Identity area
Reference code
Title
Date(s)
- 1908-1931 (Creation)
- 1898-1908 (Creation)
Level of description
Fonds
Extent and medium
4 αρχειακά κουτιά
Context area
Name of creator
Administrative history
Το κτίριο του Βασιλικού Θεάτρου σχεδιάστηκε από
τον Ερνέστο Τσίλλερ κι η ανέγερσή του έγινε με χορηγίες ομογενών και με πόρους του Δημοσίου. Το Βασιλικόν Θέατρον εγκαινιάστηκε στις 24 Νοεμβρίου 1901, λειτούργησε υπό τον έλεγχο του Γεωργίου Α΄ και έδωσε την τελευταία του παράσταση στις 29 Απριλίου 1908. Πρώτος διευθυντής του τοποθετήθηκε ο Άγγελος Βλάχος, που παραιτήθηκε προτού να ξεκινήσουν οι παραστάσεις. Τον διαδέχτηκε ο επιμελητής των ανακτόρων Νικόλαος Θων ώς το 1906. Μετά το θάνατο του Θων (Μάρτιος 1906), ο Βλάχος ανέλαβε και πάλι διευθυντής έως τη λήξη της λειτουργίας του Θεάτρου. Γραμματέας του Βασιλικού ήταν ο Στέφανος Στεφάνου, σκηνοθέτης του ο Θωμάς Οικονόμου από το 1901 έως το τέλος της θεατρικής περιόδου 1905-1906. Τα καθήκοντα του Θωμά Οικονόμου ανέλαβε κατόπιν ο έως τότε κοσμητής σκηνής Χριστόφορος Ταβουλάρης (γιος του ηθοποιού Διονυσίου Ταβουλάρη), υπό την εποπτεία και τον έλεγχο του Άγγελου Βλάχου.
Το 1908, μετά το οριστικό κλείσιμο του Βασιλικού Θεάτρου, το κτίριο του Τσίλλερ έμεινε στην ιδιοκτησία του πρίγκιπα Νικολάου. Το 1923 απαλλοτριώθηκε από τη στρατιωτική κυβέρνηση Στυλιανού Γονατά, και το 1925 παραχωρήθηκε από τη δικτατορία του Θεόδωρου Πάγκαλου στην Επιτροπή Αεροπορικής Αμύνης, η οποία το διαχειριζόταν μέχρι το 1929.
Από το 1908 έως το 1929, η σκηνή της οδού Αγίου Κωνσταντίνου φιλοξένησε περισσότερες από 170 θεατρικές παραγωγές ξένων αλλά και ελληνικών επαγγελματικών θιάσων, μαθητικές και σπουδαστικές παραστάσεις, συναυλίες, φιλανθρωπικές εκδηλώσεις, κύκλους ομιλιών, χορούς συλλόγων και σωματείων.
Ενδεικτική βιβλιογραφία:
—Ανδρέας Μ. Ανδρεάδης, Το Βασιλικόν Θέατρον (1901-1908), Διάλεξις γενομένη εις τον σύλλογον Παρνασσόν την 10 Ιανουαρίου 1933, Εν Αθήναις, Εκδοτικός οίκος Δημ. Ν. Τζάκα, Στεφ. Δελαγραμμάτικα & σία, 1933.
—Ελίζα Άννα Δελβερούδη, «Θέατρο», στο: Χρήστος Χατζηιωσήφ (επιμ.), Ιστορία της Ελλάδας του 20ού αιώνα, Οι απαρχές 1901-1922, Α΄ τόμος, μέρος δεύτερο, Αθήνα, Βιβλιόραμα, 1999, σ. 389-399.
—Michalis Georgiou, The Reception of German Theater in Greece, Establishing a Theatrical Locus Communis: The Royal Theater in Athens (1901-1906), Βερολίνο, Peter Lang, 2019.
—Αντώνης Γλυτζουρής, «Η δημιουργία θέσης σκηνοθέτη στο “Βασιλικόν Θέατρον” (1898-1902)», Μνήμων 18 (1996), σ. 61-88.
—Αντώνης Γλυτζουρής, Η σκηνοθετική τέχνη στην Ελλάδα, Η ανάδυση και η εδραίωση της τέχνης του σκηνοθέτη στο νεοελληνικό θέατρο, Ηράκλειο, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2011, σ. 37-60.
—Σώτος Πετράς, Βασιλικό Θέατρο – Ελληνική Οπερέττα, Ιστορία και ανέκδοτα με 100 εικόνες, Αθήνα, Καλλιτεχνική Βιβλιοθήκη, 1960.
—Λυδία Σαπουνάκη-Δρακάκη, Μαρία Λουίζα Τζόγια Μοάτσου, Η δραματική σχολή του Εθνικού Θεάτρου,
Αθήνα, ΜΙΕΤ, 2011, σ. 77-92.
—Γιάννης Σιδέρης, Ιστορία του νέου ελληνικού θεάτρου 1794-1944, τόμος πρώτος (1794-1908), Αθήνα, Εκδόσεις Καστανιώτη, 1990, σ. 229-278.
—Γιάννης Σιδέρης, Ιστορία του νέου ελληνικού θεάτρου 1794-1944, τόμος δεύτερος, μέρος πρώτο, Αθήνα, Εκδόσεις Καστανιώτη, 1999, σ. 134-181.
—Δημήτρης Σπάθης, «Το θέατρο 1901-1922», στο: Βασίλης Παναγιωτόπουλος (επιμ.), Ιστορία του νέου ελληνισμού 1770-2000, 6ος τόμος, Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, εφημ. Τα Νέα, 2003, σ. 195-212.
—Δημήτρης Σπάθης, «Θωμάς Οικονόμου», «Οι προσπάθειες για τη σκηνική αξιοποίηση του αρχαίου δράματος. Ο σκηνοθέτης και η παράσταση της Ορέστειας στο Βασιλικό Θέατρο», Από τον Χορτάτση στον Κουν, Μελέτες για το νεοελληνικό θέατρο, Αθήνα, ΜΙΕΤ,
2015, σ. 631-635, 636-671.
—Κωνσταντίνα Σταματογιαννάκη, «Θέατρον επίσημον, μόνιμον, επιχορηγούμενον από το δημόσιον. Η πορεία προς την ίδρυση του Εθνικού Θεάτρου», Εθνικό Θέατρο. Τα πρώτα χρόνια (1930‒1941), Αθήνα, ΕΛΙΑ/ΜΙΕΤ, 2013, σ. 31‒75.
— Ελένη Φεσσά-Εμμανουήλ, Η αρχιτεκτονική του ελληνικού θεάτρου, τόμοι Α΄-Β΄. Αθήνα, 1994.
— Θόδωρος Χατζηπανταζής, Διάγραμμα ιστορίας του νεοελληνικού θεάτρου, Ηράκλειο, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2014, σ. 307-338.
Archival history
Immediate source of acquisition or transfer
Δωρεά Γιάννη Ιορδανίδη, 2013.
Η αρχειακή ενότητα του Βασιλικού Θεάτρου εντοπίστηκε κατά την επεξεργασία της ιδιαίτερα εκτενούς συλλογής των Γιάννη και Γιώργου Ιορδανίδη τον Ιανουάριο του 2020.
Content and structure area
Scope and content
Θεατρικά προγράμματα, έντυπα και χειρόγραφα τεκμήρια από παραγωγές του Βασιλικού Θεάτρου (1901-1908) κι από παραγωγές άλλων θιάσων οι οποίες παρουσιάστηκαν στο Βασιλικό Θέατρο (1901-1929)· αποκόμματα Τύπου που αφορούν το Βασιλικό Θέατρο (1898-1908) και τις χρήσεις του κτιρίου του μετά τη λήξη της λειτουργίας του (1908-1931).
Appraisal, destruction and scheduling
Δεν έγινε καμία εκκαθάριση.
Accruals
Στον υποφάκελο 2.7 εντάχτηκαν προγράμματα του Βασιλικού Θεάτρου και προγράμματα παραστάσεων που δόθηκαν στο κτίριο του Τσίλλερ μετά το κλείσιμο του Βασιλικού Θεάτρου. Τα προγράμματα αυτά προέρχονται από τη συλλογή θεατρικών προγραμμάτων του ΕΛΙΑ/ΜΙΕΤ, τμήμα παραστατικών τεχνών.
System of arrangement
Χρονολογική ταξινόμηση και σχολιασμένα δελτία περιγραφής σε επίπεδο τεκμηρίου (θεατρικά προγράμματα)• χρονολογική ταξινόμηση και περιγραφή σε επίπεδο υποφακέλου (αποκόμματα Τύπου).
Conditions of access and use area
Conditions governing access
Δεν υπάρχουν περιορισμοί στην πρόσβαση
Conditions governing reproduction
Language of material
- French
- Greek
- Italian
Script of material
Language and script notes
Physical characteristics and technical requirements
Finding aids
Αναλυτική περιγραφή φακέλου/υποφακέλου σε ηλεκτρονική μορφή.
Allied materials area
Existence and location of originals
Existence and location of copies
Related units of description
Notes area
Note
Το υλικό αποτελεί αρχειακή ενότητα προερχόμενη από τη συλλογή Γιάννη και Γιώργου Ιορδανίδη.
Alternative identifier(s)
Access points
Place access points
Name access points
Genre access points
Description control area
Description identifier
Institution identifier
Rules and/or conventions used
ΔΙΠΑΠ (Γ) 2ηέκδοση
Dates of creation revision deletion
Μάρτιος 2021, Δεκέμβριος 2022 (προσθήκες)
Script(s)
Sources
Archivist's note
Κωνσταντίνα Σταματογιαννάκη