Αρχείο αρ.comp 178 - Κουντουριώτης, Ιωάννης και Παύλος

Περιοχή αναγνώρισης

Κωδικός αναγνώρισης της ενότητας περιγραφής

GR ELIA-MIET αρ.comp 178

Τίτλος

Κουντουριώτης, Ιωάννης και Παύλος

Χρονολογία(ες)

  • 1835-1938 (κυρίως 1883-1933) (Δημιουργία)

Επίπεδο περιγραφής

Αρχείο

Μέγεθος και υπόστρωμα της ενότητας περιγραφής (ποσότητα, όγκος ή διαστάσεις)

13 φάκελοι

Περιοχή πλαισίου παραγωγής

Όνομα του παραγωγού

Βιογραφικό σημείωμα

Γόνος της μεγάλης και ένδοξης υδραίικης οικογένειας των Κουντουριωτών, ο Ιωάννης ήταν εγγονός του Γεωργίου Α.Κουντουριώτη που μαζί με τον αδελφό του Λάζαρο προσέφεραν τεράστια ποσά από την οικογενειακή τους περιουσία στον Αγώνα της Ανεξαρτησίας. Γιος του Θεόδωρου Γ.Κουντουριώτη (1822-1870) και της Λουκίας Παύλου Νεγρεπόντε (1831-1875) γεννήθηκε στην Ύδρα στις 27 Αυγούστου 1866 και ήταν ο νεότερος από τα εννέα αδέλφια του Γεώργιο, Παύλο, Ανδρέα, Λάζαρο, Ελένη, Ανέζω, Μαρία, Κονδύλω και Καλλιόπη. Μαθητής του Λυκείου Αντωνιάδη στον Πειραιά, το 1879 ήταν συμμαθητής με τους Ελ.Βενιζέλο, Γ.Κριεζή, Γ.Χρηστοφίδη και Θ.Πετροκόκκινο. Τον Σεπτέμβριο του 1883 γράφτηκε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών από όπου αναγορεύτηκε διδάκτωρ και συμπλήρωσε τις σπουδές του στο Παρίσι. Φαίνεται ότι εργάστηκε στο υπουργείο Εξωτερικών και μέσα από το υλικό του αρχείου τον συναντάμε το 1891-93 στο Παρίσι και το 1893-95 στην Αγγλία, χωρίς να έχουμε περισσότερα στοιχεία για τις δραστηριότητές του εκεί.

Πολιτεύθηκε με τον Γ.Θεοτόκη όταν αυτός διαδέχθηκε στην αρχηγία του κόμματος τον Χαρ.Τρικούπη και το 1899 εξελέγη για πρώτη φορά βουλευτής Ύδρας. Παρέμεινε βουλευτής μέχρι τη λήξη της Β΄Αναθεωρητικής Βουλής το 1911 απέχοντας από τις εκλογές του 1912. Εκείνη τη χρονιά ο Βενιζέλος του είχε προτείνει να θέσει υποψηφιότητα ως δήμαρχος Αθηναίων, αλλά τελικά δεν τήρησε το λόγο του και απευθύνθηκε στον Εμ.Μπενάκη δυσαρεστώντας τον παιδικό του φίλο. Το 1917 διορίστηκε έκτακτος απεσταλμένος και πληρεξούσιος υπουργός “παρά τη σερβική αυλή” τα μέλη της οποίας βρίσκονταν στη Θεσσαλονίκη λόγω της κατοχής των σερβικών εδαφών και ανακλήθηκε από τον υπουργό Εξωτερικών Ν.Πολίτη τον Απρίλιο του 1919 μετά την ανακωχή του πολέμου και την επιστροφή της σερβικής κυβέρνησης στο Βελιγράδι.

Ο Ιωάννης Κουντουριώτης αρθρογράφησε πολιτικά κυρίως στις εφημερίδες Άστυ, Αθήναι, Ελεύθερο Βήμα, Εστία για διάφορα θέματα όπως το Σύνταγμα, τον προϋπολογισμό του κράτους, τη Βουλή και τις εργασίες της, τη διπλωματική υπηρεσία, την εξωτερική πολιτική της Ελλάδας κ.ά. [Βλέπε φάκελο 11.4 Πολιτική αρθρογραφία, 1894-1929.] Στις αγορεύσεις του στη Βουλή αναφέρθηκε στα ναυτικά πράγματα της χώρας, τους προξενικούς νόμους, τη Λαϊκή Τράπεζα, το ενεχυροδανειστήριο, τη σπογγαλιεία, τη βελτίωση της θέσης των γυμναστών κ.ά.

Μετά την αποχώρησή του από την ενεργό πολιτική ιδιώτευσε και ασχολήθηκε αποκλειστικά με οικονομικές και τραπεζικές δραστηριότητες. Διετέλεσε πρόεδρος του Δ.Σ. της Τράπεζας Αθηνών από το 1920, πρόεδρος της Γενικής Τράπεζας, πρόεδρος της Γαλλο-ελληνικής Τράπεζας, αντιπρόεδρος της Τράπεζας Ανατολής, πρόεδρος της Εταιρείας Διαχειρίσεως Υπεγγύων Προσόδων, πρόεδρος της Εταιρείας Σιδηροδρόμων Αττικής, πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Υδάτων, πρόεδρος της Εταιρείας “Το Οξυγόνον”, αντιπρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Τροχιοδρόμων Αθηνών, Πειραιώς και περιχώρων. Στα βήματα του πάππου του Γεωργίου Α.Κουντουριώτη που ήταν ο πρώτος πρόεδρος της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας μετά την ίδρυσή της το 1836, ο Ιωάννης Κουντουριώτης εξελέγη μέλος της το 1915 και διετέλεσε πρόεδρός της από το 1923 μέχρι το 1933. Δεν πρόλαβε όμως να παραστεί στα εγκαίνια του Αρσακείου Ψυχικού το 1936, στο σχεδιασμό και στην ανέγερση του οποίου είχε πολλαπλώς συμβάλει. Ο Κουντουριώτης ήταν επίσης μέλος της Ιστορικής Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος (από το 1912) και της Αθηναϊκής Λέσχης (από το 1897).

Παντρεύτηκε το 1896 την κόρη του Γεωργίου Αθηνογένη και ανιψιά του Στέφανου Σκουλούδη, Θαλία Αθηνογένη, με την οποία απέκτησαν δύο κόρες την Λουκία και την Μαρία μετέπειτα σύζυγο Αχιλλέα Γεωργαντά.

Ένα χρόνο μετά το θάνατο της κόρης του Μαρίας πέθανε στις 10 Οκτωβρίου 1933 στο Παρίσι ύστερα από μακροχρόνια ταλαιπωρία με καρδιολογικά προβλήματα. Ενταφιάστηκε στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών.

Όνομα του παραγωγού

(1855 - 1935)

Βιογραφικό σημείωμα

Ο Παύλος Κουντουριώτης γεννήθηκε στην Ύδρα στις 9 Απριλίου 1855. Παρακολούθησε εγκύκλιες σπουδές στην Αθήνα και το 1874 κατατάχθηκε στο Πολεμικό Ναυτικό ως δόκιμος. Το 1884 προάχθηκε σε υποπλοίαρχο και το 1886 συμμετείχε ως κυβερνήτης κανονιοφόρων σε αποστολή στην Πρέβεζα. Στις αρχές του 1897 στάλθηκε με τον ατμομυοδρόμωνα “Αλφειό” στην επαναστατημένη Κρήτη όπου απειλήθηκε , αλλά αρνήθηκε να υποχωρήσει στις απαιτήσεις των ναυάρχων των Μεγάλων Δυνάμεων και αργότερα στον ελληνοτουρκικό πόλεμο αντιμετώπισε τους Τούρκους στον Πλαταμώνα. Το 1899 έγινε αντιπλοίαρχος και ανέλαβε κυβερνήτης του ευδρόμου “Ναύαρχος Μιαούλης” με το οποίο και πραγματοποίησε το 1901 το πρώτο υπερατλαντικό ταξίδι ελληνικού πολεμικού σκάφους. Ακολούθησαν η τοποθέτησή του ως υπασπιστή του βασιλιά Γεωργίου Α΄ (1905), η προαγωγή του σε πλοίαρχο (1909) και η τοποθέτηση του ως αρχηγού του ελληνικού στόλου (1912). Οι επιτυχημένες ναυτικές επιχειρήσεις που ανέλαβε εναντίον των Τούρκων στους Βαλκανικούς Πολέμους κατοχύρωσαν την κυριαρχία της Ελλάδας στο Αιγαίο. Διετέλεσε υπουργός Ναυτικών στην κυβέρνηση Στ.Σκουλούδη (Οκτώβριος 1915-Ιούνιος 1916) και ως ένθερμος οπαδός της πολιτικής του Βενιζέλου συμμετείχε στο κίνημα της Θεσσαλονίκης τον Αύγουστο του 1916 ως μέλος της τριανδρίας (Βενιζέλος-Δαγκλής-Κουντουριώτης). Τον Ιούνιο του 1917 ανέλαβε και πάλι το υπουργείο Ναυτικών όπου παρέμεινε μέχρι το Δεκέμβριο του 1919 οπότε αποστρατεύθηκε με το βαθμό του ναυάρχου. Ανέλαβε το αξίωμα του αντιβασιλέα δύο φορές (Οκτώβριος-Νοέμβριος 1920 και Δεκέμβριος 1923-Μάρτιος 1924) και του προσωρινού προέδρου της Δημοκρατίας. Επί δικτατορίας Παγκάλου υποχρεώθηκε να παραιτηθεί αλλά επανήλθε στη θέση του τον Αύγουστο του 1926 μετά την αποκατάσταση των κοινοβουλευτικών θεσμών (βλέπε επιστολές Θ.Πάγκαλου και Γ.Κονδύλη προς Κουντουριώτη). Εξελέγη Πρόεδρος της Δημοκρατίας τον Μάϊο του 1929 αλλά λίγους μήνες αργότερα παραιτήθηκε για λόγους υγείας και αποσύρθηκε από τη δημόσια ζωή. Αποπειράθηκαν να τον δολοφονήσουν δύο φορές τον Νοέμβριο του 1920 και τον Αύγουστο του 1926.
Παντρεύτηκε το 1889 την Αγγελική Πετροκόκκινου με την οποία απέκτησαν τρία παιδιά: τον Θεόδωρο, σύζυγο Ευφημίας Δ.Καλλέργη, την Λουκία, σύζυγο Αλέξανδρου Στεφάνου και την Δέσποινα, σύζυγο Εμμανουήλ Λαμπρινούδη. Όταν πέθανε η πρώτη του γυναίκα παντρεύτηκε σε δεύτερο γάμο την Ελένη Γερ.Κούππα.
Ο Παύλος Κουντουριώτης πέθανε στις 24 Αυγούστου 1935 στο Παλαιό Φάληρο και ενταφιάστηκε στην Ύδρα.

Ιστορικό της ενότητας περιγραφής

Το αρχείο του Ιωάννη Κουντουριώτη που βρίσκεται στο Ε.Λ.Ι.Α. αγοράστηκε από τον παλαιοπώλη Γιάννη Προχεράρη το 1974, στα χέρια του οποίου δεν γνωρίζουμε πώς περιήλθε. Δεν γνωρίζουμε άλλωστε να υπάρχει άλλο τμήμα του αρχείου σε άλλο αρχειακό ίδρυμα ή σε χέρια ιδιωτών. Ωστόσο για τα αρχεία των προγόνων του, των αδελφών Λαζάρου και Γεωργίου Κουντουριώτη γνωρίζουμε ότι ο ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης τα κατέθεσε το 1918 στο Ιστορικό Αρχείο ΄Υδρας και ότι ένα άλλο τμήμα τους δωρήθηκε το 1964 από τους απογόνους του ναυάρχου στα Γενικά Αρχεία του Κράτους. Δεν μπορέσαμε να εντοπίσουμε το αρχείο του ίδιου του ναυάρχου Παύλου Κουντουριώτη, που ενδεχομένως βρίσκεται στην κατοχή της οικογένειας του, ενώ κάποια κατάλοιπά του δωρήθηκαν από τον εγγονό του Παύλο Θεοδώρου Κουντουριώτη στο Ε.Λ.Ι.Α. και παρουσιάζονται στο ευρετήριο μετά από το αρχείο Ιωάννη Κουντουριώτη.

Διαδικασία πρόσκτησης

Το αρχείο του Ιωάννη Κουντουριώτη που βρίσκεται στο Ε.Λ.Ι.Α. αγοράστηκε από τον παλαιοπώλη Γιάννη Προχεράρη το 1974,

Περιοχή περιεχομένου και διάρθρωσης

Παρουσίαση περιεχομένου

Το αρχείο αποτελείται από δεκατρείς (13) φακέλους και το αρχειακό υλικό καλύπτει κυρίως την περίοδο 1883-1933. Περιλαμβάνει την προσωπική αλληλογραφία του με έλληνες και ξένους επιστολογράφους καθώς και την οικογενειακή (φάκελοι 1-7). Να σημειώσουμε εδώ ότι στην αλληλογραφία με ξένους επιστολογράφους στην αλφαβητική εγγραφή Serbie (Σερβική αυλή και κυβέρνηση, 1917-1920) έχουν ενταχθεί προσκλήσεις, ευχαριστήριες επιστολές και σημειώματα για επίσημες συναντήσεις που προέρχονται από τον βασιλιά Αλέξανδρο, το Αυλαρχείο, και μέλη της σερβικής κυβέρνησης την εποχή που ο Κουντουριώτης ήταν πρεσβευτής. Το αρχείο περιλαμβάνει επίσης τραπεζικά και οικονομικά έγγραφα και λογαριασμούς που αφορούν τις δραστηριότητές του ως προέδρου του Διοικητικού Συμβουλίου της Τράπεζας Αθηνών καθώς και τις προσωπικές του οικονομικές επενδύσεις (φάκελοι 8-9), υλικό σχετικό με τις Εταιρείες στις οποίες συμμετείχε ως μέλος των Διοικητικών Συμβουλίων τους (φάκελος 10), πολιτικά χειρόγραφα και άρθρα του ιδίου (φάκελος 11) και τέλος προσωπικά και οικογενειακά έγγραφα που αφορούν τον ίδιο, τη σύζυγό του και την κόρη του Μαρία Γεωργαντά (φάκελοι 12-13).

Η αλληλογραφία του αρχείου παρουσιάζει ενδιαφέρον στο μέτρο που, συμπεριλαμβάνοντας ένα πλήθος επωνύμων επιστολογράφων κυρίως από το χώρο των βενιζελικών υπουργών, πολιτικών και στρατιωτικών της εποχής καθώς και των οικονομικών και τραπεζικών παραγόντων, αποτελεί μία πλούσια συλλογή αυτογράφων. Συμπεριλαμβάνονται και πολλά άλλα ονόματα που αποδεικνύουν το πλέγμα των κοινωνικών διασυνδέσεων και υποχρεώσεων που διαμορφώνονται γύρω από ένα πρόσωπο με γνωστό όνομα, όπως αυτό του Κουντουριώτη. Το σύνολο της αλληλογραφίας είναι άνισου ενδιαφέροντος και δεν αξιολογείται ως σημαντικό αφού συνήθως δεν αναφέρεται στις απόψεις των επιστολογράφων για συγκεκριμένα πολιτικά και οικονομικά ζητήματα, αλλά μάλλον σε αποσπασματικές πληροφορίες και γεγονότα. Στην πλειοψηφία της η αλληλογραφία αφορά μεσολαβήσεις και προσωπικές εξυπηρετήσεις τρίτων, ενώ υπάρχουν ορισμένες εξαιρέσεις επιστολογράφων που εκφράζουν ουσιαστικές απόψεις. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα τραπεζικά και χρηματιστηριακά θέματα και κυρίως ορισμένα ζητήματα και συναλλαγές της Τράπεζας Αθηνών που φαίνεται να διεκπεραιώνει ο Ι.Κουντουριώτης, χωρίς όμως να είναι πάντοτε σαφές αν τα χειρίζεται για λογαριασμό της Τράπεζας, της οποίας ήταν πρόεδρος του Δ.Σ., ή του ιδίου. Τα νεανικά του χειρόγραφα και τα προσωπικά οικονομικά κατάστιχα του Κουντουριώτη αποτελούν μαρτυρίες για την προσωπικότητα και την ιδιοσυγκρασία του, με την έννοια ότι αφήνουν να διαγραφεί ένας άνθρωπος επιμελής, συστηματικός και με χιούμορ. Τα ελάχιστα πολιτικά χειρόγραφα και τα δημοσιευμένα άρθρα που διασώζονται στο αρχείο περιορίζονται σε θέματα ελάσσονος σπουδαιότητας όπως ενδεχομένως και η πολιτική του δραστηριότητα η οποία υστερούσε της οικονομικής του εμβέλειας και των ικανοτήτων του. Ενδιαφέροντα και μάλλον σπάνια τεκμήρια για την αρβανίτικη καταγωγή και τις απόψεις του Κουντουριώτη για το Αλβανικό ζήτημα παρουσιάζουν οι επιστολές του Ι.Ν.Μπόταση και το φύλλο της εφημερίδας Αστήρ.

Το αίσθημα που αποκομίζει κανείς από το σωζόμενο υλικό του αρχείου Ι.Κουντουριώτη είναι μία “κοινωνική γνωριμία” με μία τραπεζική προσωπικότητα μεγάλης οικονομικής επιφάνειας που έφερε το όνομα των Κουντουριωτών και ήταν αδελφός του ναυάρχου και πρώτου προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας, Παύλου Κουντουριώτη.

Επιλογές, εκκαθαρίσεις και τελική διατήρηση

Προσθήκες υλικού

Σύστημα ταξινόμησης

Η ταξινόμηση της αλληλογραφίας του αρχείου Κουντουριώτη μας προβλημάτισε αρκετά μέχρι να καταλήξουμε στη συγκεκριμένη μορφή και παρουσίασή της. Η χρονολογική ταξινόμηση δίνει τη χρονική διάσταση του είδους, της πύκνωσης και της έντασης των δρατηριοτήτων,

Περιοχή όρων πρόσβασης και χρήσης

Όροι πρόσβασης

Όροι αναπαραγωγής

Γλώσσα(ες) των τεκμηρίων

Αλφάβητο(α) των τεκμηρίων

Σημειώσεις για τη γλώσσα και γραφή των τεκμηρίων

Ελληνικά, γαλλικά, αγγλικά.

Φυσικά χαρακτηριστικά και τεχνικές προϋποθέσεις

Εργαλεία έρευνας

Βάρδα, Χριστίνα (επιμ.), Αρχείο Ιωάννη Κουντουριώτη και κατάλοιπα Παύλου Κουντουριώτη, Ευρετηριο, Ε.Λ.Ι.Α., Αθήνα 1999
Διαθέσιμο στο: www.elia.org.gr

Περιοχή συμπληρωματικών πηγών

Εντοπισμός πρωτοτύπων

Εντοπισμός αντιγράφων

Συμπληρωματικές πηγές / σχετικές ενότητες περιγραφής

Ε.Λ.Ι.Α.: Αρχεία Σκουλούδη-Αθηνογένη, Ε.Βενιζέλου, Ν.Αποστολόπουλου.
Άλλoι φορείς: Ιστορικό Αρχείο Εθνικής Τραπέζης Ελλάδος (αρχείο Τραπέζης Αθηνών).

Σχετιζόμενες περιγραφές

Σημείωση δημοσίευσης

Περιοχή παρατηρήσεων

Σημείωση

Σημείωση

Εναλλακτικός(οί) κωδικός(οί) αναγνώρισης

Σημεία πρόσβασης

Θέματα

Τόποι

Είδη

Περιοχή ελέγχου της περιγραφής

Κωδικός αναγνώρισης περιγραφής

Κωδικός αναγνώρισης του φορέα καθιέρωσης της εγγραφής

Κανόνες και/ή συμβάσεις

Ημερομηνίες δημιουργίας, αναθεώρησης ή κατάργησης της περιγραφής

2009

Αλφάβητο(α)

Πηγές

Παρατηρήσεις και Όνομα Αρχειονόμου

Χριστίνα Βάρδα

Περιοχή εισαγωγών

Σχετιζόμενα θέματα

Σχετιζόμενα φυσικά και νομικά πρόσωπα

Σχετιζόμενα είδη

Σχετιζόμενοι τόποι