Fonds aρ. Comp. 494 - Τρικούπης, Χαρίλαος

Identity area

Reference code

GR ELIA-MIET aρ. Comp. 494

Title

Τρικούπης, Χαρίλαος

Date(s)

  • 1862-1895 (Creation)

Level of description

Fonds

Extent and medium

30 φάκελοι (39 τόμοι/λευκώματα + λυτά)

Context area

Name of creator

(1832-1896)

Biographical history

Ο Χαρίλαος Τρικούπης γιος του Σπυρίδωνα και της Αικατερίνης Μαυροκορδάτου γεννήθηκε στο Ναύπλιο στις 11 Ιουλίου 1832. Εκεί έμαθε τα πρώτα γράμματα, ενώ παρακολούθησε το γυμνάσιο στην Αθήνα (μαθητής του Γεωργίου Γενναδίου). Ξεκίνησε τις σπουδές του στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και τις συνέχισε στο Παρίσι. Το 1856 αφού απέκτησε το διδακτορικό του δίπλωμα, διορίστηκε γραμματέας στην ελληνική πρεσβεία στο Λονδίνο και το 1862 ανέλαβε ως επιτετραμμένος την εκπροσώπηση της Ελλάδας μετά την αποχώρηση του πατέρα του από την πρεσβεία. Την ίδια χρονιά εκλέχθηκε πληρεξούσιος της Ελληνικής Κοινότητας Λονδίνου στη Συντακτική Συνέλευση των Ελλήνων και συμμετείχε στις διαπραγματεύσεις της συνθήκης για την Ένωση της Επτανήσου. Το 1865 πολιτεύθηκε και εκλέχθηκε για πρώτη φορά βουλευτής Μεσολογγίου. Το 1866 μετείχε στην κυβέρνηση Αλ.Κουμουνδούρου ως υπουργός Εξωτερικών, ενώ απολύθηκε ένα χρόνο αργότερα από τον Γεώργιο Α΄ λόγω διαφωνίας για το Κρητικό ζήτημα. Το 1872 ίδρυσε μαζί με τους Κ.Λομβάρδο, Αθαν.Πετμεζά, Κ.Σαράβα κ.ά. το Πέμπτο κόμμα. Το 1874 (Ιούνιος-Ιούλιος) δημοσίευσε στην εφημερίδα Καιροί δύο άρθρα που του κόστισαν ολιγοήμερη φυλάκισή. Από το 1875 μέχρι το θάνατο του σχημάτισε επτά (7) κυβερνήσεις: 1875, 1878, 1880, 1882-1885, 1886-1890, 1892-1893 και 1893-1895 στις οποίες εκτός από την πρωθυπουργία είχε αναλάβει πολλές φορές τα υπουργεία Εξωτερικών, Εσωτερικών και Οικονομικών. Στην εκλογική αναμέτρηση του Απριλίου 1895 δεν εξελέγη βουλευτής στην περιφέρειά του και απογοητευμένος αποσύρθηκε από την πολιτική και εγκαταστάθηκε στις Κάννες της νότιας Γαλλίας. Στις 30 Μαρτίου 1896 πέθανε στις Κάννες και η σορός του μεταφέρθηκε στην Αθήνα όπου κηδεύτηκε. Ο Χαρίλαος Τρικούπης υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους Έλληνες πολιτικούς που συνέβαλαν στην καθιέρωση του κοινοβουλευτικού συστήματος, στον εκσυγχρονισμό της οικονομικής και πολιτικής ζωής (φορολογικοί νόμοι, πολιτική εκπροσώπηση), στην αναδιάρθρωση του στρατού και του ναυτικού και στην εκτέλεση σημαντικών δημοσίων έργων.

Archival history

Με την από 12 Αυγούστου 1912 διαθήκη της η Σοφία Τρικούπη κατέστησε κληρονόμους της τον εξάδελφό της Κωνσταντίνο Θ.Τρικούπη και τον πρώην γραμματέα του αδελφού της Κωνσταντίνο Παπαλουκά, από τους οποίους ζήτησε να συμμορφωθούν με τις προφορικές εντολές της για τη φύλαξη και την παράδοση στην έρευνα των αρχείων του πατέρα και του αδελφού της τα οποία είχε στην κατοχή της. Στα χέρια του Κ.Παπαλουκά περιήλθαν, εκτός από ολόκληρο το αρχείο Σπυρίδωνος Τρικούπη, οι 30 τόμοι/λευκώματα του αρχείου Χαριλάου Τρικούπη καθώς και τα διπλώματά του και αργότερα το σύνολο των δύο αρχείων βρέθηκε στα χέρια του μικρανηψιού του, δικηγόρου Χάρη Νιανιάρα, από τον οποίο τα αγόρασε το Ε.Λ.Ι.Α. Τα λυτά έγγραφα του αρχείου Χαριλάου Τρικούπη (6 φάκελοι) περιήλθαν, μεταξύ άλλων, στα χέρια του εξαδέλφου Κωνσταντίνου Θ. Τρικούπη και αργότερα στα χέρια του εγγονού του, βουλευτή Κωνσταντίνου Σπ. Τρικούπη, ο οποίος τα δώρησε στο Ε.Λ.Ι.Α. Αγορά (3.000.000 δρχ.) το 1985 και συμπληρωματική δωρεά από Κωνστ.Τρικούπη το 1988 και 1989.

Immediate source of acquisition or transfer

Αγορά από Χάρη Νιανιάρα (1987 ή 1989;). Δωρεά Κωνσταντίνου Σπ.Τρικούπη (1988 και 1989)

Content and structure area

Scope and content

Αλληλογραφία με τον βασιλέα Γεώργιο Α΄ (1867-1893), με υπουργούς (1877-1895), με Έλληνες πρεσβευτές (1867-1894), με τους πρεσβευτές της Αγγλίας, Γαλλίας, Ρωσσίας, Γερμανίας, Αυστρίας, Ιταλίας, Τουρκίας και Ηνωμένων Πολιτειών (1867-1894), ιδιωτική αλληλογραφία με Έλληνες και ξένους (1862-1895), υπομνήματα, υπηρεσιακά έγγραφα και αλληλογραφία σχετική με τα δάνεια της περιόδου 1883-1886 και 1892-1893.

Appraisal, destruction and scheduling

Accruals

System of arrangement

Στο αρχείο υπάρχει η αρχική ταξινόμησή του, η οποία οφείλεται στον Χαρίλαο και στη Σοφία Τρικούπη. Ο Χαρίλαος Τρικούπης συγκέντρωνε και τακτοποιούσε τα έγγραφα που τον αφορούσαν σε φακέλους έξω από τους οποίους σημείωνε λακωνικά το περιεχόμενό τους. Μετά το θάνατό του, η αδελφή του Σοφία ταξινόμησε και κόλλησε το 90% των εγγράφων σε τόμους/λευκώματα. Σε κάθε ενότητα είχε προτάξει, κομμένη και κολλημένη, την ένδειξη του αντιστοίχου φακέλου του Τρικούπη. Η ταξινόμηση είναι άλλοτε θεματική και άλλοτε χρονολογική, χωρίς αυστηρή σειρά με αποτέλεσμα η αναζήτηση να μην είναι ιδιαίτερα εύκολη. (βλέπε και πεδίο φυσικά χαρακτηριστικά).

Conditions of access and use area

Conditions governing access

Δεν υπάρχουν περιορισμοί στην πρόσβαση

Conditions governing reproduction

Όπως προβλέπεται από τον κανονισμό του φορέα.

Language of material

Script of material

Language and script notes

Ελληνικά και άλλες γλώσσες

Physical characteristics and technical requirements

Με την ευκαιρία της μεγάλης έκθεσης του Ε.Λ.Ι.Α. το 1996 με θέμα «Ο Χαρίλαος Τρικούπης και η εποχή του» αποφασίστηκε, με τη χορηγία του Ιδρύματος Ι.Φ.Κωστοπούλου, να συντηρηθούν τα αρχεία του Σπυρίδωνα και Χαριλάου Τρικούπη, επειδή η μορφή τους δημιουργούσε ιδιαίτερα προβλήματα στη χρήση και κινδύνους για τη φθορά του υλικού. Το αρχειακό υλικό, αποτελούμενο κυρίως από αλληλογραφία, δεν ήταν στη συνηθισμένη μορφή των λυτών εγγράφων, αλλά επικολλημένο σε φύλλα τόμων/λευκωμάτων. Για παράδειγμα πέντε φύλλα μιας πολυσέλιδης επιστολής ήταν διπλωμένα και κολλημένα στην ίδια σελίδα με τρόπο ώστε να διαβάζονται μόνον εφόσον ξεδιπλώνονταν ένα ένα και διαδοχικά. Τα τεκμήρια μετά την αποκόλληση και συντήρησή τους διατηρήθηκαν στην αρχική τάξη και σειρά και βρίσκονται σήμερα τοποθετημένα σε δίφυλλα που το καθένα αντιστοιχεί σε μία σελίδα και περιλαμβάνει τα έγγραφα που ήταν επικολλημένα σ’ αυτήν (υπήρχαν από ένα έως έξι περίπου έγγραφα διπλωμένα σε κάθε σελίδα). Σε κάθε δίφυλλο σημειώθηκε ο αριθμός του τόμου/λευκώματος και της αντίστοιχης σελίδας. Αριθμό τόμου είχαν πάρει στο παρελθόν και τα λυτά έγγραφα που αρχικά βρίσκονταν σε φάκελο. Ας σημειωθεί εδώ ότι πολλές σελίδες έλειπαν, γιατί είχαν αποκοπεί εξαρχής, πιθανότατα για λόγους εξοικονόμησης όγκου. Αντιγράφτηκαν επίσης οι χειρόγραφες ταξινομικές ενδείξεις όπου και όταν υπήρχαν. Με δύο λόγια, ανασυστάθηκε το υλικό κάθε τόμου των αρχείων με τη διαφορά ότι τον τόμο/λεύκωμα αντικατέστησε ο αρχειακός φάκελος και τις σελίδες του τόμου, τα δίφυλλα που περιέχουν το σύνολο των εγγράφων κάθε σελίδας.

Η τεχνική έκθεση του συντηρητή Ερρίκου Δελλαρόκα, που ανέλαβε την εργασία αυτή (βλέπε Τα νέα του Ε.Λ.Ι.Α., αρ.τεύχους 48, Ιούλιος-Σεπτέμβριος 1997) έχει ως εξής: «... Στα περισσότερα έγγραφα είχε χρησιμοποιηθεί ζωική κόλλα (animal glue) και η διαδικασία αποκόλλησή τους υπήρξε επιτυχής με τη χρησιμοποίηση πιστολιού εκτόξευσης θερμού αέρα (Preservation Pencil-Ultrasonic Humidifier) και σε ελάχιστες περιπτώσεις όπου το στρώμα της κόλλας ήταν παχύ, η αποκόλληση έγινε με την τοποθέτηση των εγγράφων στον ειδικό θάλαμο ελεγχόμενης ύγρανσης (Humidity Chamber using an Ultrasonic Humidifier). Σε ορισμένους τόμους είχε χρησιμοποιηθεί κάποια άλλη κόλλα που δεν κατάφερα να προσδιορίσω. Σε αυτή την περίπτωση τα έγγραφα πρώτα τοποθετήθηκαν στο θάλαμο ελγχόμενης ύγρανσης για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα -έτσι ώστε αφενός να διαλύσουμε όσο το δυνατόν περισσότερο τα μόρια της κόλλας και αφετέρου να ανοίξουν οι ίνες του χαρτιού και να απελευθερώσουν την κόλλα- και κατόπιν υποβλήθηκαν στη διαδιακασία του float bath, δηλαδή ελεγχόμενη εμβάπτιση των εγγράφων σε νερό μόνο από την πλευρά της κόλλας.

Σε αρκετά έγγραφα είναι εμφανείς (έχουν αποτυπωθεί) οι γραμμές των σελίδων του τόμου, αποτέλεσμα κυρίως της αρχικής επικόλλησης. Αυτό συνέβη γιατί κατά τη διαδικασία του κολλήματος η κόλλα είναι σε ρευστή μορφή και ειδικά η ζωική κόλλα είναι και σε υψηλή θερμοκρασία, με αποτέλεσμα η υγρασία και η θερμότητα που ήρθαν σε επαφή με τις σελίδες του τόμου να ξεβάψουν τις διαγραμμίσεις και αυτές με τη σειρά τους να αποτυπωθούν στα επικολλημένα έγγραφα.”

Finding aids

Καταγραφή τίτλων και ενδείξεων αρχείου σε ηλεκτρονική μορφή.

Allied materials area

Existence and location of originals

Existence and location of copies

Related units of description

Ε.Λ.Ι.Α.-Μ.Ι.Ε.Τ.: Αρχείο Σπυρίδωνα και Σοφίας Τρικούπη, αρχείο Στ.Σκουλούδη, αρχείο Πέτρου Λυκούδη, αρχεία οικογενειών Στεφάνου και Στρέιτ.

Άλλoι φορείς: Προσωπικά ενθυμήματα Χαριλάου Τρικούπη (δωρεά Πέτρου Λυκούδη) στην Ιστορική Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος, αρχεία Στέφανου Ν.Δραγούμη, Ιωάννου Γενναδίου, Στέφανου Σκουλούδη και Κλέωνος Ραγκαβή στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη, αρχείο Α.Ρωμάνου στο Μουσείο Μπενάκη.

Related descriptions

Publication note

-Κ.Θ.Δημαράς, “Κ.Σ.Παπαρρηγόπουλος-Χ.Σ.Τρικούπης, Νέα αποθησαυρίσματα του Ε.Λ.Ι.Α.”, περ. Τεύχη του Ε.Λ.Ι.Α., τόμος Β΄, 1989.
-Λύντια Τρίχα, Διπλωματία και πολιτική, Χαρίλαος Τρικούπης-Ιωάννης Γεννάδιος αλληλογραφία, 1863-1894. Αθήνα, Ε.Λ.Ι.Α. 1991.
-Κατάλογος έκθεσης “Ο Χαρίλαος Τρικούπης και η εποχή του (4 Νοεμβρίου - 7 Δεκεμβρίου 1996). Αθήνα, 1996.

Notes area

Note

Υπάρχει κατάλογος όλων των εγγράφων που περιέχονταν στους πρώτους εννέα (9) τόμους/λευκώματα του αρχείου Χαριλάου Τρικούπη που έχει επιμεληθεί η Λύντια Τρίχα.
Η έκθεση εργασιών Χαρτογραφικής Υπηρεσίας τα έτη 1889-1898 με υπογραφή του Νίδερ εντάχθηκε στον φάκελο 12 στις 18/6/2007. Η πληροφορία ότι η έκθεση προέρχεται από το αρχείο Τρικούπη δόθηκε από τον κο Πόρτολο

Alternative identifier(s)

Access points

Subject access points

Place access points

Name access points

Genre access points

Description control area

Description identifier

Institution identifier

Rules and/or conventions used

ΔΙΠΑΠ 2η έκδοση

Dates of creation revision deletion

Τελευταία τροποποίηση 2007

Script(s)

Sources

Δελτίο περιγραφής Φορέα.

Archivist's note

Χριστίνα Βάρδα

Accession area

Related subjects

Related people and organizations

Related genres

Related places