Ο Δημήτριος Λουκάτος γεννήθηκε στο Αργοστόλι το 1908, δεύτερος μεταξύ έξι αδελφών. Ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές του στην πατρίδα του. Σπούδασε φιλολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου της Αθήνας με υποτροφία των Γενικών Κληροδοτημάτων της Ακαδημίας Αθηνών. Το 1931 διορίστηκε καθηγητής στην Κεφαλονιά, όπου δίδαξε για τρία χρόνια, οπότε μετατέθηκε στην Αθήνα και στην συνέχεια (1937) στο Κιλκίς της Μακεδονίας. Το 1938 με εισήγηση του Γεωργίου Μέγα –του τότε διευθυντή του Λαογραφικού Αρχείου της Ακαδημίας Αθηνών– αποσπάστηκε στο Αρχείο, όπου διορίστηκε ως συντάκτης το 1946. Την περίοδο 1947-1950 έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στα Ινστιτούτα Εθνολογίας και Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών του πανεπιστημίου της Σορβόννης με υποτροφία της γαλλικής κυβέρνησης. Το 1950 αναγορεύθηκε διδάκτορας στο Ινστιτούτο Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών της Σορβόννης. Το 1964 εξελέγη καθηγητής της Λαογραφίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων από όπου παραιτήθηκε το 1969. Δίδαξε λαογραφία στη Φιλοσοφική Σχολή της Κρήτης (1978-81) και στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Πατρών (1984-85).
Συμμετείχε σε πολλά ελληνικά και διεθνή συνέδρια λαογραφίας και εθνολογίας, διετέλεσε πρόεδρος της Ελληνικής Λαογραφικής Εταιρείας (1978-2002) και μέλος ελληνικών και ξένων επιστημονικών σωματείων. Η επιστημονική του προσφορά τιμήθηκε με πολλά βραβεία.
Παντρεύτηκε την φιλόλογο Ζωή Μπιμπίκου και απέκτησε έναν γιο. Πέθανε τον Οκτώβριο του 2003.
Στην έρευνά του επέδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την μελέτη του νεοελληνικού λαϊκού παροιμιακού λόγου. Μερικά από τα έργα του είναι: Κεφαλονίτικη Λατρεία (1946), Κεφαλονίτικα Γνωμικά (1952), Νεοελληνικά Λαογραφικά Κείμενα (1957), Σύγχρονα λαογραφικά (1963), Ο παροιμιακός λόγος των Ηπειρωτών (1977), Εισαγωγή στην Ελληνική Λαογραφία (1977), Χριστουγεννιάτικα και των γιορτών (1979), Πασχαλινά και της Άνοιξης (1980), Τα φθινοπωρινά (1982), Τα καλοκαιρινά (1984).

[Πηγές: Μηνάς Αλεξιάδης, Βήμα, 2/11/2003. Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1983, τομ.5]