Γενικά Αρχεία του Κράτους - Αρχειοφυλακείο Αγιάς

• Γενικά Αρχεία του Κράτους - Τοπικό Αρχείο Αγιάς
• ΓΑΚ Αγιάς

• Γ.Α.Κ. Αγιάς

• Κρατικός αρχειακός φορέας

Τo Τοπικό Αρχείο Αγιάς είναι περιφερειακή υπηρεσία των Γενικών Αρχείων του Κράτους. Βασικός σκοπός των Γ.Α.Κ. Αγιάς είναι η εποπτεία, διάσωση, συγκέντρωση, ταξινόμηση και ευρετηρίαση του αρχειακού υλικού της επαρχίας Αγιάς, καθώς και η διάθεση και η με ποικίλους τρόπους αξιοποίηση όλου αυτού του αρχειακού πλούτου.

Η Αγιά, αν και δεν αποτελεί έδρα νομού, έχει την τύχη να είναι μία από τις λίγες πόλεις στην Ελλάδα που διαθέτει τη δική της αρχειακή υπηρεσία, το Τοπικό Αρχείο Αγιάς. Την ιδέα ίδρυσης αρχειακής υπηρεσίας συνέλαβε πρώτος, από το 1930, ο Αγιώτης νομικός και συγγραφέας Μιλτιάδης Δάλλας, άνθρωπος ευρείας μόρφωσης, καλός γνώστης της τοπικής ιστορίας, αλλά και ιδιαίτερης ευαισθησίας σε θέματα διάσωσης και συγκέντρωσης των τοπικών ιδιωτικών και δημοσίων αρχείων. Συγγραφέας σημαντικών ιστορικών μελετών για την Αγιά, συγκέντρωσε με ιδιαίτερη προσοχή και φροντίδα έγγραφα κοινοτικά, εκκλησιαστικά, οικογενειακά, προσωπικά κ.ά. και συγκρότησε το "Αρχείον Ιστορικόν", το οποίο εκτείνεται χρονικά από το 1750 έως το 1953 με πολύτιμα στοιχεία για την ιστορία της περιοχής. Το 1937 ο Δάλλας κατέθεσε προς φύλαξη το αρχείο του στην Ιστορική και Λαογραφική Εταιρεία των Θεσσαλών ( Ι.Λ.Ε.Θ.), της οποίας υπήρξε ένας από τους ιδρυτές, με την υποχρέωση να παραδοθεί στην Αγιά, όταν θα ιδρυόταν ιστορικό Αρχείο.

Παράλληλα, με την παρακίνηση και καθοδήγηση του Μ. Δάλλα, αξιόλογο οικογενειακό και πολιτικό αρχείο κατάρτισε και ο Αγιώτης πολιτικός Δημήτριος Ηρακλείδης, το οποίο καλύπτει την περίοδο 1833 - 1956 και για πολλά χρόνια φυλασσόταν στο Ηρακλείδιο Γηροκομείο. Την παράδοση αυτή ακολούθησε αργότερα και ο νεώτερος πολιτικός Τάκης Καρδάρας, συγκροτώντας το πολιτικό του αρχείο και παράλληλα ένα σπάνιο και πλούσιο φωτογραφικό αρχείο από το 1915 έως το 1980.

Επίσης, πλούσιο αρχειακό υλικό διέθεταν επώνυμες οικογένειες της Αγιάς, οι οποίες κατά το παρελθόν έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην περιοχή, όπως η οικογένεια Αλεξούλη, Βατζιά, Πετράκη, Καλλέργη, κ.ά., ο λόγιος Θεόδωρος Χατζημιχάλης, οι εκκλησίες και οι μονές της περιοχής, τα σχολεία, υπηρεσίες, σύλλογοι κ.ά.

Με κριτήριο τη διάσωση, συγκέντρωση και αξιοποίηση όλου αυτού του υλικού, κρίθηκε σκόπιμο να επιδιωχθεί η ίδρυση αρχειακής υπηρεσίας στην Αγιά.

Πρωτοστάτες στην προσπάθεια αυτή υπήρξαν ο Γ. Σακελίων, οικονομικός έφορος και συγγραφέας ιστορικών μελετών και ο αείμνηστος Δ. Αγραφιώτης, φιλόλογος-ιστορικός και μετέπειτα προϊστάμενος του Αρχείου για μία εικοσαετία. Το 1977, η προσπάθεια εντάχθηκε στα πλαίσια της δραστηριότητας του Πολιτιστικού Συλλόγου Αγιωτών "Ο Μιλτιάδης Δάλλας" και σε συνεργασία με την Κοινότητα Αγιάς απηύθηναν τη σχετική πρόταση στα Γενικά Αρχεία του Κράτους.

Τα 1978 το με το Π.Δ.496 (ΦΕΚ 106 / 27- 6 - 1978 ) ιδρύθηκε στην Αγιά αρχειακή υπηρεσία με τον τίτλο "Μόνιμο Τοπικό Αρχείο Αγιάς" και ήταν το πρώτο που λειτούργησε στο Νομό Λάρισας. Τις λειτουργικές δαπάνες του Αρχείου ανέλαβε καταρχάς ο Μορφωτικός Σύλλογος, ενώ η Κοινότητα Αγιάς ανέλαβε τη στέγασή του. Η πρώτη εγκατάσταση του Αρχείου έγινε σε χώρο του οικήματος που δώρισε ο Αγιώτης βουλευτής Δημήτριος Καρδάρας, για να στεγαστεί η Κοινοτική Βιβλιοθήκη της Αγιάς.

Οι αρχειακές συλλογές που αποτέλεσαν τη βάση του Τοπικού Αρχείου δωρήθηκαν από το Σύλλογο "Μιλτιάδης Δάλλας" και αφορούσαν στο οικογενειακό αρχείο Αλεξούλη ( 1838 - 1909), σε τμήμα του πολιτικού και οικογενειακού αρχείου του Μ. Δάλλα (1876 -1935) και του Βολιώτη λογίου και δημοσιογράφου Γ. Σακελλαρίδη ( 1900 -1920 ).

Το 1991 με το νόμο 1946 το Αρχείο εντάχθηκε στο δίκτυο των περιφερειακών αρχείων και μετονομάστηκε σε Γ.Α.Κ.-Τοπικό Αρχείο Αγιάς με αρμοδιότητες που κάλυπταν την επαρχία Αγιάς (σήμερα τους δήμους Αγιάς, Λακέρειας, Ευρυμενών, Μελιβοίας).

Οι άοκνες προσπάθειες του προϊσταμένου, Δημήτρη Αγραφιώτη, (1979 - 1999), είχαν ως αποτέλεσμα τη συγκέντρωση πλούσιου αρχειακού υλικού με εκκλησιαστικά έγγραφα και βιβλία, δημόσια και ιδιωτικά αρχεία, συλλογές, φωτογραφίες και εφημερίδες που αφορούν στην ιστορία της περιοχής και εκτείνονται χρονικά από το 1621 έως σήμερα.

Η ύπαρξη και διάσωση όλων αυτών των αρχείων δεν οφείλεται μόνο στο γεγονός ότι η περιοχή δεν γνώρισε σοβαρές καταστροφές την περίοδο της Κατοχής και του Εμφυλίου, αλλά και στην ιδιαίτερη ευαισθησία που επέδειξαν οι κάτοικοί της προς αυτά.

Τα τελευταία χρόνια, η πλήρης αναδιοργάνωση των χώρων του Αρχείου με τη δημιουργία αναγνωστηρίου, όπου φιλοξενούνται ερευνητές, σχολικές ομάδες εργασίας και κοινό, η δημιουργία αξιόλογης βιβλιοθήκης θεσσαλικού και τοπικού ενδιαφέροντος, η οργάνωση εκθέσεων αρχειακού και φωτογραφικού υλικού στους χώρους του Αρχείου και οι συχνές επισκέψεις σχολείων, όχι μόνο της περιοχής, αλλά και του νομού, αναβάθμισαν τη λειτουργία του.

Ένα σημαντικό βήμα για την περαιτέρω εξέλιξη και λειτουργία του αρχείου έγινε με την παραχώρηση από το Δήμο Αγιάς (με την υπ' αρ.28/8-3-2001 απόφασή του) ενός κτηρίου 400 τ.μ.(πρώην Δημοτικό Σχολείο Μεταξοχωρίου) για τη μόνιμη στέγαση του Αρχείου, που περιλαμβάνει ειδικό χώρο εκθεμάτων, αίθουσα εκδηλώσεων, βιβλιοθήκη-αναγνωστήριο, αρχειοστάσια, και γραφεία. Επιπλέον με την υπ' αρ.17/27-2-2013 απόφαση παραχωρήθηκε και το κτήριο του παλιού σχολείου του Αετολόφου (200 τ.μ.) που περιλαμβάνει χώρο εκθεμάτων και αρχειοστάσια.

Τα Γ.Α.Κ.- Αρχειοφυλακείο Αγιάς λειτουργούν τις εργάσιμες ημέρες των δημοσίων υπηρεσιών.
Το ωράριο λειτουργίας είναι:
Δευτέρα έως Παρασκευή 8:30-14:30 ή και άλλες μέρες και ώρες μετά από συνεννόηση.