Ως πιο πιθανή χρονολογία γέννησης του Χρήστου Χρηστοβασίλη εικάζεται το έτος 1862 (20.7.1862), ενώ ως πιθανές παραδίδονται και οι χρονολογίες 1855 και 1861. Ο πατέρας του, Αναστάσης Βασιλείου, καταγόταν από την οικογένεια των Ζιουλάτων και η μητέρα του, Κατερίνα Οικονόμου, από το χωριό Ραβεννή Φιλιατών. Η οικογένεια ζούσε στο μικρό χωριό Σουλόπουλο ή Σούλι Χρηστοβασίλη του νομού Ιωαννίνων, το οποίο ανήκε στον πατέρα του, που ασχολείτο με τα κτήματα, την κτηνοτροφία και την εκμίσθωση γης. Διδάχθηκε τα πρώτα του γράμματα από τον ιερέα του χωριού του, για να συνεχίσει στο αλληλοδιδακτικό σχολείο της Ζίτσας, κατόπιν στην Κρετσούνιστα, και να ολοκληρώσει το Σχολαρχείο στην Ξάνθη, όπου διέμενε ο θείος του, Σπυράκης Βασιλείου. Το Γυμνάσιο συνέχισε στην Ευαγγελική Σχολή της Σμύρνης, την πόλη όπου ζούσε η σύζυγος του θείου του, Σπυράκη Βασιλείου. Από το 1875 όμηρος των τουρκικών αρχών, ολοκλήρωσε την δευτεροβάθμια εκπαίδευσή του στο αυτοκρατορικό Λύκειο της Κωνσταντινούπολης. Το πρώτο του ποίημα δημοσίευσε στα δεκαπέντε του χρόνια, με τον τίτλο «Ελεγείον», στο περιοδικό Κλειώ της Κωνσταντινούπολης, το 1877, ενώ το επόμενο έτος, δραπέτευσε από την Πόλη για να συμμετάσχει στη μάχη του Λυκουρσίου, όπου ηττήθηκαν οι έλληνες και ο Χρηστοβασίλης σώθηκε εντασσόμενος ενδεχομένως σε κάποιο κλέφτικο σώμα. Στην συνέχεια εργάσθηκε ως γραμματέας (1881-1885) στα κτήματα του Χρηστάκη Ζωγράφου, στη Θεσσαλία, όπου και ο θείος του Σπυράκης Βασιλείου υπηρετούσε τότε ως γενικός επιστάτης. Το 1882 τέλεσε τον πρώτο του γάμο με την Σωσάννα Παπασταύρου. Απέκτησαν τρία παιδιά, εκ των οποίων τα δύο πέθαναν το 1889, ενώ τον επόμενο χρόνο αποδήμησε και η ίδια η σύζυγός του. Το 1896 παντρεύτηκε την Αλεξάνδρα Γιώτη στο Καρπενήσι, με την οποία απέκτησαν επτά παιδιά. Δύο γιοι τους χάθηκαν πρόωρα, ενώ και τρίτος, ο αγαπημένος του Χρηστοβασίλη, πέθανε φοιτητής, το 1925.
Από το 1885 ο Χρηστοβασίλης εγκαταστάθηκε στην Αθήνα εργαζόμενος ως συντάκτης και δημοσιογράφος σε εφημερίδες, περιοδικά και ημερολόγια. Ανάμεσά τους και η Εφημερίς, το Μουσείον, η Νέα Εστία, τα Παναθήναια, το Ημερολόγιον των Κυριών, το Αττικόν Ημερολόγιον, η Κυψέλη, η Εστία, η Εθνική Αγωγή και η Ακρόπολις, για την οποία και πραγματοποίησε αποστολές στην Μακεδονία, την Κωνσταντινούπολη, τη Βουλγαρία, τη Μόσχα και την Παλαιστίνη. Δημοσίευε επίσης λαογραφικά άρθρα, όπως αυτά για την Ήπειρο, στην επιθεώρηση Εβδομάδα. Το 1889 διακρίθηκε στον διαγωνισμό διηγήματος της Ακροπόλεως με το διήγημα «Η καλείτερη αρχιχρονιά που επέρασα στη ζωή μου». Από το ίδιο έτος χρημάτισε διευθυντής της Εθνικής Εταιρείας Ελληνισμός, εκδίδοντας το περιοδικό Ελληνισμός, και αρθρογραφώντας επώνυμα ή με το ψευδώνυμο Ζευς Δωδωναίος, ως το 1909, οπότε και αποχώρησε. Διέμεινε τότε για έναν χρόνο στην Σμύρνη, στον θείο του Σπυράκη Βασιλείου, στην συνέχεια επισκέφθηκε την Πόλη και την Αθήνα, και τέλος εγκαταστάθηκε στα Ιωάννινα το 1913 και συμμετείχε στους εθνικούς αγώνες του τόπου του: τον Βορειοηπειρωτικό του 1914, την απόδοση των 16 χωριών της επαρχίας Φιλιατών από τους Τουρκαλβανούς, και των 79 εθνικών κτημάτων της Ηπείρου από τον Αλή πασά. Έδωσε μάχη εναντίον της βενιζελικής παράταξης, εξορίστηκε το 1917 για εννέα μήνες στην Νάξο, και εξελέγη βουλευτής του Λαϊκού Κόμματος (το 1926 και το 1933). Αγωνίστηκε με κάθε τρόπο για το Βορειοηπειρωτικό ζήτημα. Παράλληλα από το 1923 ως και το 1937 εξέδιδε την εφημερίδα Ελευθερία δύο φορές την εβδομάδα με μικρές διακοπές, ενώ το 1936 εξέδωσε και το περιοδικό Ηπειρωτικά Φύλλα. Ένθερμος δημοτικιστής, δημοσίευσε συλλογές διηγημάτων, ιστορικά διηγήματα, θεατρικά έργα, ποιήματα, ιστορικές και λαογραφικές μελέτες, άρθρα σε περιοδικά και εφημερίδες. Στην καθαρεύουσα συνέγραψε μόνο το έργο Εθνικά Άισματα και δημοσιεύσεις ιστορικού χαρακτήρα. Συνέταξε ακόμη γλωσσάρια, γραμματική της δημοτικής γλώσσας και μετέφρασε έργα του Βιργιλίου (αποσπάσματα από τα Βουκολικά), του Θεοκρίτου, του Οβιδίου και τα Ρουμπαγιάτ του Ομάρ Καγιάμ (Umar Kayam). Έργα του μεταφράστηκαν στα ιταλικά και τα γερμανικά.
Βραβεύθηκε για το λογοτεχνικό του έργο από το Υπουργείο Παιδείας και για τον πατριωτικό του αγώνα με τον χρυσό Σταυρό του Σωτήρα. Πέθανε στην Αθήνα στις 21.2.1937.

Συλλογές διηγημάτων:
Διηγήματα της στάνης (1898), Διηγήματα της ξενιτειάς (1899), Διηγήματα θεσσαλικά (1900), Διηγήματα του βουνού και του κάμπου (1902), Διηγήματα. Από τα χρόνια της σκλαβιάς (1927), Διηγήματα του Μικρού Σκολειού (Απομνημονεύματα της μαθητικής μου ζωής) (1934), Ηρωϊκές ιστορίες του σπιτιού μου (ανέκδοτη).
Ιστορικά διηγήματα:
Ο Κατσαντώνης (1904), Σουλιώτες και Λιάπηδες (1905), ο καπετάν Καλόγηρος (1905).

Θεατρικά:
Ο ερωτόληπτος υποδηματοποιός (πεζό, 1893), Αγώνες του Σουλίου – Για την πατρίδα (έμμετρο δράμα, 1900), Διά την τιμή (τραγωδία, έμμετρο 1904). Ανέκδοτα έμμετρα δράματα: Ο Χριστός και ο Μωχαμέτης (Παιδομάζωμα), Αντίοχος και Στρατονίκη, Καταστροφή του Γαρδικιού και Κυρά Φροσύνη.

Ποιήματα που εκδόθηκαν αυτοτελώς:
Στ’ αδέρφια μας (1881), Η αγάπη (1897), Ο μαρμαρωμένος βασιληάς (1901), Οι δύο Κωνσταντίνοι (1917), Ο Μάρκο Μπότσαρης (1923), Η ώμορφη νύφη (1931), Οι θερίστρες (1933). Ανέκδοτη ποιητική συλλογή: Ώρες.

Ιστορικά – λαογραφικά
Εθνικά Άισματα 1453-1821 (²1902). Η δύναμις του ελληνισμού εν Ηπείρω και τα δίκαια αυτού (1902), Ήπειρος και Αλβανία (1904), Η Ήπειρος γεωγραφικώς και εθνολογικώς από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι σήμερον (1905) Ηπειρωτικά παραμύθια (1906), Το ιστορικόν της αρπαγής των 16 χωρίων της επαρχίας Φιλιατών (1914), Η Ιμπλιακοποίησις των 79 χωρίων της Ηπείρου και οι αγώνες των κατοίκων των προς ανάκτησιν αυτών επί τε Τουρκοκρατίας και Ελληνικοκρατίας (1915).
Ανέκδοτες παραμένουν οι μεταφράσεις και τα γλωσσάρια.

[Πηγή: Μιχάλης Μερακλής και Χριστίνα Λύσσαρη, «Χρηστοβασίλης, Χρήστος», στο Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Πατάκης∙ Δροσιά Κατσίλα, Ο βίος και το έργο του Χρηστοβασίλη. Γραμματολογική και αρχειακή μελέτη, Εταιρεία Ηπειρωτικών Μελετών, 2007∙ Άννα Χρυσογέλου – Κατσή, «Χρήστος Χρηστοβασίλης», στο Η παλαιότερη πεζογραφία μας, τόμ. Η΄, Σοκόλης, 1997, σ. 286-301.]