Η Μελίνα (Αμαλία-Μαρία) Μερκούρη γεννήθηκε στην Αθήνα. Ήταν κόρη του βουλευτή και υπουργού Σταμάτη Μερκούρη και της συζύγου του Ειρήνης, το γένος Λάππα, και εγγονή του δημάρχου Αθηναίων Σπύρου Μερκούρη. Αποφοίτησε από τη δραματική σχολή του Εθνικού Θεάτρου το 1944 και μέχρι το 1960 συνεργάστηκε με τους θιάσους του Γιώργου Παππά, της Κατερίνας Ανδρεάδη, του Νίκου Χατζίσκου (ως συνθιασάρχης), της Μαρίκας Κοτοπούλη, με το Θέατρο Τέχνης και το Εθνικό Θέατρο. Από το 1951 έως το 1953 εργάστηκε και στο Παρίσι, όπου εμφανίστηκε σε έργα του Marcel Achard και του Jacques Deval. Το 1953 τιμήθηκε με το έπαθλο Μαρίκας Κοτοπούλη για την ερμηνεία της στη Δεύτερη γυναίκα του Arthur Wing Pinero (θίασος Κοτοπούλη). Το 1957 παντρεύτηκε, σε δεύτερο γάμο, το σκηνοθέτη Jules Dassin, με τον οποίο μοιράστηκε τη μετέπειτα προσωπική και καλλιτεχνική ζωή της. Σε δική του σκηνοθεσία, η Μελίνα Μερκούρη εμφανίστηκε στο θέατρο στις παραγωγές: Flora των Franco Bruzzati και Fabio Mauri (Theatre des Varietes, 1961), Illya darling του Jules Dassin (O’Keefe Center, Schubert Theatre και Mark Hellinger Theatre, 1967-1968), Η όπερα της πεντάρας του Bertolt Brecht (θίασος Νίκου Κούρκουλου – Μελίνας Μερκούρη, 1975), Συντροφιά με τον Μπρεχτ (Ελληνικό Λαϊκό Θέατρο Μάνου Κατράκη, 1978) και Γλυκό πουλί της νιότης του Tennessee Williams (Θέατρο Αθηνά, 1980). Το 1972 υποδύθηκε τη Λυσιστράτη σε σκηνοθεσία του Μιχάλη Κακογιάννη (θέατρο Brooks Atkinson), το 1976 τη Μήδεια σε σκηνοθεσία του Μίνου Βολανάκη (Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος), το 1980 την Κλυταιμνήστρα στην Ορέστεια σε σκηνοθεσία του Κάρολου Κουν (Θέατρο Τέχνης), ενώ η τελευταία σκηνική εμφάνισή της ήταν το 1992, στην όπερα δωματίου Πυλάδης του Γιώργου Κουρουπού και του Γιώργου Χειμωνά, σε σκηνοθεσία, σκηνικά και κοστούμια του Διονύση Φωτόπουλου. Στον κινηματογράφο εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 1955, στο ρόλο της Στέλλας στην ομώνυμη ταινία του Μιχάλη Κακογιάννη. Το 1960 απέσπασε το βραβείο γυναικείας ερμηνείας στο φεστιβάλ των Καννών, για τη συμμετοχή της στην ταινία Ποτέ την Κυριακή του Jules Dassin. Μέχρι το 1978 ερμήνευσε πρωταγωνιστικούς ρόλους σε 17 ακόμη ταινίες, κυρίως του Jules Dassin, αλλά και των Joseph Losey, Max Douy, Vittorio de Sica, Claude Autan-Lara, Carl Foreman, Juan Antonio Bardem, Norman Jewison, Guy Green, Michael Lindsay-Hogg, Ronald Neame και Cliff Owen. Στη διάρκεια της χούντας των συνταγματαρχών έζησε αυτοεξόριστη στο εξωτερικό, από όπου έδρασε κατά της δικτατορίας. Μετά τη μεταπολίτευση εισήλθε στο χώρο της πολιτικής? το 1978 εξελέγη για πρώτη φορά βουλευτής με το Πα.Σο.Κ. και διετέλεσε υπουργός Πολιτισμού από το 1981 έως το 1989 και από το 1993 έως το τέλος της ζωής της (1994), με κύριο μέλημά της να επιτύχει την επιστροφή στην Ελλάδα των μαρμάρων του Παρθενώνα. Πέθανε στη Νέα Υόρκη και η σορός της ενταφιάστηκε στην Αθήνα, με τιμές πρωθυπουργού εν ενεργεία.

[Πηγές σύνταξης βιογραφικού: 1. «Μερκούρη, Αμαλία-Μαρία (Μελίνα)», Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Larousse-Britannica, τόμος τριακοστός πέμπτος. Αθήνα, Πάπυρος, 2007. 2. Φρίντα Μπιούμπι, Μελίνα: μια θεά με το διάβολο μέσα της. Αθήνα, Terzo Books, 1996].