Identity area
Reference code
Title
Date(s)
Level of description
Fonds
Extent and medium
51 φάκελοι, έργα τέχνης, οπτικοακουστικό υλικό, βιβλία / 8.50 γραμμικά μέτρα
Context area
Name of creator
Biographical history
Ο Οδυσσέας Ελύτης, φιλολογικό ψευδώνυμο του Οδυσσέα Αλεπουδέλη, γεννήθηκε το 1911 στο Ηράκλειο της Κρήτης. Γονείς του ο Παναγιώτης Θ. Αλεπουδέλης και η Μαρία Βρανά από τη Λέσβο. Το 1914 η οικογένεια φεύγει από την Κρήτη και εγκαθίσταται στην Αθήνα, όπου ο μικρός Οδυσσέας φοιτά από το 1917 στο σχολείο του Μακρή. Το 1930 εισάγεται στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, ενώ την ίδια περίπου εποχή συνδέεται φιλικά με τους Κανελλόπουλο, Εμπειρίκο και Σαραντάρη. Το 1935 δημοσιεύει ποιήματά του στο περιοδικό Νέα Γράμματα και εισέρχεται ενεργά στον κύκλο της γενιάς του '30. Παίρνει μέρος στον ελληνοϊταλικό πόλεμο με τον βαθμό του έφεδρου ανθυπολοχαγού. Το 1948, ύστερα από πρόσκληση των Rélations Culturelles του Υπουργείου Εξωτερικών της Γαλλίας, μεταβαίνει στο Παρίσι όπου θα παραμείνει ώς το 1952. Μεταξύ των έργων του: Προσανατολισμοί (1940), Ο Ήλιος ο Πρώτος (1943), Άσμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας (1945, 1962), Το Άξιον Εστί (1959), Έξη και μία τύψεις για τον ουρανό (1960), Το φωτόδεντρο και η δέκατη τέταρτη ομορφιά (1971), Ο Ήλιος ο Ηλιάτορας (1971), Τα ρω του έρωτα (1972), Τα ετεροθαλλή (1974), Μαρία Νεφέλη (1978), Ημερολόγιο ενός αθέατου Απριλίου (1984), Ο μικρός ναυτίλος (1985), Τα ελεγεία της Οξώπετρας (1991), Ο ζωγράφος Θεόφιλος (1973), Ανοιχτά χαρτιά (1974), Η μαγεία του Παπαδιαμάντη (1976), καθώς και μεταφράσεις των Ζιρωντού, Μπρεχτ, Ζενέ, Ρεμπώ, Λετρεαμόν, Ελυάρ, Ζουβ, Ουγκαρέττι, Λόρκα, Μαγιακόφσκι. Το 1964 κυκλοφόρησε το ορατόριο Άξιον Εστί του Μίκη Θεοδωράκη, ενώ το 1979 τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ για το σύνολο του μέχρι τότε έργου του.
Η συγκεκριμένη ενότητα περιγραφής αντικατοπτρίζει μιαν ορισμένη χρονική φάση της παραγωγής του Ελύτη που κατέχει κεντρική θέση στην ποίησή του. Από το 1956 περίπου έως το 1959 επεξεργάζεται παράλληλα δύο διαφορετικά έργα του, τη μεγάλη σύνθεση του Άξιον Εστί (βλ. τετράδια Α΄-ΙΓ΄), καθώς και τα ποιήματα που θα ενταχθούν στη συλλογή Έξη και μία τύψεις για τον ουρανό (βλ. τετράδιο ΙΔ΄). Στο ίδιο τετράδιο (ΙΔ΄) περιλαμβάνεται υλικό από την Αλβανιάδα, την οποία άρχισε να δουλεύει γύρω στα 1944 και την εγκατέλειψε λόγω της ενασχόλησής του με το Άξιον Εστί. Από τα τρία αρχικά μέρη αυτής της σύνθεσης διασώθηκε μόνο το πρώτο, το οποίο μεταδόθηκε σε ραδιοφωνική εκπομπή του Αντρέα Καραντώνη (28 Οκτ. 1956).
Πηγή: Φάκελος 1, τεκμήριο 1 και Mario Vitti, Ο Οδυσσέας Ελύτης. Κριτική μελέτη, Αθήνα. Ερμής 1991.
Archival history
Immediate source of acquisition or transfer
Δωρεά Οδυσσέα Ελύτη, 1976
Content and structure area
Scope and content
Το μεγαλύτερο ποσοτικά μέρος του Αρχείου αποτελεί η Αλληλογραφία, συμποσούμενη σε 25 αρχειακούς φακέλους. Οι τίτλοι που εμφανίζονται στους φακέλους και υποφακέλους, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, έχουν δοθεί από τον ίδιο τον δημιουργό του Αρχείου και ως εκ τούτου διατηρήθηκαν στην παρούσα ταξινόμηση. Αρχικά, ένα σημαντικό τμήμα της Αλληλογραφίας, που περιλαμβάνει επιστολές κορυφαίων Ελλήνων και ξένων ανθρώπων του πνεύματος, όπως και αποκόμματα τύπου που αφορούν τον ποιητή και την βράβευσή του, είχαν δοθεί από τον Οδυσσέα Ελύτη στο Σπουδαστήριο Νεοελληνικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, από όπου όμως, στη συνέχεια, ο ίδιος τα απέσυρε ενσωματώνοντάς τα στο αρχειακό υλικό που είχε από το 1975 παραχωρηθεί στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη. Έτσι σήμερα έχει αποκατασταθεί πλήρως η ενότητα Αλληλογραφία παρέχοντας πολύτιμο τεκμηριακό υλικό για τον ελληνικό και τον ευρωπαϊκό πνευματικό βίο από το 1945 και εξής μέχρι σήμερα. Στον κατάλογο καταγράφονται ονομαστικά όλοι οι επιστολογράφοι, θεματικά και χρονολογικά καθώς επίσης ο αριθμός και το είδος των επιστολών. Επιμέρους υποενότητα αποτελεί η συγχαρητήρια αλληλογραφία του ποιητή καθώς παρουσιάζει ξεχωριστό ενδιαφέρον λόγω της απονομής του βραβείου Nobel Λογοτεχνίας το 1979 στον Οδυσσέα Ελύτη.
Ιδιαίτερο βάρος έχει η ενότητα Χειρόγραφα, η οποία περιλαμβάνει τα σημαντικότερα από τα έργα του ποιητή σε χειρόγραφη μορφή με σχόλια και διορθώσεις από τον ίδιο κι αυτό εξαιτίας του γεγονότος ότι ο Ελύτης συνήθιζε να μην διατηρεί τις πρώτες μορφές των έργων του και τα χειρόγραφά του. Στην ίδια ενότητα ενσωματώθηκαν και οι μεταφράσεις του έργου του σε διάφορες γλώσσες.
Η τρίτη ενότητα Κριτική και Εκδόσεις περιλαμβάνει, σε χρονολογική σειρά, αποκόμματα τύπου, εφημερίδες και περιοδικά με αναφορές στο έργο του Οδυσσέα Ελύτη, κριτικές και παρουσιάσεις των εκδόσεών του. Στους 5 τελευταίους φακέλους της ενότητας αυτής βρίσκονται οι εκδόσεις των έργων του Οδυσσέα Ελύτη, πολλές από τις οποίες είναι αρκετά σπάνιες λόγω της παλαιότητάς τους, του ιδιαίτερου τυπογραφικού και καλλιτεχνικού τους ενδιαφέροντος καθώς και του περιορισμένου αριθμού αντιτύπων που είχαν εκδοθεί.
Στην τέταρτη ενότητα του Αρχείου Εικαστικά Έργα ενσωματώθηκαν έργα Ελλήνων καλλιτεχνών, όπως του Τσαρούχη, του Μόραλη και του Φασιανού, αφιερωμένα από τους δημιουργούς τους στον ποιητή, κυρίως για την εικονογράφηση των ποιητικών του έργων. Παράλληλα, στην ενότητα αυτή τοποθετήθηκαν και τα εικαστικά έργα του ίδιου του ποιητή, κυρίως κολλάζ (Συνεικόνες) και τέμπερες, καθώς επίσης και τα λευκώματα με το φωτογραφικό υλικό από όλες τις περιόδους της ζωής του Οδυσσέα Ελύτη, προσφέροντας ένα πανόραμα του βίου και της δράσης του που σε συνδυασμό με το εκτενές βιογραφικό σημείωμα του ποιητή, συνταγμένο από τον ίδιο, διαμορφώνουν μια πλήρη εικόνα για το πρόσωπο και τη δημιουργία του Οδυσσέα Ελύτη. Την ενότητα συμπληρώνουν ακουστικό υλικό (δίσκοι με μελοποιημένα έργα του ποιητή, κασέτες με συνεντεύξεις κ.ά.) και βραβεία που απονεμήθηκαν στον ποιητή συμπεριλαμβανομένων τιμητικών διπλωμάτων, μεταλλίων και άλλων διακρίσεων. Στη συλλογή υπάρχει και το επίχρυσο αντίγραφο του βραβείου Νόμπελ.
Η πέμπτη ενότητα Μελέτες για το έργο του Ο. Ελύτη περιλαμβάνει τόσο ελληνικές όσο και ξενόγλωσσες μελέτες και διατριβές.
Τέλος, στην έκτη ενότητα Προσωπική Βιβλιοθήκη Ο. Ελύτη καταγράφονται τα βιβλία και τα περιοδικά που ο ίδιος ο ποιητής δώρισε στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη. Πρόκειται για μεταφράσεις έργων του αλλά και έργα άλλων που αποτελούν μια σημαντική πηγή πληροφοριών και ολοκληρώνουν την εικόνα του ποιητή καθώς φωτίζουν τις σχέσεις του με τον πνευματικό κόσμο της Ελλάδας και της Ευρώπης της εποχής. Πολλές εκδόσεις έχουν ιδιόχειρες αφιερώσεις των λογοτεχνών ή καλλιτεχνών δημιουργών τους, ανάμεσα στους οποίους ξεχωρίζουν εκείνες των P. Eluard, P-J. Jouve, G. Ungaretti, H. Matisse, P. Picasso, Α. Εμπειρίκου, Ν. Εγγονόπουλου, Δ. Καπετανάκη, Ν. Γκάτσου και Δ. Αντωνίου.
Appraisal, destruction and scheduling
Accruals
System of arrangement
Το Αρχείο Οδυσσέα Ελύτη απαρτίζεται από έξι ενότητες: Αλληλογραφία, Χειρόγραφα, Κριτική και Εκδόσεις, Εικαστικά Έργα, Μελέτες για το έργο του Οδυσσέα Ελύτη και τέλος Προσωπική Βιβλιοθήκη Οδυσσέα Ελύτη. Η ταξινόμηση ακολούθησε τις αρχειακές ενότητες που είχε διαμορφώσει ο ίδιος ο ποιητής εμπλουτίζοντάς τες ή κατά περίπτωση ενσωματώνοντας κάποιες δευτερεύουσες στις κύριες.
ΕΝΟΤΗΤΑ Α: ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ
ΕΝΟΤΗΤΑ Β: ΤΑ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΑ
ΕΝΟΤΗΤΑ Γ: Η ΚΡΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙ ΕΚΔΟΣΕΙΣ
ΕΝΟΤΗΤΑ Δ: ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ ΕΡΓΑ - ΟΠΤΙΚΟ-ΑΚΟΥΣΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ - ΒΡΑΒΕΙΑ
ΕΝΟΤΗΤΑ Ε: ΜΕΛΕΤΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ Ο. ΕΛΥΤΗ
ΕΝΟΤΗΤΑ ΣΤ: ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ
Conditions of access and use area
Conditions governing access
Conditions governing reproduction
Language of material
- English
- French
- Greek
Script of material
Language and script notes
Physical characteristics and technical requirements
Finding aids
Allied materials area
Existence and location of originals
Existence and location of copies
Related units of description
Notes area
Alternative identifier(s)
Access points
Place access points
Name access points
Genre access points
Description control area
Description identifier
Institution identifier
Rules and/or conventions used
Dates of creation revision deletion
Script(s)
Sources
Archivist's note
Αλέξης Μάλλιαρης, Λήδα Κωστάκη