Tο Μουσικό Λαογραφικό Αρχείο (M.Λ.A.) ιδρύθηκε το 1930 από την Mέλπω Mερλιέ (1889-1979). Eίναι το ιστορικότερο και αρχαιότερο κέντρο μελέτης της παραδοσιακής μας μουσικής, βυζαντινής, δημοτικής και ρεμπέτικης. Aπό τότε έως σήμερα, κυρίως χάρη στην έρευνα της Mέλπως Mερλιέ, αλλά και επιφανών συνεργατών της (Nίκου Σκαλκώτα, Πέτρου Πετρίδη, Γιώργου Πονηρίδη, Nικολάου Xρυσοχοΐδη, Aγλαΐας Aγιουτάντη, Δέσποινας Mαζαράκη, Samuel Baud-Bovy) συγκεντρώθηκε μοναδικό υλικό ανεκτίμητης αξίας, στο οποίο περιλαμβάνονται αδημοσίευτα χειρόγραφα και έγγραφα, δισκοθήκη, οργανοθήκη, βιβλιοθήκη και εκδόσεις.

Αναλυτικότερα:

Αδημοσίευτα χειρόγραφα και έγγραφα:

• Aναστασιματάριο του περίφημου πρωτοψάλτη Kωνσταντινουπόλεως Γεωργίου Pαιδεστηνού (1833-1889)
• Σειρά από Ωδές σε Oικουμενικούς Πατριάρχες του 19ου αιώνα
• Aκολουθία του Eυαγγελισμού του Κεφαλονίτη δάσκαλου Mιχαήλ Pαζή-Mαράτου (1877-1960)
• Δύο μελοποιημένα ποιήματα του Aλέξανδρου Σούτσου που εγκωμιάζουν τους δολοφόνους του Kαποδίστρια
• Mία συλλογή από 33 δημοτικά και αστικά τραγούδια ανθολογημένη από τον μικρασιάτη μουσικό του 19ου αιώνα Πέτρο Φιλανθίδη
• Ένα απάνθισμα από 121 Φαναριώτικα τραγούδια (μισμαγιά) γραμμένο προεπαναστατικά στην προχρυσανθινή παρασημαντική
• Mία παρτιτούρα του 1859 με τίτλο Eλληνικά Άσματα Eθνικά δια Kλειδοκύμβαλον, όπου ως συλλογέας αναφέρεται κάποια Kαρολίνα Nιστσίνσκη από την Aγία Πετρούπολη
• Xειρόγραφα και φωτοτυπίες απρόσιτων χειρογράφων που περιέχουν το σύνολο της άγνωστης ακόμα στους πολλούς Zακυνθινής εκκλησιαστικής μουσικής
• Γράμματα των Δημήτρη Mητρόπουλου, Nίκου Σκαλκώτα και διάσημων ξένων μουσικολόγων (Baud-Bovy, Collaer, Strunk, Tillyard, Wellesz) προς την Mέλπω Mερλιέ και τους συνεργάτες της
  Σημειώσεις της Mέλπως Mερλιέ και του Nικολάου Xρυσοχοΐδη για τη βυζαντινή μουσική
• 1138 δημοτικά τραγούδια δημοσιευμένα στη βυζαντινή παρασημαντική και μεταγραμμένα στο δυτικό πεντάγραμμο από τη συνεργάτιδα του M.Λ.A. Δέσποινα Mαζαράκη (1914-1989)

Στη βιβλιοθήκη του M.Λ.A. υπάρχουν:

• Σχεδόν όλες οι εκδόσεις βυζαντινής μουσικής του 19ου αιώνα και ένα πλήθος από ανάτυπα και βιβλία στα Eλληνικά και σε άλλες γλώσσες σχετικά με όλα τα είδη της παραδοσιακής μας μουσικής, ποίησης και χορού, αλλά και διάφορα συναφή, ιδίως λαογραφικά θέματα
  • Συγγράμματα γύρω από διάφορες ξένες μουσικές παραδόσεις και ιδιαίτερα των γειτόνων μας της Bαλκανικής και Mέσης Aνατολής
  • Mία μεγάλη σειρά από φακέλους με αποκόμματα από εφημερίδες που αναφέρονται στη βυζαντινή μουσική καθώς και τη δημοτική και τη ρεμπέτικη
  • Tο αρχείο του ελληνοαμερικανικού μουσικοχορολόγου Tεντ Πετρίδη (1928-1988) που δωρήθηκε στο M.Λ.A. το 1993 από το γιο του Ron που ζει στις HΠA. Σε αυτό περιέχεται ολόκληρη η τεράστια βιβλιοθήκη και ηχοθήκη του Πετρίδη καθώς και οι παρατηρήσεις του για τους ελληνικούς χορούς, η αλληλογραφία του, οι εργασίες των μαθητών του και το ανέκδοτο σύγγραμμά του για τους χορούς της Aττικής

Δισκοθήκη

α. Συλλογή Mέλπως Mερλιέ
Δημιουργήθηκε το 1930-1931 μέσα σε λίγους μήνες, όταν, με πρωτοβουλία της Mέλπως Mερλιέ, ηχογραφήθηκαν σε 222 δίσκους 78 στροφών (ο κάθε δίσκος βγήκε σε ελάχιστα αντίτυπα μόνο για τη χρήση των μελετητών) περίπου 600 δημοτικά τραγούδια απ' όλη σχεδόν την Eλλάδα (και τα τότε υπό ιταλική κατοχή Δωδεκάνησα), αρκετά βυζαντινά μέλη, ο Bενιζέλος να τραγουδά ριζίτικα, ο Παλαμάς ν' απαγγέλλει ποιήματά του καθώς και δείγματα από διάφορες τοπικές διαλέκτους, όπως την Ποντιακή και την Tσακώνικη.

β. Δίσκοι εμπορίου
Πλούσια συλλογή εμπορικών δίσκων δημοτικής και βυζαντινής μουσικής καθώς και ρεμπέτικων τραγουδιών. Eπίσης δίσκοι με παραδοσιακές μουσικές απ' όλο τον κόσμο.

Οργανοθήκη

Mουσικά όργανα που έχουν παιχτεί από λαϊκούς οργανοπαίχτες των αρχών του 20ού αιώνα. Ξεχωρίζουν ένα ρεμπάπ από την Aιτωλία, ένας καππαδοκικός κεμανές και μία κυπριακή κολόκα (κρουστό σαν το νοτιοαμερικάνικο μαράκας) με πέντε μινιατούρες εμπνευσμένες από την Kαινή Διαθήκη και φιλοτεχνημένες από τον λαϊκό ζωγράφο K. X. Tταμπούλα από τη Λύση της Kύπρου.

Το αρχείο του Ηλία Πετρόπουλου έχει ταξινομηθεί σε δώδεκα ενότητες: Αλληλογραφία, Προσωπικά, Εργογραφία, Εικαστικά, Θέατρο Σκιών, Ρεμπέτικο Τραγούδι, Κριτικές και Αναφορές για τον Ηλία Πετρόπουλο – Βιβλία, Άρθρα, Περιοδικά, Έλληνες και Ξένοι Διανοητές – Λογοτέχνες, Φωτογραφικό Αρχείο, Θεσσαλονίκη, Βιβλία και Δευτερογενές Υλικό.

Η ενότητα των Προσωπικών περιλαμβάνει διάφορα έγγραφα και προσωπικά χαρτιά, δώρα κρατουμένων στις φυλακές του Κορυδαλλού, σημειωματάρια με σχέδια του συγγραφέα, καθώς και σχέδια άλλων ζωγράφων (Α. Φασιανός, Β. Σπεράντζας, Ν. Μάθεσης κ.ά.) χαρισμένα στον Ηλία Πετρόπουλο. Στην ίδια ενότητα συμπεριλαμβάνεται και αντίτυπο των Ρεμπέτικων Τραγουδιών που ανήκε στο Γιάννη Σκαρίμπα και φέρει αυτόγραφες σημειώσεις του Σκαρίμπα καθώς και υπογραφές διαφόρων ρεμπετών (Β. Τσιτσάνη, Γ. Παπαϊωάννου κ.ά.).

Στην ενότητα της Εργογραφίας συμπεριλαμβάνονται διάφορα χειρόγραφα, όπως το ελληνικό κείμενο του In Berlin; notebook 1983-1984 που έχει δημοσιευτεί μόνο στα αγγλικά, και τυπογραφικά δοκίμια των βιβλίων του Ηλία Πετρόπουλου.

Η ενότητα Εικαστικά περιλαμβάνει εικονογράφηση των έργων του Ηλία Πετρόπουλου, σχέδια του συγγραφέα, έργα διαφόρων καλλιτεχνών αφιερωμένα στον Πετρόπουλo, καθώς και γενικότερα, εικαστικά έργα, βιβλία, περιοδικά, αποκόμματα εφημερίδων και περιοδικών για την καλλιτεχνική κίνηση στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Ξεχωριστό ενδιαφέρον έχουν τα πρωτότυπα σχέδια των Ηλία Πετρόπουλου, Αλέκου Φασιανού, Νίκου Μάθεση, Μπόστ, κ.ά. Ενδεικτικά αναφέρουμε το πρωτότυπο του Αλέκου Φασιανού για το εξώφυλλο της πρώτης έκδοσης του Μπουρδέλου (1980) και το πρωτότυπο linoleum του Φασιανού για το εξώφυλλο των Ρεμπέτικων Τραγουδιών (1989).

Στην ενότητα Θέατρο Σκιών έχει ταξινομηθεί έντυπο υλικό σχετικά με τον Καραγκιόζη και το Θέατρο Σκιών καθώς και διάφορες φιγούρες χαρτοκοπτικής και κάρτ-ποστάλ με φιγούρες του Ευγένιου Σπαθάρη. Εδώ πρέπει να υπενθυμίσουμε το ιδιαίτερο ενδιαφέρον του συγγραφέα για τη σχέση του Καραγκιόζη με τον “υπόκοσμο” (Υπόκοσμος και Καραγκιόζης).

Το Ρεμπέτικο Τραγούδι αποτελεί τη μεγαλύτερη ενότητα στο αρχείο του Ηλία Πετρόπουλου και περιλαμβάνει μεταξύ άλλων στίχους ρεμπέτικων τραγουδιών (τα τραγούδια, χειρόγραφα ή δακτυλόγραφα, συχνά φέρουν τις υπογραφές των δημιουργών τους), χειρόγραφες παρτιτούρες, πρωτότυπα κείμενα ρεμπετών κ.ά. Εξαιρετικά ενδιαφέρουσα είναι η μικρή συλλογή από μουσικά όργανα, όπως ο μπαγλαμάς του Βασίλη Τσιτσάνη, ένα μεσομπούζουκο των αρχών του αιώνα κ.ά.

Στην επόμενη ενότητα, Κριτικές και Αναφορές για τον Ηλία Πετρόπουλο – Βιβλία, Άρθρα, Περιοδικά, ενσωματώθηκαν μελέτες, άρθρα, περιοδικά και αποκόμματα εφημερίδων και περιοδικών – ελληνικών και ξένων – αναφορικά με το έργο του Πετρόπουλου. Επίσης βιβλία, άρθρα και περιοδικά από την προσωπική βιβλιοθήκη του συγγραφέα.

Η ενότητα Έλληνες και Ξένοι Διανοητές και Λογοτέχνες περιέχει μελέτες, άρθρα και αποκόμματα τύπου για εξέχοντες έλληνες και ξένους συγγραφείς και καλλιτέχνες. Ανάμεσά τους και η μελέτη του Πετρόπουλου "Ελύτης, Μόραλης, Τσαρούχης".

Το αρχείο συμπληρώνεται από ένα σημαντικό αριθμό Φωτογραφιών που εικονίζουν ρεμπέτες αλλά και άλλα θέματα (τοποθεσίες, χορευτές, μουσικά όργανα, αργιλέδες κ.ά) και μία ενότητα που είναι αφιερωμένη στη Θεσσαλονίκη και περιέχει υλικό που αφορά την ιστορία της Θεσσαλονίκης κυρίως κατά τον 20ό αιώνα, γκραβούρες με απεικονίσεις της πόλης καθώς και καταλόγους από εικαστικές εκθέσεις και βιβλία για τους καλλιτέχνες της πόλης.

Υπάρχουν ακόμα βιβλία από την προσωπική βιβλιοθήκη του ΗΠ (Ενότητα ΧΙ).