Identity area
Reference code
Title
Date(s)
- 1910 - 1994 (Creation)
Level of description
Fonds
Extent and medium
93 αρχειακά κουτιά με έγγραφα
5 αρχειακά κουτιά με φωτογραφικό υλικό
25 αρχειακά κουτιά με φωτογραφικό υλικό των έργων του Γκίκα
22 ντοσιέ και 17 φάκελοι με αποκόμματα εφημερίδων και περιοδικών
7000 τόμοι βιβλίων
30 αρχειακά κουτιά με λυτά σχέδια
131 μπλοκ σχεδίων
2 αρχειακές συρταροθήκες με λυτά σχέδια, χαρακτικά και μεταξοτυπίες
Ράφια με ζωγραφικά και γλυπτικά έργα.
Έπιπλα και αντικείμενα από την οικία του καλλιτέχνη.
Ψηφιακό αρχείο ή αναλογικές φωτογραφίες όλων των μέχρι σήμερα τεκμηριωμένων έργων του Γκίκα που βρίσκονται σε άλλα Μουσεία, σε ιδιωτικές συλλογές, ή ακόμα και σε άγνωστες συλλογές
Context area
Name of creator
Biographical history
Ο Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας γεννήθηκε στην Αθήνα στις 26 Φεβρουαρίου 1906. Μαθητής του Παρθένη στην Αθήνα, έφυγε το 1922 για το Παρίσι, όπου σπούδασε Γαλλική Φιλολογία και Αισθητική στη Σορβόννη, και Ζωγραφική και Χαρακτική στην Académie Ranson με δασκάλους τον Roger Bissière και τον Δημήτρη Γαλάνη. Πραγματοποιεί την πρώτη του έκθεση στο Παρίσι το 1923 και στη συνέχεια συμμετέχει σε πολλές ομαδικές εκθέσεις. Η πρώτη του ατομική έκθεση οργανώνεται το 1927 στο Παρίσι στην Galerie Percier, και παρουσιάζεται από τον Maurice Raynal. Στην Αθήνα εκθέτει για πρώτη φορά το 1928, με τον γλύπτη Μιχάλη Τόμπρο. Στα 1935-1937 ο Γκίκας συνεργάζεται με τον Δημήτρη Πικιώνη, τον Τάκη Παπατσώνη και τον Σωκράτη Καραντινό στην έκδοση του περιοδικού Το Τρίτο Μάτι. Το 1941 εκλέγεται καθηγητής στην έδρα του Σχεδίου της Αρχιτεκτονικής Σχολής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, όπου και δίδαξε έως το 1958. Το 1972 εκλέγεται τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και το 1986 επίτιμο μέλος της Royal Academy of Arts του Λονδίνου. Ανακηρύσσεται επίτιμος διδάκτωρ της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών (1991). Περισσότερες από 50 εκθέσεις του καλλιτέχνη έχουν οργανωθεί κατά καιρούς στην Αθήνα, το Παρίσι, Λονδίνο, Γενεύη, Βερολίνο, Ν. Υόρκη κ.α. Έργα του Γκίκα βρίσκονται σε πολλές ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, καθώς και σε μουσεία, όπως στο Musée d’ Art Moderne – Παρίσι, στην Tate Gallery – Λονδίνο, στο Metropolitan Museum of Art – Ν. Υόρκη, στην Εθνική Πινακοθήκη των Αθηνών. Εκτός από τη ζωγραφική, ο Γκίκας ασχολήθηκε δημιουργικά και με τη γλυπτική, τη χαρακτική, τη σκηνογραφία και την εικονογράφηση βιβλίων. Και ακόμα συνέγραψε βιβλία, άρθρα και μελέτες για την Αρχιτεκτονική και την Αισθητική, καθώς και δοκίμια για την ελληνική τέχνη. Ο καλλιτέχνης πεθαίνει στις 3 Σεπτεμβρίου 1994 στην Αθήνα.
Repository
Archival history
Το αρχείο του Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα προέρχεται από την οικία του καλλιτέχνη στην Αθήνα στην οδό Κριεζώτου 3
Immediate source of acquisition or transfer
Ο Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας δώρισε εν ζωή το 1991 (Το προσύμφωνο δωρεάς έγινε στις 25/5/1987) στο Μουσείο Μπενάκη ολόκληρο το ακίνητο της οδού Κριεζώτου 3 καθώς και τα πάσης φύσεως κινητά (πίνακες, έργα τέχνης, έγγραφα, βιβλία, έπιπλα, φωτογραφίες) που βρίσκονταν στους τελευταίους ορόφους του κτιρίου κατά την ημέρα του θανάτου του. Σκοπός της δωρεάς ήταν η δημιουργία της Πινακοθήκης Γκίκα μέσα στο κτίριο της οδού Κριεζώτου, η οποία και άνοιξε ως παράρτημα του Μουσείου Μπενάκη το 1991, καθώς και η διαφύλαξη και ανάδειξη του έργου και του αρχείου του.
Content and structure area
Scope and content
Εικαστικά έργα:
4000 σχέδια (μπλοκ σχεδίων, λυτά σχέδια και κορνίζες)
115 πίνακες (6 από τους οποίους εντάχθηκαν στη συλλογή από άλλες δωρεές μετά το θάνατο του καλλιτέχνη).
33 γλυπτικές συνθέσεις με μυθολογικά κυρίως θέματα (Σύνολο πολλαπλών, γύψινων, μπρούτζινων και χάλκινων: 110).
61 χαρακτικά έργα (Σύνολο πολλαπλών: 441).
48 μεταξοτυπίες (Σύνολο πολλαπλών: 166).
Έργα φοιτητών του Γκίκα από το ΕΜΠ.
Έργα άλλων καλλιτεχνών από την προσωπική συλλογή του Γκίκα.
Έγγραφα:
17 κουτιά αλληλογραφίας του Γκίκα με 405 παραγωγούς (Σύνολο: 2640 επιστολές ή κάρτες). Αναφέρουμε ενδεικτικά:
Αλληλογραφία με τους Eli και Henri Cartier-Bresson (8 επιστολές και 4 κάρτες)
Αλληλογραφία με τον René Char (9 επιστολές, 1 αυτόγραφο ποίημα, 1 σενάριο, 2 αυτόγραφα του Γκίκα).
Αλληλογραφία με τον John Craxton (6 επιστολές και 16 κάρτες).
Αλληλογραφία με τον Οδυσσέα Ελύτη (8 επιστολές, 2 κάρτες, Tο "Άξιον Eστί" δακτυλόγραφο).
Αλληλογραφία με τον Christian Zervos (115 επιστολές και 4 κάρτες).
Αλληλογραφία με τον Kimon Friar (39 επιστολές και 2 κάρτες).
Αλληλογραφία με την Joan και τον Patrick Leigh Fermor (42 επιστολές του Patrick Leigh Fermor, 38 επιστολές της Joan Leigh Fermor, 15 κάρτες και διάφορα κείμενα και μεταφράσεις του Patrick Leigh Fermor).
Αλληλογραφία με τον Γιώργο Θεοτοκά (4 αυτόγραφες επιστολές του Γκίκα, οι δύο φωτοτυπημένες, 3 επιστολές του Θεοτοκά, 1 κάρτα, 1 δακτυλογραφημένο θεατρικό έργο).
Αλληλογραφία με τον Σωκράτη Καραντινό (7 επιστολές και 2 κάρτες).
Αλληλογραφία με τον Osbert Lancaster (18 επιστολές και 13 κάρτες).
Αλληλογραφία με τους Henri και Marthe Laurens (8 επιστολές).
Αλληλογραφία με τον Γιώργο Μαυροΐδη (28 επιστολές και 10 κάρτες).
Αλληλογραφία με τον Henry Miller (13 επιστολές και 3 κάρτες).
Αλληλογραφία με τον Δημήτρη Πικιώνη (7 επιστολές και 1 κάρτα).
Αλληλογραφία με τον Klaus Vrieslander (58 επιστολές).
Αλληλογραφία με την Τίγκη Γκίκα (439 επιστολές οι περισσότερες της Τίγκης και κάποιες του Γκίκα).
6 κουτιά με 932 έγγραφα που αφορούν τις ατομικές και ομαδικές εκθέσεις του Γκίκα στην Ελλάδα και το εξωτερικό (Βρετανικό Συμβούλιο, Cahiers d’Art, Leicester Galleries, Whitechapel Gallery, Εθνική Πινακοθήκη κ.α.).
10 κουτιά με 600 έγγραφα που αφορούν χειρόγραφα κείμενα του Γκίκα για βιβλία, άρθρα, διαλέξεις, μεταφράσεις και άλλα.
3 κουτιά με 453 έγγραφα σχετικά με την εκδοτική δραστηριότητα του Γκίκα (Τρίτο Μάτι, Ίκαρος, Lund Humphries κ.α.).
2 κουτιά με 263 έγγραφα σχετικά με τη γλυπτική, τη χαρακτική και τη θεατρική δραστηριότητα του Γκίκα.
3 κουτιά με 321 έγγραφα με χειρόγραφες λίστες έργων με αναλυτικά στοιχεία και καταγραφή των δραστηριοτήτων του από τη σύζυγό του Barbara Γκίκα.
7 κουτιά με 50 ημερολόγια του Γκίκα.
10 κουτιά με 1900 περίπου έγγραφα που αφορούν τις οικίες του καλλιτέχνη στην Ύδρα, την Κέρκυρα και την Αθήνα.
3 κουτιά με 63 έγγραφα για την ΑΓΕΤ-Ηρακλής.
2 κουτιά με 250 έγγραφα σχετικά με την επαγγελματική του δραστηριότητα στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο.
9 κουτιά σχετικά με την Ακαδημία Αθηνών.
4 κουτιά μη καταγεγραμμένα με το προσωπικό αρχείο της πρώτης συζύγου του, Αντιγόνη (Τίγκη) Κοτζιά.
4 κουτιά με προσωπικά έγγραφα.
1 κουτί με 21 έγγραφα που αφορούν δωρεές από τον καλλιτέχνη.
1 κουτί με 174 έγγραφα που αφορούν το ταξίδι του Γκίκα το 1958 στην Άπω Ανατολή.
3 κουτιά με 352 έγγραφα που αφορούν τιμητικές διακρίσεις, συμμετοχή σε επιτροπές και διάφορα άλλα ιδρύματα.
Φωτογραφικό αρχείο:
Φωτογραφίες, αρνητικά και διαφάνειες από το προσωπικό αρχείο του καλλιτέχνη. Το αρχείο περιλαμβάνει πορτραίτα του Γκίκα από διάσημους φωτογράφους, όπως Herbert List, Jean Francois-Bonhomme, Henri Cartier-Bresson κ.α. Οικογενειακές φωτογραφίες, φωτογραφίες με φίλους, συχνά με γνωστά πρόσωπα των γραμμάτων και των τεχνών. Φωτογραφίες από τις οικίες του στην Ύδρα, την Κέρκυρα, το Λονδίνο, το Παρίσι και την Αθήνα και τέλος φωτογραφίες που έχει τραβήξει ο ίδιος τη δεκαετία του ’30 σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας.
Φωτογραφίες, αρνητικά και διαφάνειες, του συνόλου των έργων του.
Έντυπο υλικό / Βιβλιοθήκη:
5700 αποκόμματα από εφημερίδες και περιοδικά, ελληνικά και ξένα που συνέλεξε ο ίδιος ο καλλιτέχνης.
7000 τόμοι βιβλίων σχετικοί με την ιστορία της τέχνης, την ελληνική και ξένη λογοτεχνία, την ιστορία, την ποίηση, τη φιλοσοφία, τη λαογραφία, τα ταξίδια και τις θρησκείες.
Κατάλογοι εκθέσεων και προσκλήσεις.
[Έπιπλα / Αντικείμενα
Έπιπλα από την οικία του στην Κριεζώτου και ορισμένα που έχουν διασωθεί από το κατεστραμμένο αρχοντικό του στην Ύδρα.
Έπιπλα επιζωγραφισμένα από τον ίδιο.
Σύνεργα και υλικά ζωγραφικής καθώς και καβαλέτα.
Τσανάκ καλέ, βάζα, δοχεία, αγαλματίδια και ειδώλια, αντικείμενα τέχνης και αναμνηστικά από την Άπω Ανατολή, κινέζικη συλλογή με πάνω από 100 snuff-bottles].
Appraisal, destruction and scheduling
Το αρχείο του καλλιτέχνη που αποτελεί δωρεά στο Μουσείο Μπενάκη στεγάζεται αυτούσιο στην Πινακοθήκη Γκίκα με εξαίρεση το αρχείο του πατέρα του, Ναυάρχου Αλέξανδρου Χατζηκυριάκου, που παραδόθηκε στα Ιστορικά Αρχεία του Μουσείου Μπενάκη και τη συλλογή φωτογραφιών του Herbert List από την Ελλάδα που παραδόθηκαν στο Φωτογραφικό Αρχείο του Μουσείου Μπενάκη.
Accruals
Μετά το θάνατο του καλλιτέχνη έχουν προστεθεί στο αρχείο η αλληλογραφία του Νίκου Καρύδη με τον Νίκο Χατζηκυριάκο-Γκίκα (Δωρεά της Χρυσής και της Κατερίνας Καρύδη), ζωγραφικά έργα του Γκίκα από τη συλλογή του Patrick και της Joan Leigh Fermor (3 πίνακες, 2 σχέδια, 2 χαρακτικά, 6 μετάλλια και 1 επιζωγραφισμένο τραπέζι) καθώς και ζωγραφικά έργα από μεμονωμένες δωρεές.
System of arrangement
Τα έργα χωρίς κορνίζα έχουν ταξινομηθεί θεματικά: tracing, προσχέδια, τοπία, γυμνά, μορφές, κεφάλια, ζώα, φυτά, συνθέσεις, αρχιτεκτονικά, Ύδρα, Κέρκυρα, Αρχαία, καρικατούρες, νεανικά/ιδιωτικά, εξωτικά ταξίδια, αντίγραφα έργων τέχνης, εικονογράφηση της Οδύσειας του Ν. Καζαντζάκη, εικονογράφηση των ποιημάτων του Καβάφη, άλλες εικονογραφήσεις, σχέδια μικρού μεγέθους (εξαίρεση αποτελούν τα μπλοκ σχεδίων που διατηρούν την αρίθμηση του καλλιτέχνη). Τα έργα με κορνίζα έχουν ταξινομηθεί κατά μέγεθος και θεματικά όπου είναι δυνατόν. (Μεγάλο μέρος των πινάκων βρίσκεται στους μόνιμους εκθεσιακούς χώρους της Πινακοθήκης Γκίκα). Η καταγραφή των έργων έχει γίνει από την Ιωάννα Μωραΐτη.
Το αρχείο εγγράφων είναι ταξινομημένο σε θεματικές ενότητες (ένα μεγάλο κομμάτι ήταν ταξινομημένο από τη δεύτερη σύζυγο του καλλιτέχνη Barbara Γκίκα). Η κάθε ενότητα ακολουθεί χρονολογική σειρά με εξαίρεση την αλληλογραφία που ακολουθεί αλφαβητική σειρά κατ’ αποστολέα. Η καταγραφή και ταξινόμηση του αρχείου εγγράφων έχει γίνει από τον Αλέκο Π. Ζάννα.
Η βιβλιοθήκη είναι ταξινομημένη θεματικά και αλφαβητικά και εντάσσεται στον ψηφιακό κατάλογο της βιβλιοθήκης που είναι αναρτημένος στο διαδίκτυο του Μουσείου Μπενάκη. Η ταξινόμηση της βιβλιοθήκης έχει γίνει από την Πίτσα Τσάκωνα.
Τα αποκόμματα τύπου είναι ταξινομημένα θεματικά (π.χ ατομικές εκθέσεις, ομαδικές εκθέσεις κλπ.) και χρονολογικά.
Το φωτογραφικό αρχείο είναι ταξινομημένο θεματικά και χρονολογικά. Η καταγραφή και ταξινόμηση του φωτογραφικού αρχείου έχει γίνει από την Ιωάννα Μωραΐτη.
Conditions of access and use area
Conditions governing access
Δεν υπάρχουν περιορισμοί στην πρόσβαση. Το αρχείο εγγράφων και έργων, καθώς και η βιβλιοθήκη είναι ανοιχτά στους μελετητές κατόπιν συνεννόησης.
Conditions governing reproduction
Η αναπαραγωγή γίνεται σύμφωνα με τους όρους χρήσης που ορίζει το Μουσείο Μπενάκη και κατόπιν περιορισμών:
Τα πνευματικά δικαιώματα όλων των έργων του Ν.Χ.- Γκίκα ή των εγγράφων που ο ίδιος ή η πρώτη σύζυγός του Τίγκη Γκίκα είναι παραγωγοί, ανήκουν στο Μουσείο Μπενάκη.
Τα πνευματικά δικαιώματα των εγγράφων του αρχείου ανήκουν στον παραγωγό του κάθε εγγράφου εκτός αν υπάρχει σχετική παραχώρηση του δικαιώματος.
Τα πνευματικά δικαιώματα των λήψεων ανήκουν στον φωτογράφο εκτός αν υπάρχει σχετική παραχώρηση του δικαιώματος.
Language of material
Script of material
Language and script notes
Ελληνικά, Γαλλικά, Αγγλικά
Physical characteristics and technical requirements
Finding aids
Ευρετήριο (με αύξουσα αρίθμηση) για το αρχείο εγγράφων με αναλυτική περιγραφή του περιεχομένου του κάθε κουτιού και με ξεχωριστό αλφαβητικό ευρετήριο για την αλληλογραφία.
Ευρετήριο (χρονολογικό) για τα αποκόμματα του τύπου.
Ευρετήρια που αφορούν τα έργα, την εκθεσιακή και εκδοτική δραστηριότητα του Γκίκα.
Allied materials area
Existence and location of originals
Έργα και έγγραφα υπάρχουν στο Μουσείο Μπενάκη, σε ιδιωτικές συλλογές, άλλα και σε άλλους φορείς.
Existence and location of copies
Υπάρχουν ψηφιακά αντίγραφα των καταγεγραμμένων, μέχρι σήμερα, έργων του Γκίκα που ανήκουν σε άλλους φορείς και ιδιωτικές συλλογές καθώς και αντίγραφα επιστολών και εγγράφων.
Related units of description
Publication note
Νικος Χατζηκυριάκος-Γκίκας. Γράμματα στην Τίγκη (1945-1955), επιμ. Ιωάννα Κριτσέλη-Προβίδη, εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα 1991.
Ν. Χατηκυριάκος-Γκίκας – Χένρυ Μιλλερ (Αλληλογραφία), επιμ. Ιωάννα Κριτσέλη-Προβίδη, εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα 1992.
Γράμματα Δημήτρη Πικιώνη, Ν. Χατζηκυριάκου-Γκίκα, επιμ. Ν. Π. Παΐσιος, εκδ. Ίκαρος, Αθήνα 1996.
Αλέκος Π. Ζάννας, «Το Αρχείο Νικολή Χατζηκυριάκου-Γκίκα», Τα Νέα των Φίλων του Μουσείου Μπενάκη, Αθήνα 1998, σ. 28-31.
Έλση Στεφανάκη, «Τίγκη Γκίκα μια επιστολή προς τον Ν. Χατζηκυριάκο-Γκίκα», Τα Νέα των Φίλων του Μουσείου Μπενάκη, Αθήνα 1998, σ. 32-33.
Φανή Μαρία-Τσιγκάκου, «Η δωρεά Γκίκα στο Μουσείο Μπενάκη. Ένα νέο Μουσείο δημιουργείται», στο Προσωπογραφία του Ν. Χατζηκυριάκου-Γκίκα, Τετράδια Ευθύνης 37, Αθήνα 1998, σ. 26-31.
Ιωάννα Μωραΐτη, «Το φωτογραφικό Αρχείο του Ν. Χατζηκυριάκου-Γκίκα», Τα Νέα των Φίλων του Μουσείου Μπενάκη, Αθήνα 1999, σ.20-25.
Ιωάννα Μωραΐτη, «Αρχεία και συλλογές των τριών δημιουργών», στο Γκίκας, Craxton, Leigh Fermor. Η γοητεία της ζωής στην Ελλάδα, επιμ. Εβίτα Αράπογλου, Λεβέντειος Πινακοθήκη, Αθήνα 2018. (Και αγγλική έκδοση).
Ιωάννα Μωραΐτη, Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας. Ζωγραφίζοντας για τα βιβλία, Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα 2018.
Notes area
Note
Το Μουσείο Μπενάκη, ως κάτοχος των πνευματικών δικαιωμάτων του καλλιτέχνη, καταγράφει και διαχειρίζεται το σύνολο του έργου του.
Note
Το μεγαλύτερο μέρος των έργων του Γκίκα είναι ψηφιοποιημένο ή φωτογραφημένο και έχει καταγραφεί στο διαχειριστικό πρόγραμμα MuseumPlus. Η διαδικασία ψηφιακής καταγραφής τους βρίσκεται σε εξέλιξη. Το φωτογραφικό αρχείο του καλλιτέχνη είναι ψηφιοποιημένο.
Η ψηφιοποίηση του αρχείου εγγράφων βρίσκεται σε εξέλιξη.
Alternative identifier(s)
Access points
Subject access points
Place access points
Name access points
Genre access points
Description control area
Description identifier
Institution identifier
Rules and/or conventions used
Dates of creation revision deletion
1999-2019
Script(s)
Sources
Δελτίο περιγραφής Φορέα
Archivist's note
Ιωάννα Μωραΐτη (Επιμελήτρια του Αρχείου της Πινακοθήκης Γκίκα)