Ο Νικόλαος Μιχ. Γιαννιός γεννήθηκε στην Άνδρο στις 23.2.1885 σε οικογένεια ναυτεργατών. Τελείωσε το δημοτικό στη γενέτειρά του, στη Σχολή που ίδρυσε ο Θεόφιλος Καΐρης, και ολοκλήρωσε το γυμνάσιο (Μεγάλη του γένους σχολή, ενώ παράλληλα φοιτούσε στο γαλλικό Λύκειο Saint Benoît) στην Κωνσταντινούπολη, όπου είχε στο μεταξύ εγκατασταθεί η οικογένειά του, καθώς ο πατέρας του είχε βρει εκεί δουλειά ως καπετάνιος στα βαποράκια που έκαναν συγκοινωνία στον Κεράτιο. Εν συνεχεία σπούδασε φιλολογία στη Σορβόννη. Κατά τη διετία 1903-1905 εργάστηκε ως γραμματέας του Γιάννη Ψυχάρη, που επίσης ζούσε στο Παρίσι και δίδασκε νέα ελληνικά στη Σορβόννη.
Μετά την αποφοίτησή του επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη, όπου ίδρυσε στις 28.11.1908 την εβδομαδιαία εφημερίδα Λαός, με κατεύθυνση σοσιαλιστική και δημοτικιστική, την οποία διηύθυνε σε συνεργασία με τον Ίωνα Δραγούμη, πρεσβευτή τότε της Ελλάδας στην Πόλη. Από τις αρχές του 1910 μετείχε στην ομάδα «Σοσιαλιστική Δημοτικιστική Ένωσις» και στις 26.6.1910 ξεκίνησε την έκδοση του πρώτου καθαρά σοσιαλιστικού εντύπου, με τίτλο Ο εργάτης, υπό το ψευδώνυμο Νικόλαος Ξενάκης (το επώνυμο ήταν το πατρικό της μητέρας του). Την ίδια εποχή συνέβαλε στην ίδρυση του πρώτου σοσιαλιστικού κέντρου στην Τουρκία. Το καλοκαίρι του 1910 ταξίδεψε στην Κολωνία και στην Βιέννη προκειμένου να τελειοποιήσει τα γερμανικά του, ενώ στα τέλη του χρόνου εξαναγκάστηκε να φύγει από την Κωνσταντινούπολη, λόγω της απέλασης του αδελφού του Αλέξανδρου για δράση υπέρ της Ελλάδας και λόγω της δικής του συμμετοχής στην ίδρυση του Σοσιαλιστικού Κέντρου Κωνσταντινουπόλεως. Λίγο αργότερα, τον ακολούθησε στην Αθήνα η σύντροφός του Αθηνά Γαϊτάνου με την οποία απέκτησαν μία κόρη, τη Μυρτώ-Αικατερίνη (Οκτώβριος 1914), δωρήτρια του αρχείου στο ΕΛΙΑ. Ο Νίκος Γιαννιός και η Αθηνά Γαϊτάνου παντρεύτηκαν στις αρχές της δεκαετίας του 1920.
Εγκαταστάθηκε στην Αθήνα και άρχισε να εργάζεται ως καθηγητής ξένων γλωσσών και ανταποκριτής ξένων εφημερίδων. Συνεργάστηκε με τον Πλάτωνα Δρακούλη, με τον οποίον ήδη διατηρούσε αλληλογραφία, στον «Σύνδεσμο Εργατικών Τάξεων» ως γραμματέας του Συνδέσμου, και ως διαχειριστής της εφημερίδας Έρευνα (ξεκίνησε 16.1.1911). Τον Ιανουάριο του 1911 συμμετέσχε στις κινητοποιήσεις συμπαράστασης προς τους απεργούς τροχιοδρομικούς («τραμβαγέρηδες») και μάλιστα συνελήφθη μαζί με απεργούς και ήταν μεταξύ των έντεκα που προφυλακίστηκαν, αθωώθηκαν ωστόσο στο Κακουργιοδικείο. Τον Μάιο του 1911 αποδεσμεύτηκε από τον «Σύνδεσμο Εργατικών Τάξεων» του Δρακούλη και ίδρυσε το «Σοσιαλιστικό Κέντρο Αθηνών», ενώ τον ίδιο χρόνο υπήρξε συνιδρυτής του «Σοσιαλιστικού Κόμματος Ελλάδος» (ΣΚΕ).
Την περίοδο 1912-13, ο Γιαννιός πολέμησε στους Βαλκανικούς Πολέμους ως Έφεδρος Αξιωματικός. Έλαβε μέρος στις μάχες Μπιζανίου, Τζουμαγιάς, Κρέσνας, Σαρανταπόρου και Θεσσαλονίκης και παρασημοφορήθηκε. Το 1914 το «Σοσιαλιστικό Κέντρο» επαναδραστηριοποιήθηκε και ο Γιαννιός, με χρήματα που κληρονόμησε από τον πρόωρο θάνατο του αδελφού του Αλέξανδρου, αγόρασε εκτυπωτικές μηχανές και δημιούργησε το δικό του τυπογραφείο επί της οδού Ιωάννου Παπαρρηγοπούλου 15 (απέναντι από το Υπουργείο Ναυτικών). Εξέδωσε την εφημερίδα «Σοσιαλιστικά φύλλα» (1915).
Την περίοδο του Διχασμού, ο Γιαννιός πήρε θέση υπέρ της ουδετερότητας της Ελλάδας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο με ευμενή στάση προς τις δυνάμεις της Entente και συγκρούστηκε με τη Φεντερασιόν της Θεσσαλονίκης που, στο πλαίσιο της επιλογής της για πλήρη αποχή από τον πόλεμο, στις εκλογές του Μαΐου του 1915 συνεργάστηκε με το Κόμμα Εθνικοφρόνων του Δ. Γούναρη. Στις 13-14 Μαρτίου 1917 ο Γιαννιός οργάνωσε και καθοδήγησε την απεργία των ηλεκτροτεχνιτών, γεγονός για το οποίο συνελήφθη και κρατήθηκε σαράντα μέρες. Εν συνεχεία κατέφυγε στη Θεσσαλονίκη, όπου η Κυβέρνηση Εθνικής Αμύνης του Ελευθέριου Βενιζέλου τον διόρισε επιθεωρητή εργασίας και κοινωνικής πρόνοιας στο Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας.
Επέστρεψε στην Αθήνα το καλοκαίρι του 1917 με τον Βενιζέλο και παραιτήθηκε από τη θέση του στο υπουργείο. Στις 23.7.1917 ανέλαβε την αρχισυνταξία της εφημερίδας Ριζοσπάστης του Ι. Πετσόπουλου. Σύμφωνα με βιογραφικό του Γιαννιού (γραμμένο από την κόρη του Μυρτώ) το οποίο απόκειται στο αρχείο, ο Ριζοσπάστης τυπωνόταν στο τυπογραφείο του στην Παπαρρηγοπούλου. Ο Γιαννιός παρέμεινε αρχισυντάκτης μέχρι τον Νοέμβριο του 1918, όταν αποχώρησε λόγω διαφωνιών από το ιδρυτικό συνέδριο του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος Ελλάδος (μετέπειτα ΚΚΕ). Έκτοτε παρέμεινε επικριτικός προς το ΣΕΚΕ/ΚΚΕ και την ευθυγράμμιση με την πολιτική της ΕΣΣΔ. Το 1919 ξεκίνησε την έκδοση της εφημερίδας Κοινωνία. Από το 1920 συνεργάστηκε με την ομάδα των «Κοινωνιολόγων» για τη μετάβαση στην Αβασίλευτη Δημοκρατία ενώ το 1922 τάχθηκε υπέρ της επανάστασης Πλαστήρα και συνεργάστηκε στις εκλογές του 1926 με τη «Δημοκρατική Ένωση» (μετεξέλιξη των «Κοινωνιολόγων» σε πολιτικό φορέα υπό τον Αλ. Παπαναστασίου). Από το 1928 εξέδιδε το περιοδικό Σοσιαλιστική ζωή. Έλαβε μέρος σε διεθνή σοσιαλιστικά συνέδρια (Μασσαλία 1925, Πράγα 1925, Βιέννη 1931) και σε συνέδρια με στόχο τη συνένωση σοσιαλιστικών ομάδων, που είχαν ως αποτέλεσμα την ίδρυση το 1931 ενιαίου σοσιαλιστικού κόμματος, υπό τριμελή γραμματεία: τον Ν. Γιαννιό, τον Χρήστο Χωμενίδη και τον Στρατή Σωμερίτη, από την οποία ο Γιαννιός παραιτήθηκε το 1932 ενώ το 1934 διεγράφη και από μέλος του ΣΚΕ. Στις εκλογές του 1946 το ΣΚΕ του Γιαννιού συνεργάστηκε με το Κόμμα Φιλελευθέρων υπό τον Θεμιστοκλή Σοφούλη. Το 1955, ο Γιαννιός υπέβαλε αίτημα επίσημης επανενεργοποίησης του ΣΚΕ. Πέθανε στην Αθήνα το 1958.

[Πηγές: βιογραφικά σημειώματα και αυτοβιογραφικές αναφορές στο αρχείο του, καθώς και: «Γιαννιός Νικόλαος». Κοινωνιολογική και Πολιτική Εγκυκλοπαίδεια τχ. 4 Αθήνα, Απρίλιος 1934.
Κορδάτος Γιάνης, Ιστορία του ελληνικού εργατικού κινήματος, Εκδόσεις Μπουκουμάνη, Αθήνα 1972.
Νούτσος Παναγιώτης, Νίκος Γιαννιός (Άνδρος 1885 – Αθήνα 1958), Τυπωθήτω, Αθήνα 1997.]

Γεννήθηκε στο Μακροχώρι (Μπακίρκιοϊ) της Κωνσταντινούπολης, τον Αύγουστο του 1880. Το επώνυμό της ήταν Γαϊτάνογλου, το οποίο μόλις πήγε σχολείο εξελληνίστηκε σε Γαϊτανοπούλου (του αδελφού της αντίστοιχα έγινε Γαϊτανίδης). Όταν ήρθε στην Ελλάδα, άρχισε να χρησιμοποιεί κανονικά το επώνυμο του πατέρα της, Παναγιώτη Γαϊτάνου. Τέλειωσε το Ζωγράφειο Παρθεναγωγείο της Κωνσταντινούπολης και συμπλήρωσε τις σπουδές της επί τρία χρόνια στην Αθήνα. Το 1901 έγινε βοηθός διευθύντρια του Παρθεναγωγείου του Μακροχωρίου, τη διεύθυνση του οποίου ανέλαβε πλήρως το 1903 και τη διατήρησε μέχρι το 1907. Από το 1897 άρχισε να δημοσιεύει διηγήματα και άλλα κείμενα σε περιοδικά, ετήσια ημερολόγια και άλλα έντυπα. Το 1908 εξέδωσε στην Αθήνα τόμο διηγημάτων με τίτλο Οράματα υπό το ψευδώνυμο Σίβυλλα. Την περίοδο 1909-1911 υπήρξε συνεργάτιδα και, εν συνεχεία, διευθύντρια του εβδομαδιαίου περιοδικού της Κωνσταντινούπολης Νέον Πνεύμα. Το 1911 εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Αθήνα. Εργάστηκε αρχικά ως δασκάλα και το 1914 διορίστηκε (κατόπιν συμμετοχής σε διαγωνισμό) στο Υπουργείο Εμπορίου και Βιομηχανίας. Το 1916 εξέδωσε τη μελέτη Η καταγωγή του ανθρώπου και η εξέλιξίς του στην Κοινωνία. Lamarck, Darwin, Marx. Την ίδια εποχή συμμετέσχε ενεργά —μέχρι και με παράνομες αφισοκολλήσεις— στον αγώνα για αβασίλευτη δημοκρατία, ενώ τη διάρκεια των «Νοεμβριανών» τραυματίστηκε από σφαίρα στο πόδι, καθώς βοηθούσε στη νοσηλεία τραυματισμένων Γάλλων στρατιωτών στον λόφο του Φιλοπάππου. Το 1919 ίδρυσε τον «Σοσιαλιστικό Όμιλο Γυναικών» και το 1921 τον «Διεθνή Σύνδεσμο Γυναικών», δημιουργήματα του οποίου ήταν το «Σπίτι του Κοριτσιού» (1921), ο «Ξενώνας της Γυναίκας» (1932), η «Νυχτερινή Σχολή Αγραμμάτων» και η «Σχολή διά Νηπιοκόμους» (1933). Το 1921, η Αθηνά Γαϊτάνου υπήρξε ιδρυτικό μέλος του «Συνδέσμου των Δικαιωμάτων Γυναικός» (με τον οποίον αργότερα ήρθε σε αντίθεση με αφορμή τη στάση του στο ζήτημα της ψήφου στις γυναίκες), του «Συνδέσμου Αναγεννήσεως», του «Συνδέσμου Προστασίας Μεταναστών» και του «Συνδέσμου Προστασίας Γυναικών και Ανηλίκων Κρατουμένων». Το 1925 πρωτοστάτησε στην ίδρυση του Συνδέσμου «Λαϊκόν Πανεπιστήμιον», ενώ την ίδια χρονιά εξέδωσε στην Αθήνα το Γυναίκα και πολιτική. Υπήρξε τακτική συντάκτρια του Ριζοσπάστη από το 1916 και πολλών σοσιαλιστικών εντύπων, όπως ο Εργάτης, τα Εργατικά δίκαια, ο Σοσιαλισμός, τα Σοσιαλιστικά φύλλα, η Εργατική Άμυνα και το Δελτίον του Ελληνικού Σοσιαλιστικού Κόμματος. Από το 1919 ήταν τακτική συντάκτρια και ρεπόρτερ της καθημερινής εφημερίδας Κοινωνία και συνεργάτιδα του Ελεύθερου Τύπου και της Πολιτείας (1930-1932) για φεμινιστικά θέματα. Το 1921 συνίδρυσε το περιοδικό Ελληνίς, του οποίου υπήρξε διευθύντρια μέχρι τον Δεκέμβριο του 1932. Συνέταξε λήμματα για οικονομικά, πολιτικά και φεμινιστικά θέματα στη Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαιδεία και στο Λεξικό Ελευθερουδάκη. Άρθρα και μελέτες δημοσιεύτηκαν σε πολλά ξένα περιοδικά, όπως το Femme Socialiste και το Pour les Femmes. Πρότεινε και επιμελήθηκε το αφιέρωμα του πολωνικού περιοδικού Kobieta Współczesna (Σύγχρονη Γυναίκα) στην Ελληνίδα γυναίκα (Φεβρουάριος 1930). Το καλοκαίρι του 1931 πήρε μέρος στην Δ΄ Διεθνή Σοσιαλιστική Συνδιάσκεψη Γυναικών στη Βιέννη ως εκπρόσωπος του «Σοσιαλιστικού Ομίλου Γυναικών» και συνδέθηκε φιλικά με τη γερμανίδα σοσιαλίστρια Λουίζα Κάουτσκι, με την οποία άρχισε να αλληλογραφεί, καθώς και με άλλες σοσιαλίστριες και φεμινίστριες από διάφορες ευρωπαϊκές χώρες. Από τα μέσα της δεκαετίας του ’30 και κυρίως από την επιβολή της δικτατορίας Μεταξά (1936) ανεστάλη η λειτουργία του Σοσιαλιστικού Ομίλου καθώς και των περισσότερων Συνδέσμων και η Γιαννιού στράφηκε κυρίως στο συγγραφικό της έργο, με έμφαση στην τοπική και πολιτιστική ιστορία της ιδιαίτερης πατρίδας της («Από την Ανατολικήν Θράκην, η επαρχία Δέρκων», περιοδικό Θρακικά, 1940· «Τα φιλολογικά σαλόνια της Πόλης», περιοδικό Νέα Εστία, 1948· Το πνευματικό Μακροχώρι του καιρού μου, Κωνσταντινούπολη 1951). Στη διάρκεια της Κατοχής χώρισε με τον Νίκο Γιαννιό κι έζησε με την κόρη τους Μυρτώ, διατηρώντας ωστόσο καλή και στενή σχέση μαζί του. Πέθανε στην Αθήνα, στις 19.2.1952

[Πηγές: βιογραφικά σημειώματα και αυτοβιογραφικές αναφορές στο αρχείο καθώς και: Ίρις Αυδή-Καλκάνη, Μια αντάρτισσα της Πόλης στην ταραγμένη Αθήνα, Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο, Αθήνα 1997.]