Φυσικό Πρόσωπο

Μαυρής, Νικόλαος

1899-1978

Ο Νικόλαος Μαυρής γεννήθηκε το 1899 στο Ζαγαζίκ της Αιγύπτου, όπου είχαν εγκατασταθεί οι γονείς του, ερχόμενοι από την Κάσο. Ο πατέρας του Γεώργιος Μαυρής, γιατρός στο επάγγελμα, υπήρξε
δραστήριο μέλος της ελληνικής κοινότητας του Ζαγαζίκ και έδειχνε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη διατήρηση των σχέσεων με την Ελλάδα και τη γενέτειρά του Κάσο. Ο Ν. Μαυρής ακολουθώντας το πρότυπο του πατέρα του, ήλθε στην Αθήνα το 1918, όπου σπούδασε έως το 1923 στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Επιστρέφοντας στην Αίγυπτο εξάσκησε το επάγγελμα του παθολόγου για δύο χρόνια και το 1925 ταξίδεψε στο Παρίσι, όπου ειδικεύτηκε στην Οφθαλμολογία. Παράλληλα παρακολούθησε και μαθήματα Φιλολογίας και Νομικής στη Σορβόννη.

Οι σπουδές του Ν. Μαυρή στην Αθήνα τον έφεραν σε επαφή με Δωδεκανησιακούς κύκλους, γεγονός που τον ευαισθητοποίησε σχετικά με την ιταλική κατοχή των Δωδεκανήσων από το 1912 και το αίτημα της ενσωμάτωσής τους με την Ελλάδα. Με την επιστροφή του στην Αίγυπτο κινήθηκε δραστήρια προς την κατεύθυνση του συντονισμού των Δωδεκανησίων της Αιγύπτου, ως ένας από τους ιδρυτές της «Κεντρικής Επιτροπής Δωδεκανησίων Αιγύπτου». Δεν αρκέστηκε όμως μόνο στη συλλογική προσπάθεια. Παράλληλα ξεκίνησε τον προσωπικό του αγώνα για την επίλυση του Δωδεκανησιακού Ζητήματος, με τη δημοσίευση άρθρων, με επιστολές σε διπλωματικούς κύκλους, με τη συγκέντρωση υλικού (αρχειακού,βιλιογραφικού, λαογραφικού) για την τεκμηρίωση του αγώνα.

Το 1935 παντρεύτηκε την κόρη του Κάσιου εφοπλιστή Γ. Νικολάου, Ιουλία, με την οποία απέκτησε τέσσερα παιδιά. Το 1936 εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Αθήνα, όπου εργάστηκε ως οφθαλμίατρος, ενώ ξεκίνησε τη συνεργασία του με τις Ελληνικές Εγκυκλοπαίδειες Ελευθερουδάκη και Δρανδάκη, για θέματα σχετικά με τα Δωδεκάνησα, τη Βιβλιογραφία, τον Πνευματισμό. Η επίλυση του Δωδεκανησιακού ζητήματος παρέμεινε και σε αυτή την περίοδο της ζωής του Ν. Μαυρή το βασικό του μέλημα. Υπήρξε πρόεδρος του «Κεντρικού Συλλόγου Δωδεκανησίων Αθηνών» ενώ η έρευνα σχετικά με την ιστορία των Δωδεκανήσων και ειδικά της Κάσου, τον οδήγησε το 1937 στο Παρίσι, όπου μελέτησε υλικό στα Εθνικά Αρχεία της Γαλλίας. Τα έτη 1937- 1938 εξέδωσε το τρίτομο έργο «Ιστορικόν Αρχείον Κάσου», το οποίο συνέβαλε σημαντικά στην έρευνα για την ιστορία της Κάσου.

Το 1940, με την εγκατάσταση του Ν. Μαυρή στη Νέα Υόρκη παρατηρείται μία εντυπωσιακή διεύρυνση σε όλους τους τομείς των δραστηριοτήτων του. Οι επαφές του με Έλληνες της Αμερικής, όπως τον καρκινολόγο Γεώργιο Παπανικολάου, αλλά και φίλους της Ελλάδας από τον επιστημονικό, πολιτικό και επιχειρηματικό κόσμο φαίνεται να βοήθησαν πολύ το Ν. Μαυρή στην ανάληψη σημαντικών πρωτοβουλιών. Ανέλαβε σειρά διαλέξεων στο Hofstra College και στο Πανεπιστήμιο του Wyoming (1945) σχετικά με ζητήματα Διεθνούς Δικαίου, αναγορεύτηκε καθηγητής Νεοελληνικής Γλώσσας στο αμερικανικό τμήμα της Ecole Libre des Hautes Etudes (1945) και έκανε σειρά μαθημάτων Νεοελληνικής Γλώσσας στο Πανεπιστήμιο Columbia (1947). Με τη συνεργασία των ελληνιστών Henri Gregoire και Ernest Honigmann ίδρυσε το περιοδικό Βυζαντινά- Μεταβυζαντινά, από το οποίο εκδόθηκαν δυστυχώς μόνο δύο τόμοι. Το 1940 συνεταιρίσθηκε με το Β. Βλαβιανό στην αγορά της εφημερίδας Εθνικός Κήρυξ της Αμερικής, με την οποία ήδη συνεργαζόταν από το 1936.

Η τύχη των Δωδεκανήσων υπήρξε η βασική ενασχόληση του Ν. Μαυρή και κατά τη διάρκεια της διαμονής του στην Αμερική. Ήδη από τη δεκαετία του 1930 είχε ιδρυθεί εκεί η Δωδεκανησιακή Νεολαία Αμερικής (Dodecanesian League of America) στην οποία εξελέγη πρόεδρος. Στο πρότυπο της ένωσης αυτής ο Ν. Μαυρής ίδρυσε το 1940 το Εθνικό Δωδεκανησιακό Συμβούλιο (National Dodecanesian Council), που σκοπό του είχε να ενώσει όλα τα σωματεία δωδεκανησίων της Αμερικής στον κοινό αγώνα για την απελευθέρωση των Δωδεκανήσων από την ιταλική κατοχή. Από τους συντονιστές αυτού του αγώνα δόθηκε μεγάλη σημασία στην ενημέρωση της διεθνούς κοινής γνώμης με την έκδοση ενημερωτικών εντύπων και άρθρων, π.χ.“The Dodecanese Islands. Two articles by American Experts”και «Why not solve the Dodecanese Question now?”, συλλογικών δημοσιεύσεων και βιβλίων του Ν. Μαυρή, όπως τα“The Greek Dodecanese, A Symposium by Prominent Americans” και “Sforza vs. Sforza”. Μεγάλη βοήθεια στον αγώνα του Ε.Δ.Σ. προσέφερε και η προβολή του Δωδεκανησιακού ζητήματος από ραδιοφωνικές εκπομπές και τον αμερικανικό Τύπο, όπως και από την κινητοποίηση φίλων της Ελλάδας . Ο Ν. Μαυρής υπήρξε επίσης ο εμπνευστής της προσπάθειας να προβληθεί το αίτημα των Δωδεκανησίων στο αμερικανικό Υπουργείο των Εξωτερικών καθώς και σε πρεσβείες ευρωπαϊκών χωρών, έτσι ώστε να δημιουργηθεί θετικό κλίμα που θα οδηγούσε το ζήτημα σε ευνοϊκή έκβαση μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Το 1941 ιδρύεται η Εθνική Επιτροπή προς Αποκατάσταση του Ελληνικού Δικαίου (National Committee for the Restoration of Greece), στην οποία ο Ν. Μαυρής εργάζεται ως γραμματέας. Στην επιτροπή αυτή αναπτύσσεται παράλληλα με το Ε.Δ.Σ. δράση για όλα τα προβλήματα που είχε δημιουργήσει ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος στην Ελλάδα. Η έντονη αυτή κινητοποίηση σε όλα τα επίπεδα έφερε το Δωδεκανησιακό ζήτημα αλλά και την υπόθεση της Ελλάδας στη διεθνή τράπεζα των διαπραγματεύσεων. Η βρετανική και η αμερικανική Κυβέρνηση υποσχέθηκαν ότι η τύχη της Δωδεκανήσου θα κριθεί σύμφωνα με την αρχή της αυτοδιάθεσης των λαών. Ο ιταλός κόμης Sforza παραδέχθηκε δημόσια την ελληνικότητα των Δωδεκανήσων και στη Νέα Υόρκη συγκαλείται Πανδωδεκανησιακό Συνέδριο (1943), σε ψήφισμα του οποίου κηρύσσεται η Ένωση των Δωδεκανήσων με την Ελλάδα.

Μετά από την αποχώρηση των Ιταλών τα Δωδεκάνησα (1943) πέρασαν στη γερμανική κατοχή και το 1945 παραδόθηκαν προσωρινά σε βρετανική στρατιωτική κατοχή έως τις 31 Μαρτίου 1947, οπότε παραδόθηκαν στην ελληνική στρατιωτική διοίκηση. Τέλος στις αρχές του 1948, σύμφωνα με νόμο, τα Δωδεκάνησα αποτέλεσαν Γενική Διοίκηση με έδρα τη Ρόδο και πρώτο Γενικό Διοικητή το Ν. Μαυρή. Η θητεία του Ν. Μαυρή στη Γενική Διοίκηση χωρίζεται σε δύο περιόδους: 1948-1950 και 1953-1954 με μία διακοπή τριών χρόνων, κατά την οποία ο Ν. Μαυρής πολιτεύθηκε ως υποψήφιος βουλευτής Δωδεκανήσων, θέση στην οποία εξελέγη το 1953. Μετά την απελευθέρωση των Δωδεκανήσων τα προβλήματα του τόπου ήταν πολύ μεγάλα σε όλους τους τομείς (βιοτικό επίπεδο, διοίκηση, εκπαίδευση, γεωργία, δημόσια έργα). Ο Ν. Μαυρής έδειξε απεριόριστο ενδιαφέρον για την πρόοδο των νησιών και υπήρξε εντυπωσιακή η ικανότητά του να ασχολείται παράλληλα και με τα ατομικά προβλήματα των πολιτών. Επίσης ενδιαφερόταν για τα προβλήματα κάθε νησιού ξεχωριστά και σε μια προσπάθεια να ανταποκριθεί στις ανάγκες του κάθε τόπου αποτελεσματικότερα, περιόδευσε σε κάθε τμήμα του νησιωτικού συμπλέγματος.Το έργο του Ν. Μαυρή στη Γενική Διοίκηση υπήρξε πολύ σημαντικό για την πορεία των Δωδεκανήσων γιατί έθεσε τις βάσεις για την ανάκαμψη ενός τόπου που είχε υποστεί δραματικές επεμβάσεις στη ζωή του από την ιταλική κατοχή.

Το 1956 τα Δωδεκάνησα μετατράπηκαν από Γενική Διοίκηση σε Νομαρχία και ο Ν. Μαυρής εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Αθήνα, όπου αφοσιώθηκε σε ενασχολήσεις πλησιέστερες στα επιστημονικά του ενδιαφέροντα. Βέβαια το ενδιαφέρον του για τα Δωδεκάνησα και την ιδιαίτερη πατρίδα του Κάσο δεν σταμάτησε ποτέ. Ίδρυσε το «Σύλλογο Κασίων» και με δική του δαπάνη ανέγειρε Ιστορικό Αρχείο και Βιβλιοθήκη στην Κάσο. Υπήρξε πρόεδρος της «Δωδεκανησιακής Ιστορικής και Λαογραφικής Εταιρείας» στη δημιουργία της οποίας είχε πάρει μέρος το 1936.

Η κύρια ενασχόληση του Ν. Μαυρή μετά την εγκατάστασή του στην Αθήνα, υπήρξε η Βιβλιογραφία. Εξέδωσε δύο από τους τρεις τόμους της «Δωδεκανησιακής Βιβλιογραφίας» και την «Ελληνική Βιβλιογραφία, 1864-1900», έργα για τα οποία τιμήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών δύο φορές (1957 και 1969) και η συμβολή τους στον τομέα της βιβλιογραφίας παραμένει αξεπέραστη. Η αγάπη του Ν. Μαυρή για τη βιβλιογραφία φαίνεται και από την προσπάθειά του για την ίδρυση Βιβλιογραφικής Εταιρείας, η οποία θα αναλάμβανε τη διδασκαλία του μαθήματος της βιβλιογραφίας όχι μόνο σε ανώτερα ιδρύματα αλλά και στις τελευταίες τάξεις του Γυμνασίου. Το 1967 με πρωτοβουλία του Ν. Μαυρή και του Γ. Κουρνούτου ιδρύθηκε η Βιβλιογραφική Εταιρεία της Ελλάδος στην οποία ανατέθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού η σύνταξη και η έκδοση της εθνικής «Ελληνικής Βιβλιογραφίας». Ο Ν. Μαυρής πέθανε στην Αθήνα το 1978.

For an English biographical note, see ASCSA Newsletter Winter 1984, p.10.

https://www.ascsa.edu.gr/index.php/archives/mavris-finding-aid