Ο Αθανάσιος Σουλιώτης πέθανε το 1945. Στη “Διαθήκη” του - όπως ο ίδιος επιγράφει δύο σύντομα σημειώματα, ελαφρώς διαφορετικά, χρονολογημένα το 1943 - μιλά κυρίως για το αρχείο του, το οποίο αφήνει στη σύζυγο του Σοφία, εκφράζοντας πια με σαφήνεια την επιθυμία να δημοσιευτεί μέρος από τα χαρτιά του σε ενιαίο τόμο ή τμηματικά, ιδιαίτερα όσα αναφέρονται στις Οργανώσεις θεσσαλονίκης και Κωνσταντινούπολης.
Η επιθυμία του πραγματοποιήθηκε με την ιδιαίτερη φροντίδα της Σοφίας Σουλιώτη. Αν και τα χαρτιά του Α. Σουλιώτη ήταν τακτοποιημένα από τον ίδιο σε ορισμένες θεματικές ενότητες και διέθεταν ένα κατάλογο, στη Σοφία οφείλεται η πιο επιμελημένη μορφή με την οποία παραδόθηκε το αρχείο στη Γεννάδειο. Μολονότι ξαφνιάζει η ουσιαστική σχεδόν απουσία του προσώπου της από το αρχείο του συντρόφου της και ιδιαίτερα από τις πιο προσωπικές του μαρτυρίες, η παρουσία της καταγράφεται με τη συνεχή έγνοια και φροντίδα να καταστήσει το αρχείο όσο το δυνατόν πιο προσιτό στο μελλοντικό αναγνώστη. Μεγάλα τμήματα των χειρογράφων του Α. Σουλιώτη (όχι μόνο όσα δημοσιεύτηκαν, αλλά και πάρα πολλά άλλα) τα έχει αντιγράψει η ίδια, διευκολύνοντας έτσι σημαντικά την παρακολούθηση των δυσανάγνωστων και συχνά άτακτων σημειώσεων του. Φαίνεται μάλιστα ότι ήδη, όσο ζούσε ο Α. Σουλιώτης, τον βοηθούσε στην τακτοποίηση ορισμένων χαρτιών και έγραφε καθ’ υπαγόρευση του. Στην περίπτωση του βιβλίου του Οργάνωσις Κωνσταντινουπόλεως η συμβολή της ήταν και πιο ουσιαστική, καθώς, με βάση υποδείξεις του Α. Σουλιώτη και έχοντας και η ίδια μελετήσει ιδιαίτερα το θέμα, συμπλήρωσε το χειρόγραφο του με σχετικά ιστορικά τεκμήρια. Σε ορισμένες περιπτώσεις (π.χ. στην περίπτωση των επιστολών του Α. Σουλιώτη προς τη Ναταλία Μελά) πρόσθεσε αντίγραφα εγγράφων που η ίδια αναζήτησε αλλού. Τέλος, έκανε και ορισμένες τροποποιήσεις ή “διορθώσεις” στην ταξινόμηση ορισμένων εγγράφων, φροντίζοντας όμως πάντοτε να το σημειώνει.
Πρόκειται λοιπόν για ένα αρχείο που παραδόθηκε όχι μόνο στοιχειωδώς ταξινομημένο, αλλά και εν μέρει επιμελημένο. Η αρχειονόμος-ιστορικός Ελένη Φουρναράκη σεβάστηκε, όσο ήταν δυνατόν, την πρώτη αυτή ταξινόμηση, η οποία εξάλλου διασώζεται στους παλαιούς καταλόγους του αρχείου. Πρώτο βασικό μέλημα στάθηκε η ενοποίηση των φακέλων που είχαν θεματική συνοχή και στη συνέχεια η κατάταξή τους σε ευρύτερες ενότητες ή υποενότητες. Στόχος ήταν να διατηρηθεί όσο το δυνατόν αυτούσιο το αρχικό τους περιεχόμενο. Για παράδειγμα, στην ενότητα των χειρογράφων του Α. Σουλιώτη παρέμεινε και ποικίλο άλλο υλικό (έγγραφα, πίνακες, χάρτες, κ.ά.) το οποίο είχε χρησιμοποιήσει για να συντάξει το τελικό του κείμενο. Σε ορισμένες περιπτώσεις βέβαια, η αρχική δομή των φακέλων μεταβλήθηκε προκειμένου να τηρηθούν οι προδιαγραφές του συνολικού ταξινομικού σχήματος που εφαρμόσαμε. Στον τυπωμένο κατάλογο (όχι στην έκδοση για το διαδίκτυο), παράλληλα με τη νέα αρίθμηση των φακέλων και υποφακέλων, σημειώνεται μέσα σε αγκύλες και η παλαιά αρίθμηση. Σε πολλές περιπτώσεις άλλωστε θα ήταν χρήσιμο να συμβουλευτεί κανείς τον παλαιό κατάλογο, μια και αποτελεί αναλυτική, έγγραφο προς έγγραφο, αποδελτίωση περιεχομένου.
Σημείωση: Οι παραπάνω πληροφορίες προέρχονται από τον κατάλογο της Ελένης Φουρναράκη για το αρχείο Α. Σουλιώτη (Ε. Φουρναράκη [επιμ.], Αρχείο Αθανασίου Σουλιώτη-Νικολαίδη
(1878-1945), Αθήνα 1992.)
