Αρχείο GR GL PSD 025 - Αρχείο Φίλιππου Δραγούμη

Περιοχή αναγνώρισης

Κωδικός αναγνώρισης της ενότητας περιγραφής

GR-ASCSA GR GL PSD 025

Τίτλος

Αρχείο Φίλιππου Δραγούμη

Χρονολογία(ες)

  • 1910-1980 (Δημιουργία)

Επίπεδο περιγραφής

Αρχείο

Μέγεθος και υπόστρωμα της ενότητας περιγραφής (ποσότητα, όγκος ή διαστάσεις)

170 φάκελοι / 11 γραμμικά μέτρα

Περιοχή πλαισίου παραγωγής

Όνομα του παραγωγού

(1890-1980)

Βιογραφικό σημείωμα

Ο Φίλιππος Στ. Δραγούμης, τέταρτος γιος και προτελευταίο από τα έντεκα παιδιά του Στέφανου Ν. Δραγούμη και της Ελίζας, το γένος Ιωαν. Κοντογιαννάκη, γεννήθηκε στην Αθήνα στις 2/14 Ιανουαρίου 1890. Παρακολούθησε τα μαθήματα του Ελληνικού Εκπαιδευτηρίου (1899-1902) και σπούδασε Νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (1906-1910). Επιστρατεύθηκε τον Σεπτέμβριο του 1912 ως έφεδρος δεκανέας του Πεζικού. Στη διάρκεια του Α’ Βαλκανικού Πολέμου τραυματίστηκε στη μάχη του Σαρανταπόρου (χτυπήθηκε με βόλι στον αγκώνα) και νοσηλεύθηκε στην Ελασσώνα. Αποσπάσθηκε κατόπιν στο Γενικό Στρατηγείο ως κρυπτογράφος και ακολούθησε τον Διάδοχο Κωνσταντίνο στην θριαμβευτική είσοδο του στη Θεσσαλονίκη, στα Ιωάννινα και στην εκστρατεία κατά των Βουλγάρων (1913). Τον Φεβρουάριο του 1914, μετά από διαγωνισμό μπήκε στο υπουργείο Εξωτερικών και αργότερα υπηρέτησε ως υποπρόξενος στο Γενικό Προξενείο Αλεξανδρείας (Απρίλιος-Οκτώβριος 1916). Το 1917 όμως, απολύθηκε από το υπουργείο για πολιτικούς λόγους, διώχθηκε ως αντιβενιζελικός και εξορίσθηκε (1917-1918) στην Κρήτη, Θήρα και Αμοργό.

Μετά τη δολοφονία του αδελφού του Ίωνα, ο Φίλιππος Δραγούμης ύστερα από πολλές και ποικίλες πιέσεις φίλων και συγγενών, αποφάσισε να ασχοληθεί με την πολιτική. Στις εκλογές της 1/14 Νοεμβρίου 1920, εκλέχθηκε για πρώτη φορά βουλευτής Μακεδονίας, στην εκλογική περιφέρεια Φλώρινας-Καστοριάς. ΄Ελαβε μέρος στις περισσότερες από τις εκλογικές αναμετρήσεις, με επιτυχίες αλλά και με αποτυχίες, ως ανεξάρτητος υποψήφιος, συνεργαζόμενος άλλοτε με τους αγροτικούς και άλλοτε με τους λαϊκούς. Εξελέγη βουλευτής Φλώρινας-Καστοριάς το 1920-1922, 1926-1928, 1932-1933, 1933-1935, και το 1946-1949 στην εκλογική περιφέρεια Θεσσαλονίκης. Το φθινόπωρο του 1952, ο Φίλιπππος Δραγούμης αποχώρησε από την ενεργό πολιτική.

Στο διάστημα της πολιτικής του σταδιοδρομίας διετέλεσε: 1) υπουργός Γενικός Διοικητής Μακεδονίας (1932-34) στη κυβέρνηση Π.Τσαλδάρη 2) υφυπουργός Εξωτερικών στην κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας του Γ.Παπανδρέου (Μάϊος 1944-Ιανουάριος 1945) 3) υφυπουργός Εξωτερικών, στην κυβέρνηση Κ.Τσαλδάρη (Διάσκεψη Ειρήνης, Απρίλιος-Οκτώβριος 1946) 4) υπουργός Στρατιωτικών, στην ίδια κυβέρνηση (Νοέμβριος 1946-Ιανουάριος 1947). Συμμετείχε ακόμη, αργότερα, ως υπουργός Εξωτερικών στην υπηρεσιακή κυβέρνηση Δ. Κιουσόπουλου (Οκτώβριος-Νοέμβριος 1952) και ως υπουργός Στρατιωτικών στην υπηρεσιακή κυβέρνηση Π.Πιπινέλη (Ιούνιος-Σεπτέμβριος 1963).

Οι πολιτικοί προβληματισμοί και οι προτάσεις του Φ. Δραγούμη για ανανέωση των πολιτικών δυνάμεων και θεσμών στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου εκφράστηκαν μέσα από τη συγγραφή πολυάριθμων άρθρων και μελετών στον ημερήσιο και περιοδικό τύπο γύρω από θέματα αποκέντρωσης, τοπικής αυτοδιοίκησης, κομματικής νοοτροπίας και γύρω από θέματα εθνικά. Οι εθνικές διεκδικήσεις της Ελλάδας σ’όλη αυτήν την περίοδο πολιτικής δράσης και παρέμβασης του Φ.Δραγούμη, τα προβλήματα της Β.Ηπείρου και της Μακεδονίας διαπερνούν και διαποτίζουν κάθε πολιτική του σκέψη και πράξη. Τα κυριότερα δημοσιευμένα έργα του είναι: α) “Εκλογή πολιτικών δημοσιευμάτων” Α΄1922-25, Β΄1925-28, Γ΄1945 β) “Προσοχή στη Βόρειαν Ελλάδα”, (1948) γ) “Τα Εθνικά Δίκαια στη Διάσκεψη Ειρήνης”, (1949) δ) “Απολογία του κοινοβουλευτισμού”, (1950) ε) “Επί του Κυπριακού ζητήματος”, (1950). ΄Εγραψε και πολλά άλλα άρθρα και έργα, τα οποία παραμένουν αδημοσίευτα. Επιμελήθηκε επίσης με ιδιαίτερη φροντίδα την επανέκδοση των έργων του αδελφού του ΄Ιωνα Δραγούμη.

Παράλληλα με τις πολιτικές του δραστηριότητες, ο Φ.Δραγούμης ασχολήθηκε με θέματα επιστημονικά, ιστορικά και πολιτιστικά. Εντύπωση προκαλεί το ιδιαίτερο ενδιαφέρον του για τη γενεαλογία και την ιστορία της οικογένειας του. Διαδέχθηκε τον πατέρα του ως ισόβιο ιδιωτικό μέλος στην Πάγκειο Επιτροπή και στην προεδρία της Γλωσσικής Εταιρείας, την οποία κράτησε για πενήντα περίπου χρόνια. Διετέλεσε επίσης μέλος διοικητικών συμβουλίων σε πολυάριθμους συλλόγους, εταιρείες και ιδρύματα όπως: Σύλλογος προς Διάδοσιν Ελληνικών Γραμμάτων, Ελληνική Γεωγραφική Εταιρεία, Ελληνική Λαογραφική Εταιρεία, Μουσικός και Δραματικός Σύλλογος του Ωδείου Αθηνών, Εταιρεία Βυζαντινών Σπουδών, Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών, Αναγνωστοπούλειος Σχολή Κονίτσης, Ελληναλβανικός Σύνδεσμος, Ροταριανός ΄Ομιλος και πολλούς άλλους.

Ο Φίλιππος Δραγούμης παντρεύτηκε το 1931, την Ελένη Βαλαωρίτη (1902-1985), κόρη του Ιωάννη Α.Βαλαωρίτη και εγγονή του ποιητή Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, και απέκτησε μαζί της δύο παιδιά: την Ζωή, σύζυγο Ιωάννη Κ.Μαζαράκη, και τον Μάρκο, σύζυγο Αλεξάνδρας Ρ. Χρίστου.

Πέθανε σε βαθιά γεράματα, στις 2 Ιανουαρίου 1980, στην Αθήνα.

Φορέας διατήρησης του αρχείου

Ιστορικό της ενότητας περιγραφής

Διαδικασία πρόσκτησης

Δωρεά του Φίλιππου Δραγούμη, 1960.

Περιοχή περιεχομένου και διάρθρωσης

Παρουσίαση περιεχομένου

Το αρχείο του Φ.Δ. xαρακτηρίζεται από μία πλούσια μακεδονική θεματολογία σε πολιτικό, τοπικό κυρίως επίπεδο (τοπική πολιτική ιστορία Δυτικής Μακεδονίας) και σε εθνικό (εθνικές διεκδικήσεις). Χαρακτηρίζεται επίσης από μία τάξη και εσωτερική διάρθρωση που συμβαδίζει με την “πολιτική αταξία” της εποχής που έζησε. Παράλληλα, είναι φανερό ότι το αρχείο τηρήθηκε από τον δημιουργό του, με ιδιαίτερη φροντίδα και έγνοια να διασωθεί η παραμικρή λεπτομέρεια και να καταγραφεί κάθε ενέργεια.

Στο αρχείο υπάρχουν τα χειρόγραφα σχέδια απαντητικών επιστολών καθώς και η τελική δακτυλογραφημένη μορφή τους, σχεδόν για κάθε επιστολή που ελάμβανε. Ετσι ο αναγνώστης έχει πλήρη εικόνα των θέσεων και απόψεων του αποστολέα αλλά και του παραλήπτη. Υπάρχουν επίσης όλες οι μορφές των κειμένων του, από την πρώτη γραφή μέχρι την τελική, όπου παρεμβάλλονται διορθώσεις (ουσιαστικές και μη), προσθαφαιρέσεις κ.λ.π. Είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα η παρακολούθηση της εξέλιξης ενός κειμένου για τη μελέτη της προσωπικότητας του δημιουργού του. ΄Ενα άλλο χαρακτηριστικό του αρχείου ήταν τα πολλαπλά δακτυλογραφημένα αντίγραφα (5-10 για πολλά έγγραφα) και τα πολλαπλά αποκόμματα εφημερίδων.

Το αρχείο του Φ.Δ. αναφέρεται κυρίως στην περίοδο του Μεσοπολέμου και στον Εμφύλιο, που είναι από τις πλέον περίπλοκες και συγκεχυμένες περιόδους της νεοελληνικής ιστορίας. Η μεταφορική “αταξία” του αρχείου, συνίσταται σε μια συνεχή, διάχυτη αίσθηση και εντύπωση, ότι σχεδόν όλα τα θέματα, της πρώτης κυρίως ενότητας, είναι αλληλένδετα και συναντιώνται σε όλους τους φακέλους, και αυτό γιατί τα περιεχόμενα των φακέλων επικαλύπτονται ή έχουν εκ των πραγμάτων θεματική συνάφεια και συνέχεια. Η αποτύπωση της ιστορικής περιόδου άφησε τα ίχνη της στη διάρθρωση του αρχείου στο οποίο απεικονίζονται η προσωπική δράση και τα ενδιαφέροντα του δημιουργού του.

Ο κύριος όγκος του αρχείου, είναι επικεντρωμένος στα εθνικά και πολιτικά θέματα της Μακεδονίας και κυρίως, της Δυτικής. Αλλά τα εθνικά θέματα που αντιμετωπίζει η χώρα είναι αναγκαστικά και πολιτικά, ενώ τα πολιτικά συνίστανται σε κομματικά, βουλευτικά, εκλογικά, οικονομικά, εκπαιδευτικά και κυβερνητικά θέματα. Είναι προφανές ότι η αλληλεπίδραση και η αλληλεξάρτηση όλων των παραπάνω θεμάτων και των ανθρώπων που εμπλέκονται δημιουργούν ένα σύμπλεγμα διαλεκτικών σχέσεων, με ιστορική διάρκεια μέσα στο χρόνο.

Επιλογές, εκκαθαρίσεις και τελική διατήρηση

Προσθήκες υλικού

Σύστημα ταξινόμησης

Το αναλυτικό ευρετήριο του αρχείου Φ.Δ. συντάχθηκε με βάση τη θεματική και χρονολογική ταξινόμηση του αρχείου και με γνώμωνα βέβαια την εσωτερική του διάρθρωση και λειτουργικότητα Η περιγραφή των περιεχομένων έγινε σε επίπεδο φακέλων, υποφακέλων και ενοτήτων για κάθε υποφάκελο. Οι τίτλοι των φακέλων και υποφακέλων, που διατηρήθηκαν, εκτός ελαχίστων περιπτώσεων, αυτούσιοι, αποτελούν κατά κανόνα αναγραφές του δημιουργού του αρχείου. Δεν είναι όμως σε εισαγωγικά (εκτός από λίγους τίτλους υποφακέλων) χάριν της γλωσσικής ομοιομορφίας του κειμένου. Το αρχειακό υλικό ταξινομήθηκε σε δέκα θεματικές ενότητες, μέσα στις οποίες ακολουθήθηκε η χρονολογική κατάταξη:

ΕΝΟΤΗΤΑ Ι. Πολιτικά - Βουλευτικά - Κυβερνητικά αξιώματα
ΕΝΟΤΗΤΑ ΙΙ. Μακεδονικά - Μακεδονικός Αγώνας – Μειονότητες
ΕΝΟΤΗΤΑ III. Αλβανία - Βόρεια ΄Ηπειρος
ΕΝΟΤΗΤΑ IV. Κυπριακά - Κυπριακό ζήτημα
ΕΝΟΤΗΤΑ V. Δραστηριότητες Φ.Δ. (πολιτιστικές, επιστημονικές)
ΕΝΟΤΗΤΑ VI. Βογατσικό - Κληροδοτήματα
ΕΝΟΤΗΤΑ VII. Αλληλογραφία
ΕΝΟΤΗΤΑ VIII. Προσωπικά - Οικογενειακά
ΕΝΟΤΗΤΑ IX. Εργογραφία Φ.Δ.
ΕΝΟΤΗΤΑ Χ. Αποκόμματα εφημερίδων περί Φ.Δ.

Το αρχείο αποτελείται συνολικά από 170 φακέλους.
-Η αρίθμηση των φακέλων είναι συνεχής.
-Η αρίθμηση των υποφακέλων είναι ιδιαίτερη εσωτερικά σε κάθε φάκελο.
-Η αρίθμηση των εγγράφων είναι ξεχωριστή για κάθε φάκελο (δίδεται συνολικός αριθμός εγγράφων φακέλου και επί μέρους για κάθε υποφάκελο).
-Η αρίθμηση των εγγράφων παρουσίασε ορισμένα τεχνικά προβλήματα λόγω της ποικιλίας των μορφών ορισμένων εγγράφων (σχέδιο εγγράφου, οριστικό έγγραφο, πρωτότυπο, πανομοιότυπο αντίγραφο, αντίγραφο με διαφοροποιήσεις στον παραλήπτη ή με σημειώσεις, μεταφρασμένο, μεταγραμμένο, επισυναπτόμενο έγγραφο). Τα αποκόμματα των εφημερίδων αριθμήθηκαν μόνο όταν βρέθηκαν ενταγμένα σε φάκελο με έγγραφα (λυτά ή επικολλημένα σε λευκά δίφυλλα) και όχι όταν αποτελούσαν από μόνα τους ενότητα φακέλου. Αυτό έγινε και χάριν οικονομίας χρόνου, αλλά βασικά γιατί ήσαν επικολλημένα σε λευκά δίφυλλα που τα διασφάλιζαν. Οσο για την χρησιμοποίηση τους στην έρευνα, αυτή γίνεται με παραπομπή στην ημερομηνία του δημοσιεύματος.
-Η παύλα δηλώνει μία μικρή ενότητα του υποφακέλου και αντιστοιχεί σε ό,τι περιλαμβάνεται σ’ένα λευκό δίφυλλο.
-Στις υποσημειώσεις χάριν συντομίας, αναφέρεται μόνο ο αριθμός φακέλου και υποφακέλου, όπου παραπέμπω, και όχι ο τίτλος.
-Το θεματικό ευρετήριο αποτελείται από θεματικές αναγραφές τις οποίες θεώρησα άξιες εντοπισμού και μνείας. Η επιλογή έγινε με κριτήρια την έκταση και τη σπουδαιότητα που κατέχουν στο αρχείο.

Περιοχή όρων πρόσβασης και χρήσης

Όροι πρόσβασης

Όροι αναπαραγωγής

Γλώσσα(ες) των τεκμηρίων

  • Αγγλικά
  • Γαλλικά
  • Ελληνικά

Αλφάβητο(α) των τεκμηρίων

Σημειώσεις για τη γλώσσα και γραφή των τεκμηρίων

Φυσικά χαρακτηριστικά και τεχνικές προϋποθέσεις

Εργαλεία έρευνας

Περιοχή συμπληρωματικών πηγών

Εντοπισμός πρωτοτύπων

Εντοπισμός αντιγράφων

Συμπληρωματικές πηγές / σχετικές ενότητες περιγραφής

Σχετιζόμενες περιγραφές

Περιοχή παρατηρήσεων

Σημείωση

Έχει ψηφιοποιηθεί ένα μέρος της ως : Φωτογραφίες από τα Ιστορικά Αρχεία της Γενναδείου Βιβλιοθήκης (ψηφιακή συλλογή)

Εναλλακτικός(οί) κωδικός(οί) αναγνώρισης

Σημεία πρόσβασης

Περιοχή ελέγχου της περιγραφής

Κωδικός αναγνώρισης περιγραφής

Κωδικός αναγνώρισης του φορέα καθιέρωσης της εγγραφής

Κανόνες και/ή συμβάσεις

Ημερομηνίες δημιουργίας, αναθεώρησης ή κατάργησης της περιγραφής

Αλφάβητο(α)

Παρατηρήσεις και Όνομα Αρχειονόμου

Την ταξινόμηση του αρχείου και τη σύνταξη του καταλόγου επιμελήθηκε η ιστορικός/αρχειονόμος Χριστίνα Βάρδα, 1990.

Περιοχή εισαγωγών