Το σχολείο ιδρύθηκε τον Οκτώβριο του 1882 ως Δημοτικό Σχολείο Αρρένων Βόλου (ΦΕΚ 142/22.10.1882) και από το σχολικό έτος 1929-1930 (με τη εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του 1929) μετονομάστηκε σε 1ο (Μικτό) Δημοτικό Σχολείο Βόλου. Τα σχολικά έτη 1922/23 και 1923/24 το ποσοστό των προσφύγων μαθητών ανερχόταν στο 32,1% και 26,5% του μαθητικού του δυναμικού αντίστοιχα, λόγω της εγκατάστασης των προσφύγων στις καπναποθήκες και στα σχολεία της συνοικίας Μεταμόρφωσης, όπου βρισκόταν το 1ο Αρρένων.

H Δημοτική Σχολή Aρχανών ιδρύθηκε επίσημα το 1870 με 119 άρρενες μαθητές και 96 θήλεις. Oι μαθήτριες αυτές στεγαζότανε μεν στο ίδιο κτίριο, αλλά σε ξεχωριστές αίθουσες και αυλιζόταν σε ξεχωριστή αυλή. Tο 1886 οι άρρενες μαθητές ήταν 150 και είχαν ένα δάσκαλο. Tο 1900 μετονομάζεται σε «Aνωτέρα Σχολή Aρρένων Aρχανών», με τέσσερις τάξεις και 218 άρρενες μαθητές. Tο 1910-11 μετονομάζεται σε «Aνώτερο Δημοτικό Σχολείο Aρχανών» με 6 τάξεις. Tο 1929-30 μετατρέπεται σε «1ον 6/τάξιο Mεικτό Δημοτικό ςχολείο Άνω Aρχανών», με 241 μαθητές και μαθήτριες. Tο Παρθεναγωγείο Aρχανών ιδρύθηκε το 1880 αρχικά ως ιδιοσυντήρητο με 76 μαθήτριες. Tο 1889 είναι Δημοτικό Tριτάξιο με 190
μαθήτριες. Tο 1900 λειτουργεί ως Tετρατάξιο με 212 μαθήτριες. Tο 1908 υποβιβάζεται σε Tριτάξιο με 185. Tο 1915 λειτουργεί ως 5/τάξιο με 289 μαθήτριες και το 1929-30 ονομάζεται
«2ο 4/τάξιο Mεικτό Δημοτικό Σχολείο Άνω Aρχανών», με 194 μαθήτριες.

Η πορεία του 1ου Πειραματικού Γυμνασίου / Λυκείου μέσα στο χρόνο ξεκινά το 1829, όταν ο Κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας ιδρύει στην Αίγινα, την τότε πρωτεύουσα του νεοδημιουργημένου ελληνικού κράτους, το Κεντρικό Σχολείο. Μετά τη δολοφονία του Καποδίστρια (1831) η λειτουργία του Κεντρικού ατονεί και το 1834 αποφασίζεται η μεταφορά του στην καινούργια πρωτεύουσα του κράτους, την Αθήνα. Εδώ στεγάζεται προσωρινά στην Οικία Κλεάνθους, στους πρόποδες της Ακρόπολης.

Με την εγκατάστασή του στον αθηναϊκό χώρο το σχολείο αλλάζει μορφή και ονομασία. Γίνεται 3ετές Ελληνικό Σχολείο και 4ετές Γυμνάσιο, αποκτά την προσωνυμία Βασιλικό και, επειδή είναι το μοναδικό δημόσιο δευτεροβάθμιο εκπαιδευτήριο της πρωτεύουσας, ενισχύεται με μεγάλα κονδύλια από τον κρατικό προϋπολογισμό. Πρώτος Γυμνασιάρχης, αλλά και επόπτης του Ελληνικού σχολείου, διορίζεται ο Γεώργιος Γεννάδιος, ο οποίος θα παραμείνει στην ίδια θέση μέχρι το θάνατό του.

Στην Αθήνα το κύρος του σχολείου ενισχύεται συνεχώς με αποτέλεσμα να υπάρχει μεγάλη προσέλευση μαθητών από την πρωτεύουσα και την επαρχία καθώς και συρροή ακροατών. Αυτή η συνεχής αύξηση όμως, επιτείνει τα κτιριολογικά προβλήματα που ούτως ή άλλως αντιμετωπίζει λόγω έλλειψης μόνιμης ιδιόκτητης στέγης και ακαταλληλότητας του προσωρινού χώρου στέγασης.

Έτσι μετά το 1837, οπότε η “οικία Κλεάνθους” διατίθεται για τη στέγαση του Πανεπιστημίου, το σχολείο αρχίζει να μετακινείται σε διάφορα μισθωμένα από την πολιτεία κτίρια του κέντρου της Αθήνας. Αρχικά μεταφέρεται στην “οικία Μποτσάρη” (οδός Καπνικαρέας και Μητροπόλεως) και στη συνέχεια στεγάζεται διαδοχικά στο κτίριο του Βαρβακείου Λυκείου, σε οίκημα επί των οδών Κορνάρου και Ερμού και, περίπου στο τέλος του προηγούμενου αιώνα, στην οδό Αδριανού. Κατά τη Μικρασιατική Καταστροφή τα μαθήματα γίνονται και πάλι στο Βαρβάκειο αλλά και στο ναό της Μητρόπολης, ενώ από το 1932 μέχρι το 1964 φιλοξενείται στο κτίριο των πρώην “Εκπαιδευτηρίων του Σωτήρος” Κ. Διαλησμά (οδός Σχολείου και Επιχάρμου). Για τα επόμενα 34 χρόνια εγκαθίσταται σε νεοκλασικό κτίριο της οδού Ηπίτου για να επιστρέψει και πάλι στην οδό Αδριανού, διατηρώντας ακόμη και σήμερα το θλιβερό προνόμιο να στερείται ιδιόκτητου κτιρίου ικανού να ανταποκριθεί στις ανάγκες ενός σύγχρονου και δημιουργικού εκπαιδευτηρίου.

Παρά τις πρακτικές αντιξοότητες πάντως, σε διάστημα δύο σχεδόν αιώνων το σχολείο, όπως αποδεικνύεται και από το πλούσιο σχολικό αρχείο, κατόρθωσε να διατηρήσει αμείωτη τη φήμη του, γεγονός που συναρτάται άμεσα με τους έμψυχους παράγοντες (διδάσκοντες, μαθητές) που καθορίζουν την εξέλιξη της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Για την κάλυψη των αναγκών τους μάλιστα, το σχολείο διαθέτει πλούσια σχολική βιβλιοθήκη, η συγκρότηση της οποίας είχε αρχίσει από την εποχή που στεγαζόταν στην Αίγινα. Στις μέρες μας αυτή η βιβλιοθήκη περιλαμβάνει 4.500 καταχωρήσεις και, ανάμεσά τους, 352 τόμους εκδόσεων που χρονολογούνται από το 16ο μέχρι και το 19ο αιώνα.

Από την άλλη πλευρά, σε όλη τη διάρκεια της λειτουργίας του σχολείου οι μαθητές ασχολήθηκαν και ανέπτυξαν, με την ενθάρρυνση πάντοτε των καθηγητών τους, ένα ευρύ φάσμα εξωδιδακτικών δραστηριοτήτων. Η παράδοση αυτή συνεχίζεται και σήμερα που το σχολείο εμπλέκεται στα σχολικά πολιτιστικά δρώμενα με την πειραματική ομάδα θεάτρου, τη συντακτική ομάδα του περιοδικού “Πειραματισμοί”, την ομάδα ανάδειξης της ιστορικότητας και αξιοποίησης της σχολικής βιβλιοθήκης, τις περιβαλλοντικές και τις αθλητικές του ομάδες.

Από το 1ο Πειραματικό Λύκειο αποφοίτησαν πολλές γνωστές προσωπικότητες και οι επιτυχίες των μαθητών στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση είναι σημαντικές. Σήμερα, μετά από 170 χρόνια συνεχούς λειτουργίας και έχοντας αλλάξει κατά καιρούς διάφορες ονομασίες (Α’ εν Αθήναις Γυμνάσιον, Α’ Πρότυπον Γυμνάσιον αρρένων Αθηνών, Α’ Γυμνάσιο / Λύκειο Αθηνών) το σχολείο ονομάζεται 1o Πειραματικό Γυμνάσιο / Λύκειο Αθηνών - Γεννάδειο, σε μια προσπάθεια απόδοσης φόρου τιμής στο μεγάλο δάσκαλο του Γένους τόσο για τις υπηρεσίες του στο συγκεκριμένο εκπαιδευτήριο όσο και για τη γενικότερη προσφορά του στο χώρο της νεοελληνικής εκπαίδευσης και παιδείας.

[Σόνιας Γελαδάκη, Από το Κεντρικό Σχολείο Αιγίνης στο Α’ Γυμνάσιο αρρένων Αθηνών, στον τόμο "Αι Αθήναι ως εκπαιδευτική πόλις. Από το 19o στον 20ο αιώνα", Αθήνα, έκδοση Μουσείου Ιστορίας της Παιδείας, 1999].

Από τα πρώτα οικήματα που παραδόθηκαν το 1924 στους πρόσφυγες, στην περιοχή του Ξηρόκαμπου, ήταν και δυο διώροφα στα ανατολικά του σημερινού ναού της Ευαγγελίστριας, στην περιοχή που ακόμη και σήμερα είναι γνωστή με την ονομασία «Τζαμαλιώτικα», όπου στεγάστηκαν τα πρώτα σχολεία για τα παιδιά των προσφυγικών οικογενειών. Στο ένα από αυτά λειτούργησε, από το σχολικό έτος 1924/25, με 227 μαθητές, το 1ο Τετρατάξιο Προσφυγικό Δημοτικό Σχολείο Αρρένων, ο «πρόγονος», μαζί με το 1ο Προσφυγικό Θηλέων, του 7ου Δημοτικού Σχολείου Βόλου αρχικά, του σημερινού 1ου Δημοτικού Σχολείου Νέας Ιωνίας (το κτήριο σώζεται και σήμερα ως ιδιωτική κατοικία). Τη Διεύθυνση του σχολείου ανέλαβε ο Νικόλαος Ευσταθιάδης.