Fonds 7/22Θ - Καπνοβιομηχανίες Βάρκας-Λέρτας

Identity area

Reference code

GR ELIA-MIET 7/22Θ

Title

Καπνοβιομηχανίες Βάρκας-Λέρτας

Date(s)

  • 1919-1972 (Creation)

Level of description

Fonds

Extent and medium

4 αρχειακά κουτιά και 6 κατάστιχα

Context area

Name of creator

(π. 1883 - π. 1919)

Administrative history

Ο Κωνσταντίνος Β. Βάρκας ξεκίνησε την επιχειρηματική του δράση ως συνέταιρος του Ανδρέα Γαζή στο μικρό καπνοπωλείο που διατηρούσε ο δεύτερος στην Αθήνα. Το 1883 ο Γαζής αποχωρεί και την επιχείρηση ανέλαβε ο Βάρκας. Ο Βάρκας ήταν από τους πρώτους επιχειρηματίας που εξόπλισαν το κατάστημά τους με κοπτική μηχανή. Το 1885 προσέλαβε τον ανηψιό του Δημήτρη Κ. Λέρτα και το 1892 τον αδερφό του Δημήτρη, Ευστάθιο Κ. Λέρτα, οι οποίοι το 1895 έγιναν συνέταιροι στην επιχείρηση. Κυκλοφόρησαν τα πρώτα έτοιμα τσιγάρα στην Ελλάδα και το 1904 ίδρυσαν νέο εργοστάσιο δίπλα στο Δημόσιο Καπνοκοπτήριο. Το 1909 εισήγαγαν την πρώτη σιγαροποιητική μηχανή στην Ελλάδα. Ο αριθμός των μηχανών αυξήθηκε σταδιακά. Το 1923 κατείχαν 9 μηχανές και εξυπηρετούσαν και άλλους βιομηχάνους που ήταν εγκατεστημένοι στο Καπνοκοπτήριο. Σήμα των τσιγάρων ήταν η βάρκα . Ο Βάρκας πεθαίνει το 1919 και η επιχείρηση περνά στους αδελφούς Λέρτα, οι οποίοι κάποια στιγμή τη μετονομάζουν σε Ε. Κ. Λέρτα & Σία.

[Πηγές σύνταξης Μάνος Χαριτάτος, Πηνελόπη Γιακουμάκη, Η ιστορία του ελληνικού τσιγάρου, ΕΛΙΑ, Αθήνα 1997, υλικό του αρχείου]

Name of creator

(π. 1919 - 1940)

Administrative history

Όταν ο Κωνσταντίνος Βάρκας πεθαίνει το 1919, η καπνοβιομηχανία Κωνταντίνος Βάρκας & Σία περνά στους αδελφούς Λέρτα, οι οποίοι κάποια στιγμή τη μετονομάζουν σε Ε. Κ. Λέρτα & Σία.

Η εταιρεία παρουσίασε ιδιαίτερη άνθιση ώσπου ο ξαφνικός θάνατος του Ευστάθιου Κ. Λέρτα το 1926 έφερε την αρχή μιας περιόδου ύφεσης. Η επιχείρηση έμεινε επί της ουσίας ακέφαλη αν και για κάποιο διάστημα ανέλαβε τη διοίκηση της ο Νικόλαος Ν. Γαβαλάς , αδελφός της συζύγου του Ευστάθιου, Καλλιόπης Λέρτα [1]. Το 1931 η εταιρεία εγκαταστάθηκε στο καπνεργοστάσιο της οδού Λένορμαν. Επωνυμίες τσιγάρων που κυκλοφόρησε η εταιρεία ήταν: «Πρώτα», «Δεύτερα», «Ντάμα», «Τριήρης».

Ο Ευστάθιος κληροδότησε στη σύζυγό του και τα επτά ανήλικα τέκνα τους (Κωνσταντίνο, Δημήτριο, Νικήτα, Μαρία, Νικόλαο, Αικατερίνη και Ανδρέα) μεγάλη περιουσία αλλά και πληθώρα χρεών τα οποία σε συνδυασμό με τους φόρους κληρονομιάς που έπρεπε να πληρωθούν έφεραν την οικογένεια σε δεινή θέση. Τα αδέλφια Κωνσταντίνος και Νικήτας κατάφεραν να συστήσουν το 1940 ετερόρρυθμη εταιρεία με την επωνυμία «Καπνοβιομηχανία Κ.Ε. Λέρτα & Σία», συνέχεια ουσιαστικά της προηγούμενης.

[1] Ο Νίκος Γαβαλάς, πολιτικός μηχανικός του Ε.Μ.Π. (απόφοιτος του 1918), υπήρξε ιδιοκτήτης εργοστασίου κουφωμάτων και από το 1920 εργολήπτης μεγάλων οικοδομικών έργων οδοποιίας, μεταλλικών κατασκευών κ.ά. Σε αυτόν ανατέθηκε και η εργολαβία του καπνεργοστασίου της οδού Λένορμαν, το 1928.
«Μητρώον μελών του ΤΕΕ», Τεχνική Επετηρίς της Ελλάδος τ. Β΄, Αθήνα 1934 και http://www.monumenta.org/article.php?IssueID=5&lang=gr&CategoryID=6&ArticleID=421

[Πηγές σύνταξης Μάνος Χαριτάτος, Πηνελόπη Γιακουμάκη, Η ιστορία του ελληνικού τσιγάρου, ΕΛΙΑ, Αθήνα 1997, υλικό του αρχείου]

Name of creator

(1940 - 1949)

Administrative history

Τα αδέλφια Κωνσταντίνος και Νικήτας κατάφεραν να συστήσουν το 1940 ετερόρρυθμη εταιρεία με την επωνυμία «Καπνοβιομηχανία Κ.Ε. Λέρτα & Σία», συνέχεια ουσιαστικά της επιχείρησης Ε.Κ. Λέρτα & Σία.

Ελάχιστα μετά την έναρξη της παραγωγής της εταιρείας ξέσπασε ο πόλεμος, ο οποίος έπληξε την εταιρεία σημαντικά. Η Κ. Ε. Λέρτα & Σία συνέχισε τη λειτουργία της κατά τη διάρκεια της Κατοχής προμηθεύοντας τσιγάρα στις ιταλικές και τις γερμανικές αρχές κατοχής. Σύμφωνα με υπόμνημα της επιχείρησης κατά τη διάρκεια των Δεκεμβριανών το εργοστάσιο της εταιρείας υπέστη ζημιές και τα μηχανήματά του καταστράφηκαν. Από τα τεκμήρια του αρχείου φαίνεται πως τα αδέλφια εργάστηκαν μαζί μέχρι περίπου το 1949. Σε γράμμα των εκκαθαριστών της εταιρείας της 1.9.1949 προς το ΙΚΑ δηλώνουν ότι η εταιρεία σταμάτησε τις εργασίες της την 28.9.1948, ημερομηνία από την οποία δεν απασχόλησε προσωπικό. Φαίνεται να διαλύθηκε οριστικά την 31.1.1949 και τέθηκε υπό εκκαθάριση την 1.2.1949. Εντοπίστηκαν οι εξής επωνυμίες τσιγάρων: «Fresco», «Jokeyclub», «Α» το 1940, «Noble», «Βάρκας», «Ντάμες Βάρκα», «Ερμής», «Ερμής (β΄ποιότητα)» μέσα στη δεκαετία του 1940 και «Άρης»το 1947.

Το 1949 παρατηρείται η ύπαρξη μιας νέας εταιρείας με την επωνυμία Νικήτας Κ. Λέρτας και Σία (βλέπε και σχετικό αρχείο) όταν ο Νικήτας Λέρτας πήρε υπό τον έλεγχό του τη Βιομηχανική Εταιρεία Καπνών Αγρινίου. Ο Κωνσταντίνος Λέρτας φαίνεται να συνέχισε τη δραστηριότητά του με νέα εταιρεία υπό την επωνυμία του μέχρι το 1955. Στο αρχείο εμφανίζεται και η εταιρεία C. Lertas & B. Chryssanthopoulos (σε φάκελο αλληλογραφίας) χωρίς να εντοπιστούν άλλα στοιχεία για αυτήν.

[Πηγές σύνταξης Μάνος Χαριτάτος, Πηνελόπη Γιακουμάκη, Η ιστορία του ελληνικού τσιγάρου, ΕΛΙΑ, Αθήνα 1997, υλικό του αρχείου]

Name of creator

Biographical history

Archival history

Immediate source of acquisition or transfer

Δωρεά Μάνου Χαριτάτου έπειτα από αγορά. Απόκειται στο ΕΛΙΑ Θεσσαλονίκης.

Content and structure area

Scope and content

Το αρχείο περιλαμβάνει τεκμήρια κυρίως των καπνοβιομηχανιών Ε.Κ. Λέρτα και Σία και Κ.Ε. Λέρτα και Σία: καθολικά, ταμεία, καταστάσεις αγοράς υλικών και πωλήσεων, καταστάσεις προσωπικού, αλληλογραφία. Εμφανίζει ενδιαφέρον κυρίως για την παραγωγή και πώληση τσιγάρων κατά τη διάρκεια της κατοχής και του εμφυλίου πολέμου.

Appraisal, destruction and scheduling

Δεν έγιναν εκκαθαρίσεις.

Accruals

Δεν αναμένονται προσθήκες υλικού

System of arrangement

Φάκελος 1 ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΒΑΡΚΑΣ & ΣΙΑ, ΚΑΠΝΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΕΥΣΤΑΘΙΟΣ Κ. ΛΕΡΤΑΣ & ΣΙΑ (1919-1939)
Φάκελος 2 ΚΑΠΝΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Ε. ΛΕΡΤΑΣ & ΣΙΑ (1940-1952)
Φάκελος 3 ΚΑΠΝΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Ε. ΛΕΡΤΑΣ & ΣΙΑ, ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ (1940-1951)
Φάκελος 4 ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ Κ. ΛΕΡΤΑ (1911-1972)

Conditions of access and use area

Conditions governing access

Δεν υπάρχουν περιορισμοί στην πρόσβαση.

Conditions governing reproduction

Δεν υπάρχουν περιορισμοί στην αναπαραγωγή.

Language of material

  • German
  • Greek
  • Italian

Script of material

Language and script notes

Physical characteristics and technical requirements

Finding aids

Αναλυτική περιγραφή φακέλου/υποφακέλου σε ηλεκτρονική κι έντυπη μορφή, με οικογενειακό δέντρο στο τέλος.

Allied materials area

Existence and location of originals

Existence and location of copies

Related units of description

Notes area

Alternative identifier(s)

Access points

Place access points

Name access points

Genre access points

Description control area

Description identifier

Institution identifier

Rules and/or conventions used

ΔΙΠΑΠ (Γ) 2η έκδοση

Dates of creation revision deletion

Αύγουστος 2022

Script(s)

Sources

Δελτίο περιγραφής ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ Θεσσαλονίκης

Archivist's note

Γιώργος Κουμαρίδης

Accession area