Αρχείο - Αρχείο Γιάννη Τσαρούχη

Περιοχή αναγνώρισης

Κωδικός αναγνώρισης της ενότητας περιγραφής

Τίτλος

Αρχείο Γιάννη Τσαρούχη

Χρονολογία(ες)

Επίπεδο περιγραφής

Αρχείο

Μέγεθος και υπόστρωμα της ενότητας περιγραφής (ποσότητα, όγκος ή διαστάσεις)

Περιοχή πλαισίου παραγωγής

Όνομα του παραγωγού

(1910-1989)

Βιογραφικό σημείωμα

Ο Γιάννης Τσαρούχης (Πειραιάς, 13 Ιανουαρίου 1910 – Αθήνα, 20 Ιουλίου 1989) ήταν Έλληνας ζωγράφος και σκηνογράφος. Τα πρώτα του έργα τα εξέθεσε το 1929 στο Άσυλο Τέχνης. Η επιτυχία που σημείωσε τον οδήγησε στη συνέχεια να φοιτήσει στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών του Μετσόβιου Πολυτεχνείου κατά τα έτη 1929–1935, με καθηγητές τους Ιακωβίδη, Βικάτο και Παρθένη. Παράλληλα, κατά το διάστημα 1931–1934, μαθήτευσε κοντά στον Φώτη Κόντογλου, ο οποίος τον μύησε στη βυζαντινή αγιογραφία, ενώ μελέτησε την λαϊκή αρχιτεκτονική και ενδυμασία. Μαζί με τους Δημήτρη Πικιώνη, Φώτη Κόντογλου και Αγγελική Χατζημιχάλη πρωτοστάτησε στο αίτημα της εποχής για την ελληνικότητα της τέχνης.

Την περίοδο 1935–1936, αφού πρώτα επισκέφτηκε την Κωνσταντινούπολη, ταξίδεψε στο Παρίσι και στην Ιταλία. Επισκεπτόμενος τα διάφορα μουσεία ήρθε σε επαφή με δημιουργίες της Αναγέννησης και του Ιμπρεσιονισμού καθώς και με τα σύγχρονα καλλιτεχνικά ρεύματα της εποχής του. Ανακάλυψε το έργο του Θεόφιλου και γνώρισε καλλιτέχνες όπως ο Ανρί Ματίς και ο Αλμπέρτο Τζακομέττι.

Ο Γιάννης Τσαρούχης γεννήθηκε στον Πειραιά το 1910, όντας ο δεύτερος υιός του εμπόρου εξ Αρκαδίας Αθανασίου Τσαρούχη και της Μαρίας Μοναρχίδη με καταγωγή από τα Ψαρά. Το νεοκλασικό κτίριο στο οποίο είδε για πρώτη φορά το φως, στη συμβολή της λεωφόρου Βασιλέως Γεωργίου με την οδό Λουκά Ράλλη, δεν υφίσταται πια. Μέρος των παιδικών του χρόνων (1920-1925), ο μεγάλος αυτός Πειραιώτης ζωγράφος το πέρασε στην πολυτελή οικία (έπαυλη) της οικογενείας Μεταξά, κοντά στη θεία του Δέσποινα Μεταξά, η οποία ήταν αδερφή της μητέρας του. Παρότι η οικογένεια Τσαρούχη μετακόμισε το 1927 στην Αθήνα, ο Πειραιάς ρίζωσε βαθιά μέσα στον καλλιτέχνη, τόσο για το μεγαλοαστικό περιβάλλον στο οποίο ανατράφηκε και τον επηρέασε καλλιτεχνικά, όσο και για τις φτωχές λαϊκές συνοικίες όπου συχνά πραγματοποιούσε αποδράσεις κατά τα παιδικά του χρόνια. Το 1938, δύο χρόνια μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα πραγματοποίησε την πρώτη του ατομική έκθεση στο κατάστημα Αλεξοπούλου της οδού Νίκης στην Αθήνα με έργα που παρουσίαζαν ιδιαίτερη προσωπικότητα που εξήραν οι τότε τεχνοκριτικοί Παπαντωνίου και Καπετανάκης.

Το 1940 επιστρατεύτηκε και υπηρέτησε στο Μηχανικό. Στα χρόνια της Κατοχής, ίδρυσε μια ιδιωτική σχολή ζωγραφικής, όπου φοίτησαν για μικρό χρονικό διάστημα αρκετοί νέοι, που αργότερα έγιναν δόκιμοι ζωγράφοι[5], όπως ο Κοσμάς Ξενάκης, ο Μίνως Αργυράκης, ο Νίκος Γεωργιάδης, αλλά και η Ροζίτα Σώκου. Το 1947 πραγματοποίησε 2 ατομικές εκθέσεις με υδατογραφίες και θεατρικά προσχέδια. Το 1950 μετέβη εκ νέου στο Παρίσι όπου ένα χρόνο μετά, το 1951, εξέθεσε στο Παρίσι και στο Λονδίνο στη "Ρέτφρη Γκάλερυ", ενώ το 1953 υπέγραψε συμβόλαιο με την γκαλερί Ιόλας της Ν. Υόρκης. Το 1956 υπήρξε υποψήφιος για το βραβείο Γκούγκενχαϊμ και το 1958 πήρε μέρος στην Μπιενάλε της Βενετίας. Το 1967 εγκαταστάθηκε στο Παρίσι. Το 1982 εγκαινιάστηκε το Μουσείο Γιάννη Τσαρούχη στο Μαρούσι, στο σπίτι του καλλιτέχνη, που ο ίδιος μετέτρεψε σε Μουσείο παραχωρώντας την προσωπική συλλογή των έργων του. Παράλληλα λειτουργεί το Ίδρυμα Τσαρούχη με σκοπό τη διάδοση του έργου του ζωγράφου.

Ήταν μέλος του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδος (ΕΕΤΕ).

Παράλληλα με τη ζωγραφική ο Γιάννης Τσαρούχης ασχολήθηκε και με τη θεατρική σκηνοθεσία και μάλιστα από το 1928. Σχεδίασε σκηνικά και ενδυμασίες για τα θέατρα "Εθνικό" ("Βασιλικό"), "Κοτοπούλη", "Δημοτικό" Πειραιώς κ.ά. ειδικά πρόζας, καθώς και για το κλασσικό έργο "Ρωμαίος και Ιουλιέττα" που ανέβηκε το 1954 στον τότε Βασιλικό κήπο.

Στο έργο του Γιάννη Τσαρούχη εκφράζεται κυρίως η χαρά και το θαύμα της ζωής. Προσπάθησε να ισορροπήσει τις μεγάλες παραδόσεις και να συλλάβει τις αιώνιες καλλιτεχνικές αξίες. Οι πίνακές του περικλείουν αφομοιωμένα πολλά λαϊκά και λαογραφικά στοιχεία, ιδιαίτερα του λιμένος του Πειραιά. Θεωρείται από τους μεγαλύτερους σύγχρονους Έλληνες ζωγράφους με διεθνή προβολή και ιδιαίτερα στη Γαλλία. Παράλληλα όμως εργάσθηκε και ως σκηνογράφος τόσο σε ελληνικά όσο και σε ξένα θέατρα με μεγάλη πάντα επιτυχία. Σ΄ αυτόν οφείλεται η καθιέρωση, σχεδόν σε όλες τις σκηνές του ελληνικού κινηματογράφου που γυρίστηκαν σε λαϊκά κέντρα, της παρουσίας του ναύτη είτε σε χορό είτε όχι, θεωρούμενη μάλιστα και απαραίτητη. Το 1977 ανέβασε ο ίδιος τις Τρωάδες του Ευριπίδη σε δική του νεοελληνική απόδοση, με δική του διδασκαλία και σκηνογραφία.

Φορέας διατήρησης του αρχείου

Ιστορικό της ενότητας περιγραφής

Το αρχείο του Γιάννη Τσαρούχη αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα του συνολικού δημιουργικού του έργου. Συγκροτήθηκε από τον ίδιο καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής του και περιλαμβάνει τεκμήρια σχετικά με την προσωπική του ζωή καθώς και με την καλλιτεχνική του εξέλιξη. Η αρτιότητα του αρχείου οφείλεται στον ίδιο, ο οποίος όχι μόνο συγκέντρωνε σχολαστικά το πολύτιμο αυτό υλικό αλλά είχε ξεκινήσει και την ταξινόμησή του.

Διαδικασία πρόσκτησης

Μετά το θάνατο του Γιάννη Τσαρούχη το αρχείο περιήλθε στην κυριότητα του Ιδρύματος Γιάννη Τσαρούχη.

Περιοχή περιεχομένου και διάρθρωσης

Παρουσίαση περιεχομένου

Οι θεματικές ενότητες του αρχείου είναι:
I. Προσωπικά και βιογραφικά στοιχεία: η ενότητα αυτή περιλαμβάνει όλα τα έγγραφα που έχουν σχέση με τις σπουδές του, τη στρατιωτική του θητεία, ατομικές υποθέσεις και καταστάσεις, βιογραφικά στοιχεία, κ.ά.
II. Δημιουργικό έργο:
α. Ζωγραφική: έγγραφα που αναφέρονται στην εξέλιξη του έργου του, από τα νεανικά χρόνια ως το θάνατό του, documentation, συμμετοχή σε εκθέσεις, διακίνηση έργων, παραγγελίες, προσκλήσεις, κ.ά.
β. Θέατρο-Χορός-Κινηματογράφος: έγγραφα σχετικά με τη σκηνοθετική και ενδυματολογική του δραστηριότητά του στο θέατρο-λυρικά έργα, τραγωδίες, πρόζα, χορό και κινηματογράφο. Προγράμματα, φωτογραφίες, συμβόλαια, κριτικές, ειδική αλληλογραφία, προσκλήσεις, κλπ.
γ. Συγγραφικό έργο: περιλαμβάνει οτιδήποτε σχετικά με το συγγραφικό έργο του Γιάννη Τσαρούχη και τις εκδόσεις που είχε πραγματοποιήσει ο ίδιος, καθώς και ανέκδοτα κείμενά του.
III. Διδακτικό έργο: περιλαμβάνει τις σημειώσεις του, καταστάσεις μαθητών και ό,τι έχει σχέση με τη διδασκαλία του στο Ιωνικό Κέντρο.
IV. Ιστορία του κοστουμιού: ιστορικά αρχεία για τη μελέτη του κοστουμιού σε διάφορους τόπους και εποχές.
V. Αλληλογραφία: περιλαμβάνει αλληλογραφία με Έλληνες και ξένους, που είχαν είτε φλική είτε επαγγελματική σχέση με το Γιάννη Τσαρούχη, μεταξύ των οποίων της Lila De Nobili, του Teriade (Στρατή Ελευθεριάδη), του Claude Bernard, του Γιάννη Μόραλη, του Γιάννη Χατζηδάκη, του Αλέξη Μινωτή, του Franco Zefirelli, καθώς και πολλών άλλων μελών της Αθηναϊκής κοινωνίας της εποχής εκείνης.
VI. Φωτογραφικό αρχείο: προσωπικές φωτογραφίες, φωτογραφίες μοντέλων για τη σπουδή των έργων του, νεοκλασικά κτήρια, κλπ.

Επιλογές, εκκαθαρίσεις και τελική διατήρηση

Προσθήκες υλικού

Από την έναρξη λειτουργίας του Ιδρύματος και μέχρι σήμερα, το αρχείο έχει εμπλουτιστεί από αρκετές σημαντικές δωρεές και εξακολουθεί να εμπλουτίζεται συνεχώς.

Σύστημα ταξινόμησης

Περιοχή όρων πρόσβασης και χρήσης

Όροι πρόσβασης

Όροι αναπαραγωγής

Γλώσσα(ες) των τεκμηρίων

Αλφάβητο(α) των τεκμηρίων

Σημειώσεις για τη γλώσσα και γραφή των τεκμηρίων

Φυσικά χαρακτηριστικά και τεχνικές προϋποθέσεις

Εργαλεία έρευνας

Περιοχή συμπληρωματικών πηγών

Εντοπισμός πρωτοτύπων

Εντοπισμός αντιγράφων

Συμπληρωματικές πηγές / σχετικές ενότητες περιγραφής

Σχετιζόμενες περιγραφές

Περιοχή παρατηρήσεων

Εναλλακτικός(οί) κωδικός(οί) αναγνώρισης

Σημεία πρόσβασης

Θέματα

Τόποι

Ονόματα

Είδη

Περιοχή ελέγχου της περιγραφής

Κωδικός αναγνώρισης περιγραφής

Κωδικός αναγνώρισης του φορέα καθιέρωσης της εγγραφής

Κανόνες και/ή συμβάσεις

Ημερομηνίες δημιουργίας, αναθεώρησης ή κατάργησης της περιγραφής

Αλφάβητο(α)

Πηγές

Επισήμανση.

Περιοχή εισαγωγών

Σχετιζόμενα θέματα

Σχετιζόμενα φυσικά και νομικά πρόσωπα

Σχετιζόμενα είδη

Σχετιζόμενοι τόποι