Περιοχή αναγνώρισης
Κωδικός αναγνώρισης της ενότητας περιγραφής
Τίτλος
Χρονολογία(ες)
- 1945 - 1950 (Δημιουργία)
Επίπεδο περιγραφής
Αρχείο
Μέγεθος και υπόστρωμα της ενότητας περιγραφής (ποσότητα, όγκος ή διαστάσεις)
237 φάκελοι. Λυτά χειρόγραφα και δακτυλόγραφα έγγραφα, έγγραφα µε συνηµµένες φωτογραφίες, 11 ΦΕΚ, επτά (7) τεύχη περιοδικών, τρία (3) φυλλάδια, έξι (6) τοπογραφικά διαγράµµατα, οκτώ (8) φύλλα εφηµερίδων, ένα (1) διαφηµιστικό, ένας (1) χάρτης, ένα (1) χαρτονόµισµα
Περιοχή πλαισίου παραγωγής
Όνομα του παραγωγού
Διοικητική ιστορία
Οι Γενικές ∆ιοικήσεις
Η Πρέβεζα, όπως και οι υπόλοιπες Νέες Χώρες (Μακεδονία, Ήπειρος, Κρήτη, Νησιά ανατολικού Αιγαίου) ενσωµατώθηκε στο ελληνικό βασίλειο µε τους Βαλκανικούς Πολέµους του 1912-1913 και τις συνθήκες του Λονδίνου και του Βουκουρεστίου. Η εδαφική αυτή επέκταση της Ελλάδας καθιστούσε αναγκαία τον καθορισµό διοικητικών δοµών και τη διοικητική οργάνωση των Νέων Χωρών. Με τον Νόµο 4134 «περί διοικήσεως των στρατιωτικώς κατεχοµένων χωρών» της 1ης Μαρτίου 1913 διατηρήθηκε η διοικητική διαίρεση της οθωµανικής περιόδου, ορίστηκε ως εκπρόσωπος της ελληνικής κυβέρνησης στις απελευθερωθείσες περιοχές ο Γενικός ∆ιοικητής και εισήχθη ένα αποκεντρωτικό διοικητικό σύστηµα που στηριζόταν στις ευρύτατες διοικητικές και νοµοθετικές αρµοδιότητες της Γενικής ∆ιοίκησης. ∆ηµιουργήθηκαν πέντε Γενικές ∆ιοικήσεις: Μακεδονίας, Ηπείρου, Κρήτης, Νήσων Αιγαίου και Σάµου. Η Πρέβεζα εντάχθηκε στη Γενική ∆ιοίκηση Ηπείρου. Με τον Νόµο 524 του 1914 «περί διοικητικής διαίρεσης των Νέων Χωρών» καταργήθηκε η Γενική ∆ιοίκηση Ηπείρου και µε το Β.∆. «περί διοικητικής διαίρεσης των Νέων Χωρών» του 1915 παγιώθηκε η διοικητική διαίρεση των Νέων Χωρών σε Νοµούς και Υποδιοικήσεις, εισάγοντας ουσιαστικά το σύστηµα διοικητικής διαίρεσης της Παλαιάς Ελλάδας. Στην Ήπειρο δηµιουργήθηκαν οι Νοµοί Ιωαννίνων και Πρέβεζας. Το 1918 µε τον Νόµο 1149 η κυβέρνηση Βενιζέλου επανέφερε τον θεσµό των Γενικών ∆ιοικήσεων µε αυξηµένες αρµοδιότητες και µε τον Γενικό ∆ιοικητή να έχει τον βαθµό Υπουργού. Στις επόµενες δεκαετίες ακολουθεί µια αλληλουχία υποβαθµίσεων-αναβαθµίσεων των αρµοδιοτήτων του θεσµού των Γενικών ∆ιοικήσεων και καταργήσεων-επανιδρύσεων Γενικών ∆ιοικήσεων. Σε γενικές γραµµές από το 1918 µέχρι τη δικτατορία του Μεταξά – µε κάποιες εξαιρέσεις – ο θεσµός των Γενικών ∆ιοικήσεων τείνει να παγιωθεί ως θεσµός αποκεντρωµένων υπηρεσιών τρίτου επιπέδου µε τις διευθύνσεις τους να αντιπροσωπεύουν στη ζώνη ευθύνης τους τα αντίστοιχα κεντρικά Υπουργεία. Την ίδια περίοδο, µε τους Νόµους 3265/1925 και 4392/1929 καθορίζονται οι αρµοδιότητες του Γενικού ∆ιοικητή στον οποίο µεταβιβάζονται αποθετικά στη ζώνη ευθύνης του οι αρµοδιότητες των υπουργών (πλην των υπουργείων Στρατιωτικών, Ναυτικών και ∆ικαιοσύνης), µε το τεκµήριο της αρµοδιότητας να είναι υπέρ του Γενικού ∆ιοικητή και όχι του Υπουργού. Από το 1936 και τον Α.Ν. 130/1936 «περί επεκτάσεως αρµοδιότητος του Νοµάρχη» µέχρι την οριστική κατάργηση των Γενικών ∆ιοικήσεων µε τον Νόµο 3200/1955 ο θεσµός των Γενικών ∆ιοικήσεων συνεχώς υποβιβάζεται µε τη µεταβίβαση των αρµοδιοτήτων του Γενικού ∆ιοικητή στον Νοµάρχη, γεγονός που προκαλούσε συνεχώς ζητήµατα σύγκρουσης δικαιοδοσίας και αρµοδιοτήτων ανάµεσα σε Γενικές ∆ιοικήσεις και Νοµαρχίες.
∆ιοικητικά όρια Νοµαρχίας Πρεβέζης
Ο Νοµός Πρέβεζας δηµιουργήθηκε, όπως αναφέρθηκε, µε το Β.∆. «περί διοικητικής διαίρεσης των Νέων Χωρών» του 1915. Ο Νοµός αποτελούνταν από δύο υποδιοικήσεις: α) την Υποδιοίκηση Πρέβεζας µε έδρα την Πρέβεζα, στην οποία υπήχθη και µέρος της τέως Υποδιοίκησης Φιλιππιάδος (το υπόλοιπο εντάχθηκε στον Νοµό Άρτας) και β) την Υποδιοίκηση Μαργαριτίου µε έδρα την Πάργα. Το 1916 η έδρα της Υποδιοίκησης Μαργαριτίου µεταφέρεται από την Πάργα στο Μαργαρίτι. Το 1925 η Υποδιοίκηση Λευκάδας αποσπάστηκε από τον Νοµό Κερκύρας και εντάχθηκε στον Νοµό Πρέβεζας. Τον Νοέµβριο του 1927 οι Υποδιοικήσεις µετονοµάζονται σε Επαρχίες˙ ο Νοµός Πρέβεζας διαιρούνταν σε τέσσερις Επαρχίες: Πρέβεζας, Λευκάδας, Μαργαριτίου και Φιλιππιάδος. Το 1928 η Υποδιοίκηση Πρέβεζας µετονοµάστηκε σε Νικοπόλεως. Το 1936 µε τον Α.Ν. 353 «περί συστάσεως Νοµού Θεσπρωτίας», η Επαρχία Μαργαριτίου (εκτός έξι κοινοτήτων) ενσωµατώθηκε στον νεοσυσταθέν Νοµό και ο Νοµός Πρέβεζας αποτελούνταν, πλέον, από τις Επαρχίες Λευκάδας, Νικοπόλεως και Φιλιππιάδος. Το 1940 ο Νοµός Πρέβεζας διαιρούνταν σε δύο Επαρχίες: Νικοπόλεως και Λευκάδας. Το 1946 οι κοινότητες Αγιάς, Αµµουδιάς, Ανθούσης, Θεµέλου, Καστρίου, Κορώνης, Μεσοποτάµου, Πάργας, Σταυροχωρίου, Τουρκοπαλούκου, που το 1936 είχαν υπαχθεί στον Νοµό Θεσπρωτίας, επανήλθαν διοικητικά στον Νοµό Πρέβεζας. Την ίδια χρονιά µε τον Α.Ν. 953 η Επαρχία Λευκάδας αποσπάστηκε από τον Νοµό Πρέβεζας αποτελώντας ξεχωριστό Νοµό. Μετά τις νέες αυτές εξελίξεις στο διοικητικό χάρτη της χώρας, ο Νοµός Πρέβεζας διέθετε µόνο µία Επαρχία, αυτήν της Νικοπόλεως που από το 1948 µε το Β.∆. «περί διοικητικών µεταβολών µεταξύ οµόρων Νοµών και Επαρχιών» µετονοµάστηκε σε Επαρχία Νικοπόλεως και Πάργας.
Αρµοδιότητες Νοµάρχη
Για την περίοδο που αφορά το αρχείο της Νοµαρχίας Πρεβέζης που απόκειται στην Κ.Υ. των ΓΑΚ (1945-1950) οι αρµοδιότητες του Νοµάρχη και το οργανόγραµµα των υπηρεσιών της Νοµαρχίας καθορίζονται, αρχικά, από τους Αναγκαστικούς Νόµους 1179/13.4.1938 «Περί των Νοµαρχών» και 1488/22.11.1938 «Περί οργανώσεως των διοικητικών υπηρεσιών του Υπουργείου των Εσωτερικών» και το εκτελεστικό Βασιλικό ∆ιάταγµα του τελευταίου (Β.∆. 20.3.1939 «Περί εκτελέσεως του υπ’ αριθ. 1488/1938 Α. Νόµου περί οργανώσεως των διοικητικών υπηρεσιών του Υπουργείου των Εσωτερικών»3. Σύµφωνα µε την παραπάνω νοµοθεσία, οι Νοµάρχες προΐστανται των πολιτικών υπηρεσιών της περιοχής τους – πλην των δικαστικών – καθώς και των αστυνοµικών και λιµενικών υπηρεσιών και ασκούν αρµοδιότητες των υπουργείων, είτε αποκλειστικά είτε µετά από µεταβίβασή τους από την κεντρική εξουσία. Ειδικότερα, ο Νοµάρχης εποπτεύει τη δηµόσια τάξη και ασφάλεια της περιοχής δικαιοδοσίας του και εγκρίνει τις αστυνοµικές διατάξεις, ασκεί εποπτεία επί των υπηρεσιών των λιµενικών αρχών όσον αφορά τη δηµόσια τάξη και υγεία, ασκεί εποπτεία σε όλες τις ενώσεις και τα σωµατεία του Νοµού, ασκεί πειθαρχική εξουσία επί πάντων των υπηρετούντων στην περιφέρεια του Νοµού πολιτικών υπαλλήλων, αίρει τις µεταξύ διοικητικών και δικαστικών αρχών εγειρόµενες συγκρούσεις καθηκόντων κ.ά. Το Β΄ κεφάλαιο του Αναγκαστικού Νόµου 1179 καθορίζει λεπτοµερώς τις αρµοδιότητες που ασκεί ο Νοµάρχης ανά υπουργείο (Εσωτερικών, Εθνικής Παιδείας και Θρησκευµάτων, Οικονοµικών, Εθνικής Οικονοµίας, Συγκοινωνίας, Γεωργίας, Κρατικής Υγιεινής και Αντιλήψεως, Σιδηροδρόµων και Αυτοκινήτων και των Υφυπουργείων Αγορανοµίας και Εργασίας) εξειδικεύοντας µάλιστα ανά ∆ιευθύνσεις υπουργείων. Στις αρµοδιότητες αυτές ανά υπουργείο θα γίνει εκτεταµένη αναφορά στις σχετικές υποσειρές του αρχείου. Ο Νοµάρχης, όσον αφορά την υπαλληλική του κατάσταση, υπάγεται στο υπουργείο Εσωτερικών, ενώ για τους Νοµούς που υπάγονται σε Γενικές ∆ιοικήσες – όπως ο Νοµός Πρέβεζας – άµεσος προϊστάµενος των Νοµαρχών είναι ο Γενικός ∆ιοικητής.
Το 1949 µε το Βασιλικό ∆ιάταγµα «Περί κωδικοποιήσεως εις ενιαίον κείµενον νόµου των ισχυουσών διατάξεων νόµων περί Νοµαρχών, Επάρχων, Νοµαρχιών και Γραφείων Επάρχων»4 συστηµατοποιήθηκαν τα ζητήµατα υπηρεσιακής κατάστασης των Νοµαρχών. Όσον αφορά τις αρµοδιότητες των Νοµαρχών, αυτές εξακολουθούσαν να καθορίζονται από τον Αναγκαστικό Νόµο 1179 του 1938, ενώ στο Βασιλικό ∆ιάταγµα του 1949 συµπεριλήφθηκαν και κάποιες επιµέρους τροποποιήσεις αρµοδιοτήτων των Νοµαρχών ή προσθήκες νέων, που σχετίζονταν, κυρίως, µε τη σύσταση και την κατάργηση υπουργείων και τη συνακόλουθη αναδιάταξη των αρµοδιοτήτων τους. Έτσι, ο Νοµάρχης ασκεί αρµοδιότητες των υπουργείων Εσωτερικών, Θρησκευµάτων και Εθνικής Παιδείας, Οικονοµικών, Εθνικής Οικονοµίας, Εργασίας, ∆ηµοσίων Έργων, Τ.Τ.Τ., Γεωργίας, Κοινωνικής Πρόνοιας, Υγιεινής και του υπουργείου Μεταφορών. Με νέα Βασιλικά ∆ιατάγµατα µεταβιβάζονταν στο Νοµάρχη και επιπλέον αρµοδιότητες των υπουργείων, όπως, για παράδειγµα, µε το Βασιλικό ∆ιάταγµα της 26ης Ιανουαρίου 1950 καθορίζονταν οι αρµοδιότητες του Νοµάρχη επί θεµάτων του υπουργείου Θρησκευµάτων και Εθνικής Παιδείας5. Το 1950 µε τον Α. Ν. 1489 «περί επεκτάσεως της αρµοδιότητος των Νοµαρχών» που κυρώθηκε από τον Ν. 1673/1951 οι Νοµάρχες ασκούν, πλέον, στα όρια της δικαιοδοσίας τους τις αρµοδιότητες που µέχρι τότε ασκούσε ο Γενικός ∆ιοικητής.
Οργάνωση της εσωτερικής υπηρεσίας των Νοµαρχιών και κατανοµή των αρµοδιοτήτων
Το οργανόγραµµα της εσωτερικής υπηρεσίας των Νοµαρχιών και η κατανοµή των αρµοδιοτήτων για την περίοδο 1945-1950 καθορίστηκε από το Βασιλικό ∆ιάταγµα της 20ής Μαρτίου 1939 «περί εκτελέσεως του υπ’ αριθ. 1488/1938 Αναγκαστικού Νόµου περί οργανώσεως των ∆ιοικητικών Υπηρεσιών του υπουργείου Εσωτερικών».
Σύµφωνα µε το Βασιλικό ∆ιάταγµα του 1939, η εσωτερική υπηρεσία της Νοµαρχίας αποτελούνταν από: α) το Γραφείο Νοµάρχου, β) το Τµήµα ∆ιοικήσεως, γ) το Τµήµα Τοπικής Αυτοδιοικήσεως, δ) το Τµήµα Αποκεντρώσεως ε) το Τµήµα ∆ιεκπεραιώσεως Αρχείου και Καταχωρίσεως. Επικεφαλής των τεσσάρων Τµηµάτων της Νοµαρχίας, αρµόδιος εν γένει για τη λειτουργία της εσωτερικής υπηρεσίας της Νοµαρχίας και αναπληρωτής του Νοµάρχη σε περίπτωση απουσίας ή κωλύµατος του τελευταίου ήταν ο Γενικός Γραµµατέας. Με το Νοµοθετικό ∆ιάταγµα 147/1941 «περί καταργήσεως των θέσεων των Γενικών Γραµµατέων των Νοµαρχιών» τα καθήκοντα και οι αρµοδιότητες του Γενικού Γραµµατέα ασκούνται πλέον από τον ∆ιευθυντή της Νοµαρχίας. Σύµφωνα µε το Βασιλικό ∆ιάταγµα του 1939, παρά τη Νοµαρχία λειτουργούσαν, επίσης, το Γραφείο Αγροτικής Ασφάλειας, η Μηχανική Υπηρεσία ∆ήµων και Κοινοτήτων καθώς και άλλες ειδικές υπηρεσίες και γραφεία.
Γραφείο Νοµάρχου
Στην αρµοδιότητα του Γραφείου Νοµάρχου υπάγονταν ο συντονισµός και η εναρµόνιση των ενεργειών των Αρχών του Νοµού µε τις γενικές γραµµές της κυβερνητικής πολιτικής, η εποπτεία της δηµόσιας τάξης και της δηµόσιας υγείας, η σύνταξη εκθέσεων για τη διοίκηση του Νοµού, για τους υπαλλήλους της Νοµαρχίας και για όλους τους δηµόσιους λειτουργούς του Νοµού, η ενέργεια επί των εµπιστευτικών εγγράφων, η τήρηση του εµπιστευτικού πρωτοκόλλου και αρχείου καθώς και τα ζητήµατα που αφορούσαν τη φυσική αγωγή και την οργάνωση της νεολαίας.
Τµήµα ∆ιοικήσεως
Το Τµήµα ∆ιοικήσεως αποτελούνταν από τρία Γραφεία (Γραφείο I, II και III).
Γραφείο I
Στην αρµοδιότητα του Γραφείου I εντάσσονταν τα ζητήµατα που αφορούσαν την εν γένει διοίκηση του Νοµού και τη διαρρύθµιση των διοικητικών του ορίων, την υπηρεσιακή κατάσταση των δηµοσίων υπαλλήλων του Νοµού, την άσκηση εποπτείας και ελέγχου σε σωµατεία, ενώσεις και Νοµικά Πρόσωπα ∆ηµοσίου ∆ικαίου, τη διαχείριση εράνων, την οργάνωση εκθέσεων και διαλέξεων, την τήρηση της εθιµοτυπίας, την τέλεση δηµοσίων εορτών, τα ζητήµατα των σχέσεων του Νοµάρχη µε τους αντιπροσώπους των ξένων κρατών καθώς και τα ζητήµατα που σχετίζονταν µε τη λειτουργία του παρά τη Νοµαρχία Γνωµοδοτικού Συµβουλίου.
Γραφείο II
Στην αρµοδιότητα του Γραφείου II υπάγονταν τα ζητήµατα που αφορούσαν την αστική, δηµοτική και στρατολογική κατάσταση των πολιτών, την αποδηµία στο εξωτερικό και τη µετανάστευση, την αστυνοµική επιτήρηση συνεπεία δικαστικής απόφασης καθώς και τον διορισµό και αντικατάσταση των ληξιάρχων.
Γραφείο III
Στην αρµοδιότητα του Γραφείου III υπάγονταν τα ζητήµατα που αφορούσαν την προπαρασκευή της πολιτικής επιστράτευσης, την οργάνωση της παθητικής αεράµυνας, τις στρατιωτικές εισφορές και επιτάξεις και κάθε άλλο ζήτηµα αρµοδιότητας των υπουργείων Στρατιωτικών, Ναυτικών και Αεροπορίας.
Τµήµα Τοπικής Αυτοδιοικήσεως
Το Τµήµα Τοπικής Αυτοδιοικήσεως αποτελούνταν από δύο Γραφεία (Γραφείο I και II).
Γραφείο I
Στην αρµοδιότητα του Γραφείου I υπάγονταν ζητήµατα που αφορούσαν τη σύσταση, διοίκηση και λειτουργία ∆ήµων, Κοινοτήτων και δηµοτικών-κοινοτικών ιδρυµάτων, την υπηρεσιακή κατάσταση των υπαλλήλων τους, τους οργανισµούς των εσωτερικών υπηρεσιών τους, τις καταλογιζόµενες ευθύνες και τις επιβαλλόµενες ποινές σε εκπροσώπους της αυτοδιοίκησης, τη λειτουργία δηµοτικών και κοινοτικών αγορών, τη µίσθωση και εκποίηση δηµοτικής ή κοινοτικής περιουσίας, την εκτέλεση έργων, τον έλεγχο των αποφάσεων των δηµοτικών και κοινοτικών συµβουλίων κ.ά.
Γραφείο II
Στην αρµοδιότητα του Γραφείου II υπάγονταν τα ζητήµατα που αφορούσαν την οικονοµική διοίκηση, τον φορολογικό και λογιστικό έλεγχο ∆ήµων, Κοινοτήτων και δηµοτικών ή κοινοτικών φιλανθρωπικών ιδρυµάτων ή άλλων νοµικών προσώπων.
Τµήµα Αποκεντρώσεως
Το Τµήµα Αποκεντρώσεως αποτελούνταν από δύο Γραφεία (Γραφείο I και II) και στην αρµοδιότητα του υπάγονταν οι υποθέσεις που δεν χειρίζονταν από τα παραπάνω Τµήµατα και ανάγονταν στην αρµοδιότητα όλων των υπουργείων – πλην των Εσωτερικών – αρµοδιότητα που βάσει νόµου µεταβιβάστηκε στη δικαιοδοσία του Νοµάρχη.
Γραφείο I
Το Γραφείο Ι χειριζόταν τις υποθέσεις που ανάγονταν στην αρµοδιότητα των υπουργείων Οικονοµικών, Εθνικής Οικονοµίας, Συγκοινωνίας και Γεωργίας.
Γραφείο ΙΙ
Το Γραφείο ΙΙ χειριζόταν τις υποθέσεις που ανάγονταν στην αρµοδιότητα των υπουργείων Εξωτερικών, ∆ικαιοσύνης, Θρησκευµάτων και Εθνικής Παιδείας, Κρατικής Υγιεινής και Αντιλήψεως, Σιδηροδρόµων και Αυτοκινήτων και των Υφυπουργείων Τύπου και Τουρισµού, Εργασίας, Αγορανοµίας και Εµπορικής Ναυτιλίας.
Τµήµα ∆ιεκπεραιώσεως, Αρχείου και Καταχωρίσεως
Το Τµήµα ∆ιεκπεραιώσεως, Αρχείου και Καταχωρίσεως αποτελούνταν από δύο Γραφεία (I και II).
Γραφείο Ι
Στην αρµοδιότητα του Γραφείου Ι υπάγονταν η παραλαβή, χαρακτηρισµός, πρωτοκόλληση και ευρετηρίαση των εισερχοµένων εγγράφων, η συσχέτισή τους µε προγενέστερα έγγραφα που τηρούνται στο αρχείο, η κατανοµή και παράδοση στα οικεία Τµήµατα και Γραφεία των εισερχοµένων εγγράφων και των εξερχοµένων που χαρακτηρίζονται «επιστρεπτέα», η τοποθέτηση των παραπεµποµένων στο αρχείο εγγράφων στις οικείες θυρίδες και φακέλους, η ανεύρεση εγγράφων από το αρχείο κ.ά.
Γραφείο ΙΙ
Στην αρµοδιότητα του Γραφείου ΙΙ υπάγονταν η αντιγραφή και παραβολή των ενεργουµένων εγγράφων, η διεκπεραίωση και ταχυδρόµησή τους κ.ά.
Με το ίδιο Βασιλικό ∆ιάταγµα καθορίζονταν ο αριθµός των υπαλλήλων και η κατανοµή του στα Τµήµατα της Νοµαρχίας, τα καθήκοντα του προσωπικού της Νοµαρχίας, αλλά και τα βιβλία που τηρούσε το Γραφείο Νοµάρχου και τα Τµήµατα της εσωτερικής υπηρεσίας της Νοµαρχίας.
Το οργανόγραµµα της εσωτερικής υπηρεσίας των Νοµαρχιών και η κατανοµή των αρµοδιοτήτων τους καθορίστηκε εκ νέου µε το Βασιλικό ∆ιάταγµα 864 της 28ης ∆εκεµβρίου 1960, το οποίο όµως αφορά περίοδο για την οποία δεν υπάρχει υλικό στο αρχείο της Νοµαρχίας Πρεβέζης. Σηµειώνεται µόνο ότι η διαίρεση των Τµηµάτων σε επιµέρους Γραφεία που προβλεπόταν από το Βασιλικό ∆ιάταγµα του 1939 δεν υφίσταται πλέον.
Φορέας διατήρησης του αρχείου
Ιστορικό της ενότητας περιγραφής
Το πριν από το 1945 αρχείο της Νοµαρχίας Πρέβεζας, δηµοσίων υπηρεσιών του Νοµού, κοινοτήτων κ.ά. υπέστη µεγάλες καταστροφές κατά τη διάρκεια του βοµβαρδισµού της πόλης από τους Ιταλούς τον Ιανουάριο του 1941, της Κατοχής, των ∆εκεµβριανών και του Εµφυλίου. Οι πληροφορίες που συγκεντρώνουν τα ΓΑΚ τη δεκαετία του 1950 για την κατάσταση των αρχείων των δηµοσίων υπηρεσιών «µετά την Κατοχήν και τον αντισυµµοριακόν αγώνα» παρέχουν µία εικόνα για το µέγεθος αυτών των καταστροφών. Για παράδειγµα, το αρχείο του Επαρχείου Λευκάδας καταστράφηκε κατά την περίοδο της Κατοχής, ενώ ολικές ή µερικές καταστροφές υπέστησαν και τα αρχεία των κοινοτήτων της Λευκάδας (Ασπρογερακάτων, Κάτω Εξανθείας, Κατωχωρίου, Λαζαράτων κ.ά.). Για τον Νοµό Πρέβεζας, εκτός της Επαρχίας Λευκάδας, δεν απεστάλησαν σχετικά στοιχεία στα ΓΑΚ. Από στοιχεία όµως του αρχειακού υλικού εντοπίζονται πληροφορίες για καταστροφές αρχείων της Νοµαρχίας, δηµοσίων υπηρεσιών και κοινοτήτων κατά την περίοδο της Κατοχής και του Εµφυλίου. Ιδίως η ταυτόχρονη κατάληψη της Πρέβεζας, µετά την αποχώρηση των Γερµανών, από δυνάµεις του Ε∆ΕΣ και του ΕΛΑΣ έδωσε αφορµή για καταστροφές αρχειακού υλικού δηµοσίων υπηρεσιών. Έτσι, το αρχείο της Νοµαρχίας Πρέβεζας υπέστη καταστροφές κατά τα ∆εκεµβριανά, του ∆ήµου Λευκάδας κατά την ιταλική Κατοχή, της Λιµενικής Επιτροπής Λευκάδας από το ΕΑΜ, της Μηχανικής Υπηρεσίας ∆ήµων και Κοινοτήτων Νοµού Πρέβεζας κατά τα ∆εκεµβριανά, της κοινότητας Χειµαδιού από το ΕΑΜ, του ∆ήµου Φιλιππιάδος κατά την Κατοχή, της χωροφυλακής του Λούρου από δυνάµεις του ΕΛΑΣ, των κοινοτήτων ∆αφνωτής και Κρανιάς από τους «συµµορίτες» κ.ά.
Διαδικασία πρόσκτησης
Δημόσια Αποστολή
Φορέας παράδοσης: Νομαρχία Πρεβέζης
Ημερομηνία εισαγωγής: Το αρχείο δεν είναι γνωστό πότε εισήλθε στην υπηρεσία. Σύµφωνα όµως µε τη σχετική αλληλογραφία µε τη Νοµαρχία Πρεβέζης που σώζεται στα πρακτικά της Εφορείας των ΓΑΚ, η εκκαθάριση και επιλογή του αρχείου πραγµατοποιήθηκε το 1968
ΑΒΕ: 1871
Περιοχή περιεχομένου και διάρθρωσης
Παρουσίαση περιεχομένου
Το αρχείο της Νοµαρχίας Πρεβέζης περιλαµβάνει υλικό για την περίοδο 1945-1950, µιας περιόδου όπου δεσπόζει, βεβαίως, η εµφύλια σύγκρουση. Μέσα από τα έγγραφα του αρχείου αποτυπώνεται η µικροϊστορία της εµφύλιας σύρραξης στην περιοχή της Πρέβεζας. Η οργάνωση του Τάγµατος Εθνοφυλακής Αµύνης Πρέβεζας, οι καταγγελίες για στήριξη των κοµµουνιστών από κατοίκους χωριών που διεκδικούσαν κάποιο τοπικό αξίωµα, οι εκκενώσεις ορεινών χωριών εξαιτίας των συγκρούσεων και τα προβλήµατα που δηµιούργησε η συγκέντρωση των ποιµνίων των «συµµοριοπλήκτων» στα πεδινά, οι καταστροφές κτηρίων και αρχείων από τους αντάρτες, η εκκαθάριση των υπηρεσιών του δηµοσίου τοµέα από κοµµουνιστές υπαλλήλους και τα µέτρα δίωξης ή αποστέρησης δικαιωµάτων υποστηρικτών του ΚΚΕ, αλλά και η κυβερνητική προπαγάνδα κατά των «συµµοριτών» είναι, µερικές µόνο, από τις πτυχές του Εµφυλίου στην Πρέβεζα που ξεδιπλώνονται από τα έγγραφα του αρχείου. Κυρίως, όµως, το αρχείο περιγράφει την προσπάθεια της κυβερνητικής πλευράς να αποκόψει το ΚΚΕ από τα ερείσµατά του στον πληθυσµό της υπαίθρου προσπαθώντας να δηµιουργήσει υποστηρικτικές και προνοιακές δοµές. Στο πλαίσιο αυτό, δίνονται επιδόµατα, διανέµονται τρόφιµα και εφόδια, υπάρχει πρόνοια για τη στέγαση και την αποκατάσταση κοινωφελών δοµών, την καλλιέργεια χωραφιών κ.λπ. «συµµοριοπλήκτων», εφέδρων, οικογενειών στρατευθέντων και νεκρών στρατιωτών κ.ά. Βεβαίως, για την εξασφάλιση των απαραίτητων κονδυλίων για την εκτέλεση αυτής της πολιτικής, επιβάλλονταν στους πολίτες και η ανάλογη φορολογία µε τα προβλήµατα και τις διαµαρτυρίες που συνόδευσαν αυτή την προσπάθεια. Μετά το τέλος του Εµφυλίου και µέχρι το 1950, το υλικό του αρχείου σκιαγραφεί τις προσπάθειες ανασυγκρότησης της χώρας, της αποκατάστασης των ζηµιών της πολεµικής περιόδου 1940-1949 και του επαναπατρισµού των πληθυσµών της υπαίθρου που εγκατέλειψαν τις εστίες τους την περίοδο του Εµφυλίου. Παράλληλα, το αρχείο της Νοµαρχίας παρέχει πληροφορίες για την περίοδο της Κατοχής και της πρώτης φάσης του Εµφυλίου (1944), όπως καταστροφές δηµοσίων κτηρίων και αρχείων, χρησιµοποίηση εργατών από τις αρχές Κατοχής, καταγγελίες για συνεργασία µε τις κατοχικές δυνάµεις κ.ά. Επιπλέον, µέσα από τα τεκµήρια του αρχείου δίνεται µία εικόνα για την προσπάθεια ανασυγκρότησης της δηµόσιας διοίκησης, την αποκατάσταση των δοµών της οικονοµίας, της γεωργικής παραγωγής, της εκπαίδευσης, των δοµών υγειονοµικής περίθαλψης κ.ά. αµέσως µετά το τέλος της Κατοχής και εν µέσω της εµφύλιας σύρραξης. Τέλος, στο υλικό του αρχείου της Νοµαρχίας Πρεβέζης αποτυπώνονται διάφορες όψεις της καθηµερινότητας και της οργάνωσης του βίου στην πόλη της Πρέβεζας και στην ύπαιθρο του Νοµού.
Επιλογές, εκκαθαρίσεις και τελική διατήρηση
Η Νοµαρχία Πρεβέζης πραγµατοποίησε το 1968 εκκαθάριση και επιλογή του αρχειακού της υλικού της περιόδου 1945-1955, σύµφωνα µε τις οδηγίες της Εφορείας των ΓΑΚ (239η Συνεδρίαση της 18ης ∆εκεµβρίου 1968) και µε βάση την υπ’ αρ. 19627/7.3.1968 εγκύκλιο της ∆ιεύθυνσης ∆ιοίκησης του υπουργείου Εσωτερικών που προέβλεπε τη διατήρηση των αρχείων των δηµοσίων υπηρεσιών που αναφέρονται στην περίοδο 1940-1950.
Προσθήκες υλικού
Σύστημα ταξινόμησης
Το αρχείο περιλάµβανε, αρχικά, 50 δέµατα για τα οποία συντάχθηκε Κατάσταση Μεταφεροµένου Υλικού. Ωστόσο, κατά την ταξινόµηση του αρχείου του ΥΠΕΠΘ εντοπίστηκαν διάσπαρτα δέµατα ή οµάδες εγγράφων της Νοµαρχίας Πρεβέζης εντός του αρχείου του ΥΠΕΠΘ. Μετά από συµπληρωµατική έρευνα στο ίδιο αρχείο εντοπίστηκαν επιπλέον δέµατα ή οµάδες εγγράφων του αρχείου της Νοµαρχίας Πρεβέζης. Έτσι, ο συνολικός αριθµός των δεµάτων του αρχείου ανήλθε σε 82.
Η ταξινόµηση του παραπάνω υλικού βασίστηκε στο οργανόγραµµα της υπηρεσίας της Νοµαρχίας, όπως αυτό καθορίστηκε από το Βασιλικό ∆ιάταγµα του 1939 και την υπουργική Απόφαση της 7ης Ιανουαρίου 1961 «περί καθορισµού συστήµατος χαρακτηρισµού και αρχειακής κατανοµής των εγγράφων της Κεντρικής και των Περιφερειακών Υπηρεσιών αρµοδιότητος της Γενικής ∆ιευθύνσεως ∆ιοικήσεως του Υπουργείου Εσωτερικών» που καθόριζε την αντιστοιχία θεµάτων και ενδείξεων θυρίδων που σηµειώνονταν στα έγγραφα του αρχείου. Σύµφωνα µε την παραπάνω υπουργική απόφαση, τα έγγραφα που χαρακτηρίζονταν µε το στοιχείο «Α» εντάσσονταν στις αρµοδιότητες του Γραφείου Νοµάρχη, µε το «Β» στις αρµοδιότητες του Τµήµατος ∆ιοικήσεως, µε το «Γ» στις αρµοδιότητες του Τµήµατος Τοπικής Αυτοδιοικήσεως, µε το «∆» στις αρµοδιότητες του Τµήµατος Αποκεντρώσεως και µε το στοιχείο «Στ» στις αρµοδιότητες του Γραφείου Αγροφυλακής. Σύµφωνα µε τη διατύπωση της Υπουργικής Απόφασης το στοιχείο «Ε» παραµένει κενό. Υπογραµµίζεται, ότι, όπως διαπιστώθηκε από τα τεκµήρια του αρχείου, η αντιστοιχία θεµάτων και ενδείξεων θυρίδων που καθοριζόταν από την Υπουργική Απόφαση του 1961 ισχύει, µε ελάχιστες εξαιρέσεις, και για την περίοδο 1945-1950.
Έχοντας τα παραπάνω δεδοµένα της διοικητικής ιστορίας και της αρχειακής κατανοµής των εγγράφων που ακολουθούσε ο παραγωγός, η ταξινόµηση του αρχείου της Νοµαρχίας Πρεβέζης ακολούθησε την παρακάτω δοµή, αποκαθιστώντας το οργανόγραµµα της υπηρεσίας της Νοµαρχίας. Ακολουθώντας το οργανόγραµµα της υπηρεσίας, το αρχείο της Νοµαρχίας Πρεβέζης χωρίστηκε σε τρεις σειρές: α) σειρά Γραφείο Νοµάρχου, β) σειρά ∆ιεύθυνση Νοµαρχίας και γ) σειρά Γραφείο Αγροφυλακής (Το Γραφείο Αγροφυλακής σύµφωνα µε το οργανόγραµµα της υπηρεσίας λειτουργούσε ως ανεξάρτητο Γραφείο παρά τη Νοµαρχία). Στη σειρά Γραφείο Νοµάρχη εντάχθηκαν θεµατικές υποσειρές που αντιστοιχούν στις θεµατικές θυρίδες της αρχειακής κατανοµής των εγγράφων που ακολουθούσε ο παραγωγός. Κάθε θεµατική υποσειρά περιλαµβάνει φακέλους µε θέµατα που εντάσσονταν στην αρµοδιότητα του Γραφείου Νοµάρχη. Η σειρά ∆ιεύθυνση Νοµαρχίας διαιρέθηκε σε τρεις υποσειρές: στην υποσειρά Τµήµα ∆ιοικήσεως, στη υποσειρά Τµήµα Τοπικής Αυτοδιοικήσεως και στην υποσειρά Τµήµα Αποκεντρώσεως. Η υποσειρά Τµήµα ∆ιοικήσεως διαιρέθηκε σε τρεις υποσειρές, ενώ οι υπόλοιπες δύο σε δύο που αντιστοιχούν στα Γραφεία στα οποία διαιρούνταν βάσει οργανογράµµατος το κάθε Τµήµα. Οι υποσειρές των Γραφείων διαιρέθηκαν σε θεµατικές υποσειρές. Οι θεµατικές υποσειρές αντιστοιχούν στις θεµατικές θυρίδες της αρχειακής κατανοµής των εγγράφων που ακολουθούσε ο παραγωγός. Κάθε θεµατική υποσειρά περιλαµβάνει φακέλους µε θέµατα που εντάσσονταν στην αρµοδιότητα του κάθε Γραφείου.
Η παραπάνω λογική ταξινόµησης αντιµετώπισε ορισµένα προβλήµατα, κυρίως, αναφορικά µε την αύξηση των αρµοδιοτήτων που υπάγονταν στις Νοµαρχίες σε σχέση µε όσα ορίζονταν από τον οργανισµό της εσωτερικής υπηρεσίας του 1939 και την ανάθεση αυτών των νέων αρµοδιοτήτων ανά Γραφείο των Τµηµάτων. Ανάλογα προβλήµατα προέκυψαν από την ίδρυση, µετονοµασία και κατάργηση υπουργείων και υφυπουργείων και τη συνακόλουθη αναδιανοµή των αρµοδιοτήτων τους που δηµιουργούσε συνεχώς µία νέα εικόνα της δοµής της κυβέρνησης και των αρµοδιοτήτων των υπουργείων που δεν ήταν όµοια µε αυτή που οριζόταν από τον οργανισµό του 1939 και την υπουργική Απόφαση του 1961. Τα ελάχιστα αυτά προβλήµατα αντιµετωπίστηκαν µε κάποιες αναγκαστικές συµβάσεις, αφού δεν κατέστη δυνατό να εντοπιστούν διοικητικά έγγραφα που να αναθέτουν κάθε φορά τις νέες αρµοδιότητες των Νοµαρχιών σε Γραφεία των Τµηµάτων. Στην υποσειρά Τµήµα Αποκεντρώσεως αποτυπώθηκαν οι αρµοδιότητες του Τµήµατος ανά υπουργείο όπως αυτές καταγράφονται στην Υπουργική Απόφαση του 1961, αφού η πιστή παρακολούθηση των αλλαγών στη δοµή της κυβέρνησης, των µετονοµασιών των υπουργείων και της αναδιάταξης των αρµοδιοτήτων θα δηµιουργούσε περισσότερα προβλήµατα στην ταξινόµηση από όσα θα έλυνε. Στις σχετικές, πάντως, υποσειρές του Τµήµατος και στο πεδίο των παρατηρήσεων αποτυπώνονται αυτές οι αλλαγές. Αποφασίστηκε, επίσης, για λόγους καθαρά διαχειριστικούς και διευκόλυνσης τόσο της υπηρεσίας όσο και των ερευνητών να συγχωνευτούν φάκελοι µε µικρό όγκο τεκµηρίων. Η συγχώνευση αφορά τους ανά έτος φακέλους της ίδιας θεµατικής θυρίδας και τους ανά έτος φακέλους της ίδιας κοινότητας. Μετά τη συγχώνευση, οι ανά έτος φάκελοι µετατράπηκαν σε υποφακέλους.
Στο εσωτερικό των φακέλων έγιναν µικρές παρεµβάσεις που αφορούσαν, κυρίως, την χρονολογική κατάταξη των τεκµηρίων. Στο ευρετήριο που ακολουθεί, ο τίτλος των φακέλων που ήταν συγκροτηµένοι από τον παραγωγό βρίσκεται εντός εισαγωγικών, ενώ για τους υπολοίπους δόθηκε τίτλος που αντιστοιχεί στο θέµα της θυρίδας στην οποία εντάσσονται τα έγγραφα του φακέλου. Σε περίπτωση που ο τίτλος του φακέλου που δόθηκε από τον παραγωγό είναι µόνο µία ένδειξη θυρίδας, τότε σηµειώνεται εντός αγκυλών το θέµα στο οποίο αντιστοιχεί η θυρίδα. Η αντιστοιχία αυτή, όπως και στην περίπτωση του αποδιδόµενου τίτλου, αντλείται από την προαναφερόµενη Υπουργική Απόφαση του 1961.
Περιοχή όρων πρόσβασης και χρήσης
Όροι πρόσβασης
Όροι αναπαραγωγής
Γλώσσα(ες) των τεκμηρίων
Αλφάβητο(α) των τεκμηρίων
Σημειώσεις για τη γλώσσα και γραφή των τεκμηρίων
Ελληνικά, αγγλικά, ιταλικά. Tο πεδίο γλώσσα/γραφή τεκµηρίων στην περιγραφή των φακέλων αναγράφεται µόνο στην περίπτωση που ο φάκελος περιέχει τεκµήρια πλην της ελληνικής γλώσσας
Φυσικά χαρακτηριστικά και τεχνικές προϋποθέσεις
Η έλλειψη χαρτιού µετά την απελευθέρωση ανάγκασε τη Νοµαρχία Πρέβεζας και τις δηµόσιες υπηρεσίες του Νοµού να συντάσσουν τα έγγραφά τους στο verso κενών εντύπων των ιταλικών αρχών Κατοχής, ψηφοδελτίων, κυβερνητικών διαγγελµάτων, κενών εντύπων ληξιαρχικών πράξεων κ.ά.
Το υλικό του αρχείου διασώζεται σε καλή κατάσταση, εκτός από περιορισµένο αριθµό φακέλων όπου εντοπίζεται βιολογική προσβολή (µύκητες) των τεκµηρίων. Στην παραπάνω περίπτωση, τα προσβληθέντα τεκµήρια τοποθετήθηκαν σε θήκες πολυαιθυλενίου για τη µη επέκταση της προσβολής και στο υπόλοιπο υλικό του φακέλου.