Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τραπέζης (ΕΛΙΑ- ΜΙΕΤ) (Θεσσαλονίκη)

• Ιδιωτικός αρχειακός φορέας

Το Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο (ΕΛΙΑ) ιδρύθηκε στις 20/10/1980, από τον Μάνο Χαριτάτο και τον Δημήτρη Πόρτολο, με τη μορφή μη κερδοσκοπικού σωματείου με έδρα την Αθήνα και καταστατικό σκοπό τη συλλογή, ταξινόμηση, μελέτη και έκδοση αρχειακού και έντυπου υλικού για τη διάσωση της εθνικής και πνευματικής κληρονομιάς και την προαγωγή της φιλολογικής επιστήμης και των ιστορικών σπουδών. Το 1991 στεγάστηκε σε ιδιόκτητο κτίριο στην Πλάκα. Κατά τη διάρκεια της δραστηριότητάς του το ΕΛΙΑ εντόπισε και διέσωσε αρχειακό υλικό που κάτω από διαφορετικές συνθήκες ίσως να χανόταν για πάντα. Υπήρξε ένα από τα πρώτα ιδιωτικά Αρχεία στην Ελλάδα που άνοιξαν τις συλλογές τους στο ευρύ κοινό. Οι συλλογές του χρησιμοποιήθηκαν συστηματικά από ιστορικούς και φιλολόγους και βοήθησαν ουσιαστικά στην εμβάθυνση και τον εμπλουτισμό της φιλολογικής και της ιστορικής έρευνας. Παράλληλα, το ΕΛΙΑ είχε έντονη εκδοτική δραστηριότητα με δεκάδες τίτλους και οργάνωσε εκθέσεις αρχειακού και έντυπου υλικού. Σημαντική υπήρξε ακόμη η συμβολή του σε ερευνητικά προγράμματα με πιο εμβληματική τη συνεργασία με το Βιβλιολογικό Εργαστήρι για την καταγραφή της ελληνικής βιβλιογραφίας του 19ου αιώνα.

Το 1997 ξεκίνησε η λειτουργία του ΕΛΙΑ Θεσσαλονίκης με στόχο την ανάπτυξη των δραστηριοτήτων του Αρχείου και την εξυπηρέτηση της έρευνας στη Βόρεια Ελλάδα.

Στη μακρόχρονη λειτουργία του ΕΛΙΑ ο συνεχής εμπλουτισμός των συλλογών του καθώς και οι απαιτούμενες εργασίες καταγραφής και διάθεσής τους είχαν ως αποτέλεσμα την αύξηση των πάγιων εξόδων. Ύστερα από μία δύσκολη περίοδο, κατά την οποία η επιβίωσή του ήταν αμφίβολη, το ΕΛΙΑ διασφάλισε το 2005 την οικονομική αρωγή μίας ομάδας δεκαέξι χορηγών. Μεταξύ αυτών ήταν η Εθνική Τράπεζα, η οποία τότε εξέφρασε τη βούληση να στηρίξει περαιτέρω το έργο του ΕΛΙΑ. Έτσι από τον Οκτώβριο του 2009 το ΕΛΙΑ ενσωματώθηκε στο ΜΙΕΤ και έκτοτε αποτελεί τμήμα του οργανισμού του. Το ΕΛΙΑ της Θεσσαλονίκης μεταφέρθηκε στο κτήριο του ΜΙΕΤ στη Θεσσαλονίκη.

Το ΕΛΙΑ Θεσσαλονίκης στεγάστηκε από το 2000 ως το 2011 σε κτίριο που παραχωρήθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού, στην οδό Θεοφίλου 13, στην Άνω Πόλη. Από τον Φεβρουάριο του 2011 συστεγάζεται με το Πολιτιστικό Κέντρο Θεσσαλονίκης του ΜΙΕΤ, στην Βίλα Καπαντζή, στην οδό Βασιλίσσης Όλγας 108.

Συγκεντρώνει πλήθος ιδιωτικών αρχείων, τα περισσότερα από τα οποία σχετίζονται με τον βορειοελλαδικό χώρο. Αρχεία λογοτεχνών που έζησαν και έδρασαν στη Θεσσαλονίκη, αρχεία με ιστορικό ενδιαφέρον, όπως πολιτευτών του Μεσοπολέμου, εμπορικά και οικονομικά αρχεία, αρχεία που σχετίζονται με την πολιτιστική και εκπαιδευτική δραστηριότητα στη μεταπολεμική Θεσσαλονίκη, αρχεία με αρχιτεκτονικό και πολεοδομικό ενδιαφέρον. Η βιβλιοθήκη του ΕΛΙΑ στη Θεσσαλονίκη, αποτέλεσμα αποκλειστικά δωρεών, περιέχει σήμερα περισσότερους από 15.000 τίτλους βιβλίων με έργα κυρίως ελληνικής λογοτεχνίας και φιλολογίας, ελληνικής και τοπικής ιστορίας καθώς και με έργα για τη Θεσσαλονίκη, μία συλλογή η οποία εμπλουτίζεται διαρκώς. Η βιβλιοθήκη περιέχει ακόμη περισσότερους από 1.000 τίτλους εφημερίδων και περιοδικών.

Κατάλογος αρχείων του ΕΛΙΑ Θεσσαλονίκης: http://www.elia.org.gr/elia-thessaloniki/#catalogue

Κατάλογος βιβλιοθήκης του ΕΛΙΑ Θεσσαλονίκης: http://eliaserver.elia.org.gr:81/OPAC.html

Ώρες λειτουργίας αναγνωστηρίου: Δευτέρα-Παρασκευή 9.30-14.30. Συνιστάται η τηλεφωνική επικοινωνία πριν την επίσκεψη.

Η πρόσβαση στις συλλογές είναι ελεύθερη τις ώρες και μέρες εξυπηρέτησης των ερευνητών, ή με ραντεβού.

Για τη χρήση της Βιβλιοθήκης απαιτείται εγγραφή με τα στοιχεία της αστυνομικής ταυτότητας και είναι δωρεάν. Στα υπόλοιπα τμήματα απαιτείται η συμπλήρωση δελτίου χρήσης αρχειακού υλικού με βάση τον κανονισμό λειτουργίας των αναγνωστηρίων.

Κανονισμός αναγνωστηρίων http://www.elia.org.gr/visit-research/regulationreading/

Πρόσβαση από κέντρο με τα λεωφορεία νούμερο 5, 6, 8, 33, στάση Συνδίκα.
Πρόσβαση από ανατολικά με τα λεωφορεία νούμερο 3, 5, 6, 8, στάση Ανάληψη.
Διατίθεται δωρεάν χώρος στάθμευσης στο προαύλιο του κτιρίου, είσοδος από Βασιλίσσης Όλγας ή Κίμωνος Βόγα.

Το ΕΛΙΑ στη Θεσσαλονίκη διαθέτει αναγνωστήριο τεσσάρων θέσεων εργασίας και δύο υπολογιστές για χρήση του κοινού (πρόσβαση στο διαδίκτυο και σε ψηφιοποιημένες συλλογές του ΕΛΙΑ προσβάσιμες μόνο τοπικά).

Συλλογή αρχείων
Περιορισμένη και επιλεκτική αναπαραγωγή του υλικού επιτρέπεται μόνο με φωτογράφηση των τεκμηρίων από τους ερευνητές, ύστερα από συνεννόηση με τους υπευθύνους των αρχείων. Στην περίπτωση αυτή οι ερευνητές πρέπει να συμπληρώνουν το δελτίο αναπαραγωγής αρχειακού υλικού. Η φωτογράφιση επιτρέπεται σε ποσοστό 10% της κάθε αρχειακής ενότητας. Ο ερευνητής υποχρεούται να έχει μαζί του το καλώδιο σύνδεσης της ψηφιακής μηχανής, ώστε να μπορεί να γίνεται ο έλεγχος από τον υπεύθυνο της συλλογής.
Μέρος του υλικού του ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ υπόκειται στις διατάξεις περί πνευματικών δικαιωμάτων του δημιουργού, των κληρονόμων ή τρίτων προσώπων που κατέχουν τα δικαιώματα αυτά. Σε κάθε περίπτωση ο ερευνητής που θέλει να δημοσιεύσει ανέκδοτο υλικό οφείλει αρχικά να ενημερώσει εγγράφως τη διεύθυνση του ΜΙΕΤ. Στη συνέχεια ο ερευνητής πρέπει να αναζητήσει με δική του ευθύνη τους κατόχους των πνευματικών δικαιωμάτων και, αν υπάρχουν, να λάβει τη σχετική άδεια (νόμος 2121/1993).
Η δημοσίευση εικόνας αρχειακού τεκμηρίου πρέπει να συνοδεύεται απαραίτητα από τη γνωστοποίηση προέλευσης, με την ένδειξη: ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ, καθώς και την επιμέρους συλλογή. (π.χ., Τμήμα Αρχείων, Φωτογραφικό Αρχείο, Συλλογή καρτ ποστάλ κ.λπ.).
Οι ερευνητές δεσμεύονται να μην κάνουν παράνομη χρήση του αρχειακού υλικού του ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ όταν αυτό περιέχει ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα (δεδομένα που αφορούν τη φυλετική ή εθνική προέλευση, τα πολιτικά φρονήματα, τις θρησκευτικές και φιλοσοφικές πεποιθήσεις, την ερωτική ζωή κτλ.). Σε αυτές τις περιπτώσεις το ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ συνιστά την επικοινωνία με την Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων και δεν φέρει καμία ευθύνη για τυχόν παραβάσεις της σχετικής νομοθεσίας κατά την εκπόνηση μελετών που βασίζονται στην επεξεργασία υλικού προερχόμενου από τις συλλογές του (νόμος 2472/1997).

Βιβλιοθήκη
Η αναπαραγωγή του υλικού είναι περιορισμένη και γίνεται ύστερα από συνεννόηση με τους βιβλιοθηκονόμους οι οποίοι αποφασίζουν εάν και σε ποιο ποσοστό το υλικό επιδέχεται αναπαραγωγή, λαμβάνοντας υπόψη τη φυσική του κατάσταση. Οι τιμές χρέωσης περιλαμβάνουν την εργασία του υπεύθυνου για την εξυπηρέτησή, το κόστος του μέσου και της αναπαραγωγής περιλαμβανομένου του Φ.Π.Α. 23%, καθώς και τα δικαιώματα χρήσης του υλικού, όπως τα έχει ορίσει το ΕΛΙΑ. Τα τέλη είναι για μία και μοναδική χρήση. Δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας δεν εκχωρούνται.
Σε κάθε περίπτωση, επιβάλλεται και στον ερευνητή η τήρηση του νόμου 2121/1993 περί πνευματικής ιδιοκτησίας.
Η χρήση σαρωτών, φωτογραφικών μηχανών και φορητών υπολογιστών είναι δυνατή μόνο μετά από σχετική συνεννόηση με τους βιβλιοθηκονόμους.
Το υλικό που αναπαράγεται δεν παραλαμβάνεται αυθημερόν.
Η δημοσίευση εικόνας συνοδεύεται απαραίτητα από τη γνωστοποίηση προέλευσης, με την ένδειξη: ΕΛΙΑ, καθώς και την επιμέρους συλλογή. (π.χ., Τμήμα Αρχείων, Φωτογραφικό Αρχείο, Συλλογή καρτ ποστάλ, Βιβλιοθήκη κ.λπ.).
Έκπτωση στους φοιτητές γίνεται κατόπιν επίδειξης φοιτητικής ταυτότητας. Απόδειξη πληρωμής για το κόστος αναπαραγωγής του υλικού είναι υποχρεωτική για όλους.

Φωτογραφικό Αρχείο
Το Φωτογραφικό Αρχείο χορηγεί ψηφιακά αντίγραφα από τα τεκμήρια των συλλογών του με χρέωση. Το κόστος αντιστοιχεί στο είδος του ψηφιακού αντιγράφου που χορηγείται. Δεν χρεώνονται πνευματικά δικαιώματα.
Τα ψηφιακά αντίγραφα είναι δύο τύπων:
Για ιδιωτική ή παιδαγωγική χρήση (προβολή, εφαρμογές διαδικτύου) διατίθενται αρχεία jpg, 150dpi, 1600 pixels στη μεγάλη διάσταση.
Για δημόσια επιστημονική ή εμπορική χρήση διατίθενται αρχεία jpg, 300dpi, 2600 pixels στη μεγάλη διάσταση.
Τα τεκμήρια του Φωτογραφικού Αρχείου προστατεύονται από το νόμο 2121/1993 περί πνευματικής ιδιοκτησίας¬¬. Για τα τεκμήρια για τα οποία το Φ.Α. δεν κατέχει το copyright, και προκειμένου για δημόσια χρήση, ο ερευνητής έχει την αποκλειστική ευθύνη για την ανεύρεση των κατόχων των πνευματικών δικαιωμάτων και την απόκτηση της άδειας χρήσης.
Τα υδατοσημασμένα ψηφιακά αρχεία χαμηλής ανάλυσης που βρίσκονται αναρτημένα στον ιστότοπo του ΕΛΙΑ είναι ελεύθερης πρόσβασης και χρήσης με τον όρο να συνοδεύονται από σαφή αναφορά στην πηγή προέλευσης και στον δημιουργό της εικόνας.

GR ELIA-MIET

GR ELIA-MIET

ISDIAH - International Standard for Describing Institutions with Archival Holdings, 1st ed., International Council on Archives, 2008.
Διεθνές Πρότυπο Περιγραφής Φορέων Διατήρησης Αρχείων – ΔΙΠΠΕΦΔΑ.

Revised

Full

Διοικητικά έγγραφα του φορέα και ιστοσελίδα του ΕΛΙΑ http://www.elia.org.gr/