828)· στη μάχη του Γαρδικίου Φθιώτιδας εναντίον των δυνάμεων του Ασλάν Μπέη (8 Νοεμβρίου 1828)· στη μάχη του Καρπενησίου εναντίον των δυνάμεων του Καριοφίλ Μπέη· και στην επιχείρηση που οδήγησε στην παράδοση του Αντιρρίου από τον φρούραρχο Αμπτή Αγά Μουχαφούζη (13 Μαρτίου 1829).
Μετά τη μάχη της Πέτρας (Βοιωτία) στις 12 Σεπτεμβρίου 1829, και τη λήξη των πολεμικών συγκρούσεων με τους Οθωμανούς, ο Καποδίστριας προχώρησε στη διάλυση των Χιλιαρχιών, τις οποίες αντικατέστησε με τα Ελαφρά (ή Εύζωνα) Τάγματα. Ο Πανομάρας υπήρξε ένας από τους 20 αξιωματικούς που επιλέχθηκαν ως ταγματάρχες και ανέλαβε τη διοίκηση του Γ' Ελαφρού Τάγματος (με υποταγματάρχη-υποδιοικητή τον Νικόλαο Δράκο) το οποίο είχε έδρα τη Δυτική Στερεά και ήταν επανδρωμένο από σουλιώτες και ηπειρώτες αξιωματικούς, και -ως επί το πλείστον- από ρουμελιώτες στρατιώτες. (Στο Γ' Τάγμα εντάχθηκαν και οι συγγενείς του,Τούλιας Πανομάρας (λοχαγός του Γ’ λόχου) και Φώτος Πανομάρας (ανθυπολοχαγός του Γ ́λόχου).
Πολιτικά ήταν ενταγμένος –όπως και οι Τζαβελαίοι– στο Ρωσικό κόμμα, και κατά την καποδιστριακή περίοδο υπήρξε ένας από τους στρατιωτικούς υποστηρικτές του κυβερνήτη, και του αδελφού του, Αυγουστίνου, όταν ο τελευταίος ανέλαβε μετά τη δολοφονία του Ιωάννη Καποδίστρια, κυβερνήτης της Ελληνικής Πολιτείας –και συμμετείχε στις εμφύλιες συρράξεις εναντίον των Συνταγματικών.
Ο σουλιώτης καπετάνιος παρέμεινε στο στρατό και κατά την οθωνική περίοδο. Συγκεκριμένα, το 1835 με την ίδρυση της Βασιλικής Φάλαγγας (Βασιλικό Διάταγμα 18ης Σεπτεμβρίου 1835) εντάχθηκε στη Βασιλική Φάλαγγα (Εν ενεργεία Βασιλική Φάλαγγα) και διετέλεσε Τετράρχης της Τετραρχίας Ναυπάκτου, την οποία συγκροτούσαν, ως επί το πλείστον, σουλιώτες φαλαγγίτες, καθώς και ταγματάρχης–διοικητής του τάγματος Ηπειροσουλιωτών.
Ο Γιαννούσης Πανομάρας, τον οποίο η σύγχρονη ιστοριογραφία της περιόδου περιγράφει ως έναν εξαιρετικά μικρόσωμο άνδρα (περί το 1.50 μ.), υπήρξε ένας άτακτος ένοπλος με ασυνήθιστη γενναιότητα, χωρίς όμως ιδιαίτερες στρατηγικές ικανότητες, ο οποίος πολέμησε στις επιχειρήσεις του Αγώνα ως καπετάνιος, πάντοτε όμως υπό τη γενική διοίκηση ισχυρότερων οπλαρχηγών (Τζαβέλλας, Καραϊσκάκης).
Πέθανε στην Ναύπακτο και θάφτηκε στο σουλιώτικο νεκροταφείο της Αγίας Παρασκευής.

Στέφανος Παπαγεωργίου, "Αρχείο Γιαννούση Πανομάρα", Τεκμήρια Ιστορίας (2015), Κ.Ε.Ν.Ι. Πάντειο (βλ. https://drive.google.com/file/d/0B4dqYlrQi2zheUIwdGJmRGxOd0E/view. Πρόσβαση στις 17/2/2020).