1. Μέση Εκπαίδευση: Κεντρική οργάνωση (Διοίκηση-Εποπτεία)  

Η αναδιάρθρωση των κεντρικών υπηρεσιών του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων κατά την περίοδο της “δικτατορίας των συνταγματαρχών, 1967-1974” καθορίσθηκε με το Ν.Δ. 239/16-7-1969 (ΦΕΚ Α΄139) και την υπουργική απόφαση 101491/1-8-1969 (ΦΕΚ 490). Σύμφωνα με τα οριζόμενα από τα εν λόγω νομοθετήματα, οι υπηρεσίες παιδείας κατανέμονται σε τέσσερις Γενικές Διευθύνσεις του υπουργείου: (1) Γενική Διεύθυνσις Θρησκευμάτων (2) Γενική Διεύθυνσις Ανωτάτης Εκπαιδεύσεως (3) Γενική Διεύθυνσις Γενικής Εκπαιδεύσεως (4) Γενική Διεύθυνσις Επαγγελματικής Εκπαιδεύσεως. Ανεξάρτητες υπηρεσίες αποτελούν, επίσης, πέντε Διευθύνσεις: (1) Διεύθυνσις Σωματικής Αγωγής (2) Διεύθυνσις Σχολείων Αποδήμου Ελληνισμού (3) Διεύθυνσις Τεχνικών Υπηρεσιών (4) Διεύθυνσις Προγραμματισμού Επενδύσεων και (5) Διεύθυνσις Διοικητικού.

Η Διεύθυνσις Μέσης Εκπαιδεύσεως ήταν μία από τις τέσσερις συνιστώσες Διευθύνσεις της Γενικής Διευθύνσεως Γενικής Εκπαιδεύσεως1 και περιλάμβανε τρία τμήματα: Τμήμα Προγράμματος και Μελετών, Τμήμα Διοικητικού και Τμήμα Προσωπικού. Στην αρμοδιότητα της εν λόγω Διεύθυνσης, της οποίας προΐστάμενος ήταν γενικός επιθεωρητής ΜΕ (ΝΔ 651/1970), υπάγονταν όλα τα σχετικά με την Μέση Εκπαίδευση, δημόσια και ιδιωτική, θέματα (σχολεία, προσωπικό, μαθητές, εποπτεία).

Ειδικότερα, το πρώτο Τμήμα είχε αρμοδιότητες για θέματα που αφορούσαν τα προγράμματα Εκπαιδεύσεως και τις μεθόδους διδασκαλίας, την σύνταξη, έγκριση και έκδοση διδακτικών βιβλίων, την οργάνωση των σχολικών βιβλιοθηκών, τα εποπτικά μέσα και όργανα διδασκαλίας, την αξιολόγηση των στατιστικών δεδομένων της Μέσης Εκπαιδεύσεως, καθώς και την οργάνωση και λειτουργία των σχολείων Μέσης Εκπαιδεύσεως.

Στην αρμοδιότητα του δεύτερου Τμήματος υπάγονταν όσα θέματα είχαν σχέση με την ίδρυση και κατάργηση σχολείων, τα σχολικά ταμεία, την συγκέντρωση αριθμητικών στοιχείων για σχολεία και μαθητές· τις εγγραφές, μετεγγραφές, φοίτηση, διαγωγή, ποινές, βαθμολογία, εξετάσεις, τίτλους σπουδών· τα ιδιωτικά σχολεία· τα φροντιστήρια και την κατ'οίκον διδασκαλία· την κατάρτιση ειδικού προϋπολογισμού, τις προμήθειες και την γενική οικονομική διαχείριση.

Αρμοδιότητα του τρίτου Τμήματος, εξάλλου, αποτελούσαν όλα τα σχετικά με την υπηρεσιακή κατάσταση του διδακτικού, βοηθητικού και υπηρετικού προσωπικού της Δημόσιας Μέσης Εκπαιδεύσεως θέματα, με την επιφύλαξη της συναφούς αρμοδιότητας της Διεύθυνσης Σωματικής Αγωγής.

Το έργο της ανώτατης διοίκησης και εποπτείας επί της Γενικής Εκπαιδεύσεως ασκεί ο υπουργός Παιδείας με την συνεπικουρία του Ανωτάτου Εκπαιδευτικού Συμβουλίου (ΑΕΣ), το οποίο ιδρύθηκε με τον Αναγκαστικό Νόμο 129/19-9-1967, άρθρο 17 (ΦΕΚ 163/25-9-1967), και συνίστατο από τα μέλη τριών επιπλέον ανωτάτων συμβουλίων: του Ανωτάτου Διοικητικού Συμβουλίου Εκπαιδεύσεως (ΑΔΣΕ), του Ανωτάτου Γνωμοδοτικού Συμβουλίου Εκπαιδεύσεως (ΑΓΣΕ) και του Ανωτάτου Συμβουλίου Επαγγελματικής Εκπαιδεύσεως (ΑΣΕΕ).

Το ΝΔ 651/27-8-1970, άρθρο 2 (ΦΕΚ 179/29-8-1970) “Περί οργανώσεως της Γενικής Εκπαιδεύσεως και διοικήσεως του προσωπικού αυτής”, αναθέτει στο ΑΕΣ αρμοδιότητες αποφάσεων, γνωμοδοτήσεων και εποπτείας επί της Δημοτικής και Μέσης Εκπαιδεύσεως και των Σχολών Εκπαιδεύσεως Διδακτικού Προσωπικού. Αποφασιστική αρμοδιότητα έχει ως προς τα θέματα εκπαιδευτικού προσωπικού, σχολικών προγραμμάτων, σχολικών βιβλίων και διδασκαλίας. Η γνωμοδοτική αρμοδιότητα του Συμβουλίου ασκείται επί θεμάτων αριθμητικής κατανομής των σχολείων κατά τύπους και γεωγραφική περιοχή και επί γενικών εκπαιδευτικών θεμάτων. Εποπτεία, τέλος, ασκεί το Συμβούλιο επί της λειτουργίας των Σχολών Εκπαιδεύσεως Διδακτικού Προσωπικού, ενώ έχει και την επιστημονική καθοδήγηση των παιδαγωγικών συνεδρίων. Στο τέλος κάθε έτους το ΑΕΣ υποβάλει στον υπουργό έκθεση σχετική με την κατάσταση της Εκπαιδεύσεως κατά βαθμίδες και εκπαιδευτικές περιφέρειες και προτείνει μέτρα για την βελτίωσή της.

Το ίδιο διάταγμα (651, άρθρο 53) συνιστά Κεντρικόν Υπηρεσιακόν Συμβούλιον Μέσης Εκπαιδεύσεως (ΚΥΣΜΕ) και Ανώτερον Κεντρικόν Υπηρεσιακόν Συμβούλιον Μέσης Εκπαιδεύσεως (ΑΚΥΣΜΕ). Το πρώτο είχε αρμοδιότητες συμβουλίου προαγωγών στον 3ο και 2ο βαθμό, πειθαρχικού συμβουλίου ( για διοικητικούς επιθεωρητές, επιθεωρητές ειδικοτήτων και γυμνασιάρχες Πειραματικών και Προτύπων σχολείων) και συμβουλίου επανακρίσεως επί προαγωγών στον 5ο και 4ο βαθμό). Το δεύτερο λειτουργούσε ως υπηρεσιακό και πειθαρχικό συμβούλιο επί όλων των υπηρεσιακών θεμάτων των γενικών και αναπληρωτών γενικών επιθεωρητών, καθώς και ως συμβούλιο επανακρίσεως επί προαγωγών του διδακτικού προσωπικού στον 2ο και 3ο βαθμό.

Μεταβατικές διατάξεις του διατάγματος (άρθρο 69) ορίζουν την κατάργηση των διά του ΑΝ 129/1967 συνιστώμενων συμβουλίων και την μεταβίβαση των αρμοδιοτήτων τους στα ΚΥΣΜΕ και ΑΚΥΣΜΕ, όταν αυτά συγκροτηθούν και λειτουργήσουν.

2. Μέση Εκπαίδευση: Περιφερειακή οργάνωση (Διοίκηση-Εποπτεία)

Σύμφωνα με την οργάνωση της Γενικής Εκπαιδεύσεως, όπως αυτή ορίζεται με το ΝΔ 651/1970, η χώρα διαιρείται σε δέκα ανώτερες εκπαιδευτικές περιφέρειες (άρθρο 5)2, η γεωγραφική έκταση των οποίων ρυθμίζεται με Βασιλικό Διάταγμα. Προϊστάμενος κάθε ανώτερης περιφέρειας είναι εκπαιδευτικός σύμβουλος (κατηγορία ειδικών θέσεων) ο οποίος αναλαμβάνει ρόλο επόπτη της Εκπαιδεύσεως και επιτελεί έργο ανώτατης επιστημονικής και παιδαγωγικής καθοδήγησης, εποπτείας και διοίκησης επί των σχολείων Μέσης Εκπαιδεύσεως, του εκπαιδευτικού και εποπτικού προσωπικού της περιφερείας του.

Σε κάθε ανώτερη εκπαιδευτική περιφέρεια ανήκουν μία ή περισσότερες Γενικές Επιθεωρήσεις Μέσης Εκπαιδεύσεως, με προϊσταμένους γενικούς επιθεωρητές, οι οποίοι έχουν την εποπτεία των σχολείων ενός ή περισσοτέρων νομών. Το διάταγμα του 1970, ωστόσο, ορίζει ότι σε κάθε ανώτερη εκπαιδευτική περιφέρεια αντιστοιχεί μία Γενική Επιθεώρηση (άρθρο 7) και μία θέση γενικού επιθεωρητή ΜΕ με βαθμό 1ο (άρθρο 18, § 1). Συνιστώνται, επίσης, επτά θέσεις αναπληρωτών γενικών επιθεωρητών ΜΕ, οι οποίοι κατανέμονται στις ανώτερες περιφέρειες με απόφαση του υπουργού. Οι γενικοί επιθεωρητές και οι αναπληρωτές γενικοί επιθεωρητές διατελούν υπό την υπηρεσιακή δικαιοδοσία των εκπαιδευτικών συμβούλων (εποπτών).

Μικρότερη εκπαιδευτική περιφέρεια αποτελεί ο Νομός (διοικητική περιφέρεια), με έδρα την πρωτεύουσά του, αν και εξαιρούνται οι Νομοί Αττικής, Πειραιώς και Θεσσαλονίκης, οι οποίοι διαιρούνται σε πέντε, δύο και τρείς εκπαιδευτικές περιφέρειες αντιστοίχως. Το σύνολο των διοικητικών εκπαιδευτικών περιφερειών, βάσει της κατά Νομούς διοικητικής διαίρεσης της χώρας, ορίζεται σε 61 (άρθρο 17, § 1). Η έκταση των διοικητικών εκπαιδευτικών περιφερειών, καθώς και η υπαγωγή τους στις Γενικές Επιθεωρήσεις των ανωτέρων εκπαιδευτικών περιφερειών καθορίζονται με υπουργικές αποφάσεις. Προϊστάμενοι των διοικητικών (νομαρχιακών) περιφερειών είναι διοικητικοί επιθεωρητές, οι οποίοι ασκούν διοίκηση, επιθεώρηση, καθοδήγηση, εποπτεία και έλεγχο επί των δημοσίων και ιδιωτικών σχολείων της περιφερείας τους, καθώς και επί του προσωπικού αυτών.

Στο εποπτικό προσωπικό της Μέσης Εκπαιδεύσεως ανήκουν και επιθεωρητές ειδικοτήτων, οι θέσεις των οποίων κατανέμονται στις ανώτερες εκπαιδευτικές περιφέρειες με υπουργικές αποφάσεις. Οι επιθεωρητές ειδικοτήτων διατελούν υπό την άμεση διοικητική εξάρτηση των γενικών επιθεωρητών, επιθεωρούν, καθοδηγούν, ελέγχουν τους εκπαιδευτικούς της ειδικότητάς τους και συντάσσουν εκθέσεις υπηρεσιακής επιδόσεως για τους διευθυντές και εκπαιδευτικούς των σχολείων.

Αρμοδιότητες πειθαρχικές, κρίσεως επί προαγωγών του εκπαιδευτικού προσωπικού και γνωμοδοτικές επί θεμάτων δημόσιας και ιδιωτικής Εκπαιδεύσεως αναθέτει το ΒΔ 651/1970 (άρθρο 53) στα περιφερειακά υπηρεσιακά συμβούλια: Νομαρχιακόν Υπηρεσιακόν Συμβούλιον Μέσης Εκπαιδεύσεως (ΝΥΣΜΕ) και Ανώτερον Περιφερειακόν Συμβούλιον Μέσης Εκπαιδεύσεως (ΑΠΥΣΜΕ). Το πρώτο λειτουργεί σε επίπεδο νομαρχιακής και το δεύτερο σε επίπεδο ανώτερης εκπαιδευτικής περιφέρειας. Με την συγκρότηση και λειτουργία του ΝΥΣΜΕ το (προϋπάρχον) ΠΥΣΜΕ καταργείται.

3. Μέση Εκπαίδευση: Σχολεία – Διδακτικό προσωπικό

Ο Αναγκαστικός Νόμος 129/ 19-9-1967 (ΦΕΚ 163/25-9-1967) “Περί οργανώσεως και διοικήσεως της Γενικής Εκπαιδεύσεως και άλλων τινών διατάξεων” καταργεί την μέχρι τότε διάρθρωση των σχολείων της Μέσης Εκπαιδεύσεως σε Γυμνάσια και Λύκεια και καθιερώνει Γυμνάσια διαιρούμενα σε κατώτερο και ανώτερο κύκλο. Τα λειτουργούντα ήδη Γυμνάσια διατηρούνται και διευθύνονται από βοηθό γυμνασιάρχη ή πρωτοβάθμιο καθηγητή. Στην Πρώτη τάξη του Γυμνασίου εισάγονται με εισιτήριες εξετάσεις απόφοιτοι της Στ΄τάξης του Δημοτικού σχολείου.

Το ΝΔ 651/1970 ορίζει με μεγαλύτερη λεπτομέρεια τους τύπους Γυμνασίων (άρθρο 14). Τα Γυμνάσια διαιρούνται σε ημερήσια και εσπερινά. Από τα πλήρη Γυμνάσια, τα ημερήσια έχουν έξι τάξεις, ενώ τα εσπερινά επτά, και δύο κύκλους σπουδών (ανώτερο και κατώτερο). Τα τριτάξια είναι Γυμνάσια κατωτέρου κύκλου, αυτοτελή ή παραρτήματα άλλων Γυμνασίων. Για τα τελευταία προβλέπεται κατάργηση με υπουργικές αποφάσεις ή μετατροπή σε αυτοτελή (κατωτέρου κύκλου). Τα ημερήσια Γυμνάσια διακρίνονται στον ανώτερο κύκλο σε τμήματα γενικής, θεωρητικής και θετικής κατεύθυνσης, ενώ τα εσπερινά σε Γυμνάσια γενικής και οικονομικής κατεύθυνσης.

Στην έδρα κάθε ανώτερης εκπαιδευτικής περιφέρειας υπάρχει δυνατότητα λειτουργίας ενός προτύπου σχολείου. Συνεχίζεται, επίσης, η λειτουργία των πειραματικών σχολείων και του μειονοτικού (μουσουλμανικού) της Κομοτηνής.

Ως διευθυντές πλήρων Γυμνασίων τοποθετούνται γυμνασιάρχες με 2ο βαθμό∙ η διεύθυνση των Γυμνασίων κατωτέρου κύκλου ανατίθεται σε καθηγητές 5ου ή 4ου βαθμού. Γυμνασιάρχες και διευθυντές Γυμνασίων ασκούν καθήκοντα διδακτικά, διοικητικά και εποπτικά επί των μαθητών και του προσωπικού των Γυμνασίων. Οι κλάδοι και οι ειδικότητες, η βαθμολογική εξέλιξη, οι οργανικές θέσεις και το ωράριο του διδακτικού προσωπικού της Μέσης Εκπαιδεύσεως ορίζονται με τα άρθρα 9, 10, 11, 12, 13 και 15 του διατάγματος.